Na łamach portalu gdansk.pl przedstawiamy wszystkich nominowanych do Nagrody Literackiej Miasta Gdańska “Europejski Poeta Wolności” 2022. Laureata lub laureatkę, wyłonionych podczas obrad Jury, która obradowała pod koniec kwietnia, poznamy 11 maja. Nagroda zostanie wręczona podczas uroczystej gali 10 czerwca w Gdańskim Teatrze Szekspirowskim.
“Europejski Poeta Wolności”. Obradowało jury literackiej nagrody, wyniki 11 maja
Kateryna Kałytko (ur. 1982) to ukraińska poetka, prozaiczka i tłumaczka. Pochodzi z Winnicy. Studiowała politologię i dziennikarstwo na Akademii Kijowsko-Mohylańskiej. Autorka książek poetyckich: Posibnyk zi stworennia switu (1999), Sjohodnisznie zawtrasznie (2001), Portretuwannia asfaltu (2004), Diałohy z Odissejem (2005), Sezon sztormiw (2013), Katiwnia. Wynohradnyk. Dim (2014), Bunar (2018), Nichto nas tut ne znaje, i my – nikoho (2019) oraz prozatorskich: M.isterija (2007) i Zemla Zahublenych, abo Maleńki straszni kazky (2017). Laureatka wielu ważnych nagród literackich, m.in. Vilenica Crystal w Słowenii (2016), Nagrody im. Josepha Conrada-Korzeniowskiego Polskiego Instytutu w Kijowie (2017), Książki Roku BBC (2017), LitAkcent Roku (2014, 2018, 2019), Nagrody Miasta Literatury UNESCO (2019) oraz Women in Arts Ukraińskiego Instytutu i UN Women (2019).
Jest tłumaczką i popularyzatorką współczesnej literatury Bośni i Hercegowiny. Wydała przekłady książek takich autorów jak: Miljenko Jergović, Emir Kusturica, Nenad Veličković, Mileta Prodanović, Uglješa Šajtinac, Ozren Kebo, Meša Selimović. Za swoje przekłady otrzymała nagrody: czasopisma „Kurjer Krywbasu” oraz METAPHORA. Należy do ukraińskiego PEN Clubu.
W Polsce jej wiersze w przekładach Anety Kamińskiej zostały zamieszczone w kilku antologiach: 30 wierszy zza granicy. Młoda poezja ukraińska (2012), Wschód – Zachód. Wiersze z Ukrainy i dla Ukrainy (2014) oraz Listy z Ukrainy. Antologia poezji (2016). Były publikowane również w Babińcu Literackim i ArtPapierze (tłum. Aneta Kamińska). Pisarka wzięła także udział w Miesiącu Spotkań Autorskich we Wrocławiu (2019).
Aneta Kamińska (ur. 1976) poetka i tłumaczka poezji ukraińskiej. Urodziła się w Szczebrzeszynie, pochodzi z Zamościa, mieszka w Warszawie. Ukończyła filologię polską na Uniwersytecie Warszawskim, pracuje jako metodyczka i lektorka języka polskiego dla cudzoziemców. Autorka tomów poetyckich: Wiersze zdyszane (2000), zapisz zmiany (2004), czary i mary (hipertekst) (2007), autoportret z martwą naturą, ostatnie wiersze nazara honczara napisane przez anetę kamińską (2018, nominacja do Nagrody Nike 2019) oraz więzy krwi (2018). Wydała wybory przekładów wierszy: Nazara Honczara Gdybym (2007; przekład wspólnie z Andrijem Porytką), Hałyny Tkaczuk Ja ta inszi krasuni/ Ja i inne piękności (2011), Chrystii Wenhryniuk Dowhi oczi/ Długie oczy (2013), Borysa Humeniuka Wiersze z wojny (2016), Lubow Jakymczuk Morele Donbasu (2018), Julii Stachiwskiej Wszystkie możliwe rzeczy (2019; Nagroda „Literatury na Świecie” za przekład), Wasyla Hołoborodki Tęcza na murze (2020) oraz prozę poetycką Olafa Clemensena Lato ATO (2020), a także trzy autorskie antologie: Cząstki pomarańczy. Nowa poezja ukraińska (2011), 30 wierszy zza granicy. Młoda poezja ukraińska (2012) oraz Wschód – Zachód. Wiersze z Ukrainy i dla Ukrainy (2014). Współtłumaczka antologii: Portret kobiecy w odwróconej perspektywie. 12 poetek z Czech, Słowenii i Ukrainy (2013), Komiks wierszem po ukraińsku (2015) oraz Listy z Ukrainy (2016). Współtworzy "Wspólny Pokój" – seminarium poświęcone twórczości literackiej kobiet. Współpracuje stale z "Babińcem Literackim", gdzie zamieszcza przekłady wierszy poetek ukraińskich. Należy do Stowarzyszenia Tłumaczy Literatury i ukraińskiego PEN Clubu. Dwukrotna stypendystka Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego (projekty – przygotowanie antologii poezji ukraińskiej).
