Unia Europejska chce przeznaczyć ogromne sumy pieniędzy na to, by gospodarki krajów wspólnoty mogły odrodzić się po pandemii. Każde państwo musiało najpierw stworzyć własny plan wsparcia. Krajowy Plan Odbudowy został przyjęty przez polski rząd 30 kwietnia, a do Komisji Europejskiej wysłano go 3 maja. Dokument ten jednak budził od samego początku wiele kontrowersji wśród samorządów.
Krajowy Plan Odbudowy (KPO) powstaje po to, żeby zagospodarować środki z unijnego budżetu tzw. Funduszu Odbudowy (Next Generation EU). Jego celem jest odbudowa gospodarki po kryzysie związanym pandemią Covid-19. Polsce ze wszystkich źródeł ma przypaść ok. 136,4 mld euro dotacji i ok. 34,2 mld euro pożyczek (w sumie ok 800 mld złotych). Największą częścią Funduszu Odbudowy jest Instrument na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności (Recovery and Resilience Facility – RRF). Żeby sięgnąć po te fundusze każde państwo musi przygotować swój Krajowy Plan Odbudowy (KPO). W Polsce tym procesem kieruje Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej (MFiPR). KPO ma być przełożeniem tych pieniędzy na konkretne reformy, programy i inwestycje. |
Polskie miasta zrzeszone zarówno w Związku Miast Polskich, jak i Unii Metropolii Polskich im. Pawła Adamowicza zwróciły się do Komisji Europejskiej o to, żeby spowodowała uwzględnienie kluczowych postulatów samorządowych do projektu Krajowego Planu Odbudowy. Pismo w tej sprawie podpisali Zygmunt Frankiewicz, prezes Związku Miast Polskich i Tadeusz Truskolaski, prezes Unii Metropolii Polskich i zarazem prezydent Białegostoku.
Szanse, jakie stwarza Fundusz Odbudowy i Zwiększania Odporności, powinny być wykorzystane w sposób racjonalny, zwiększający odporność całego kraju na sytuacje kryzysowe. Wymaga to dokonania istotnych zmian w projekcie KPO. Nasze niżej wymienione postulaty w tym zakresie nie zostały uwzględnione, dlatego nie mogliśmy dotychczas pozytywnie zaopiniować projektu
- zwracają uwagę przedstawiciele polskich miast.
Przedstawiciele miast w szczególności wnoszą o:
1. Wzmocnienie kompetencji i zrównoważenie proporcji w składzie Komitetu Monitorującego KPO. Komitet musi mieć uprawnienia do nadzorowania przestrzegania zasad jawności, przejrzystości i równego dostępu beneficjentów do środków publicznych. Do zadań Komitetu powinno należeć także: opiniowanie i zatwierdzanie procedur wyboru projektów, opiniowanie i zatwierdzanie kryteriów wyboru projektów w ramach KPO; przyjmowanie sprawozdań z realizacji KPO oraz informacji o wynikach kontroli i audytu, opiniowanie propozycji zmian do KPO. Skład Komitetu – podobnie jak w przypadku innych instrumentów finansowych UE – musi zapewniać zrównoważoną (3 x 1/3) reprezentację trzech segmentów życia publicznego: administracji centralnej, władz lokalnych i regionalnych oraz sektora pozarządowego. Przedstawiciele tych środowisk muszą być wyłonieni przez stanowiące ich ustawową albo statutową reprezentację gremia.
2. Wskazanie Rządowi RP na konieczność zwiększenia roli samorządu terytorialnego w realizacji KPO, poprzez dostosowanie zapisów do porządku prawnego państwa, polegające na przypisaniu zadań, które na mocy obowiązujących w Polsce ustaw są zdecentralizowane, tym szczeblom JST, które są za nie odpowiedzialne. Dysponentem tych środków powinny być samorządy województw oraz miasta realizujące zintegrowane inwestycje terytorialne w miejskich obszarach funkcjonalnych. Dotyczy to zwłaszcza takich zadań jak: lokalny i regionalny transport publiczny, gminna, powiatowa i wojewódzka część placówek ochrony zdrowia, edukacja, pomoc społeczna, sieci wodociągowo-kanalizacyjne, zagospodarowanie odpadów, ciepłownictwo, energetyka lokalna, ochrona powietrza, gospodarka wodna. Zwiększenie odporności w tych dziedzinach ma wymiar terytorialny – lokalny albo regionalny, co powinno być uwzględnione w KPO.
3. Spowodowanie, by planowane przez rząd RP zmiany w organizacji systemu ochrony zdrowia nie prowadziły do jego centralizacji, ale były zgodne z obecnym podziałem zadań publicznych w tej dziedzinie. Centralizacji ochrony zdrowia są przeciwne wszystkie zainteresowane środowiska w Polsce.
4. Wskazanie rządowi RP, że wykorzystanie przez państwo członkowskie środków z Funduszu Odbudowy i Zwiększenia Odporności z jej części dotacyjnej albo pożyczkowej nie oznacza, że wewnątrz państwa członkowskiego będzie obowiązywał podobny podział. Według rządowego projektu KPO sektor rządowy ma korzystać w około 81% z dotacji, a samorządowy – w większości (ponad 53%) z części pożyczkowej. Konieczne jest w tym zakresie zachowanie równowagi oraz przyjęcie zasady, że ewentualne pożyczki wewnątrz państwa członkowskiego powinny dotyczyć tych sektorów, które – po ich wzmocnieniu ze środków KPO – mogą wypracować przychody, a nie tych, które z zasady są finansowane lub dofinansowywane z dotacji.
5. Zobowiązanie rządu RP – zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu i Rady UE – do przedstawienia projektowanych w ramach KPO zamierzeń na tle całej planowanej polityki rozwoju, w tym programów krajowych oraz założeń perspektywy finansowej UE na lata 2021-2027.
6. Zobowiązanie rządu RP do szybkiego przedstawienia do konsultacji projektu ustawy określającej zasady wdrażania KPO, a także do uzyskania notyfikacji tego projektu ustawy przez Komisję Europejską, z uwzględnieniem opinii wymienionych w punkcie 1 środowisk.
Pełna treść pisma do Komisji Europejskiej (221.53 KB)
Realizacja postulatów samorządów w sprawie treści KPO (184.83 KB)