O nominowanej książce “Nikt nas tu nie zna i my - nikogo” mówią członkowie jury
Miłość i wojna to przeciwstawne żywioły, a jednak pierwsza lubi wić sobie gniazda w cieniu drugiej. Pokój panuje wówczas już tylko w obrębie... pokoju, gdzie dwoje kochanków zbroi się w cierpliwość, namiętność i czułość oraz – wbrew logice strachu – stwarza nowego człowieka. Żyją w osaczeniu na tyle długo, że zaczęli traktować je jak dopust Boży. Wróg zdążył się już odrealnić, dzięki niemu trudno zapomnieć o tym, co znaczy i ile znaczy wolność. A wolność wewnętrzna jest o niebo ważniejsza niż wolność, która nam spowszedniała i zaczęła nudzić.
Inkubatorem wolności są w tych wierszach słowa, zarówno te szeptane do ucha najbliższej osobie, jak i te układające się w pieśń.
Wiersz Kateryny Kałytko
Polskie tłumaczenie / Polish translation
***
I gdybyś mnie zapytał, jak to jest –
wracać ze spokojnego dnia w stan wojny –
chciałabym opowiedzieć o swojej niekończącej się drodze.
Jak siedem par świńskich butów zdeptałam, trzy żelazne kije starłam na proch,
a nieopodal rzeczki, tam, gdzie jest wielka polana, widziałam,
jak zginając długą kolczastą szyję, chciwie pije wojna,
i teraz dobrze wiem, jak ją zabić
uderzeniem między piąty krąg a szósty,
tylko ważne, że to ma być jeden pewny ruch.
A tak naprawdę:
trzy godziny drogi, auto przelatuje
przez samochodowy punkt kontrolny, nad ranem chłopcy z nacgwardii
zmarznięci palą pośród śniegów, nie mają siły żartować.
I jakbym cała była otwartą dłonią, którą przecięto papierem.
Co nowego powiedzieć ci o granicach i podziałach,
kiedy zapytasz? Ale już zapytałeś,
biorąc moją rękę w swoją, językiem dotykając
przeciętej dłoni. Po prostu
ostro rwie.
***
Europejski Poeta Wolności to wyróżnienie przyznawane za odwagę w budowaniu – dzięki poezji – nowej wizji europejskiej wspólnoty. Ideą Nagrody Literackiej Miasta Gdańska “Europejski Poeta Wolności” jest łączenie i przybliżanie wspólnot, języków i literackich wizji świata. Poprzez ufundowanie i organizację Nagrody pragniemy wspierać europejską poezję – szczególnie ważne, choć często pomijane obecnie medium. Tegoroczna edycja zbiegnie się w czasie ze spotkaniem członków Międzynarodowej Sieci Miast Schronienia ICORN.
Nominacje zgłaszają tłumacze i tłumaczki, którzy jednocześnie proponują swoją wizję przekładu. Laureatów wybiera jury złożone z tłumaczy, poetów, pisarzy, krytyków i przedstawicieli innych dyscyplin sztuki i humanistyki.
W skład Jury Nagrody "Europejski Poeta Wolności” wchodzą wybitne osobowości życia kulturalnego w Polsce: Krzysztof Czyżewski (przewodniczący), Olga Tokarczuk, Anna Czekanowicz, Paweł Huelle, Zbigniew Mikołejko, Stanisław Rosiek, Anda Rottenberg, Beata Stasińska oraz sekretarz Andrzej Jagodziński.
Poeta lub poetka uhonorowani Nagrodą otrzymują 100 000 zł. Osobne wyróżnienie trafia do tłumacza lub tłumaczki nagrodzonego tomu.
Finalistkami i finalistami tegorocznej edycji konkursu są poeci i poetki z czterech europejskich krajów oraz ich tłumacze i tłumaczki: Anja Golob (Słowenia) w tłumaczeniu Marleny Grudy i Miłosza Biedrzyckiego, Kateryna Kałytko (Ukraina) w tłumaczeniu Anety Kamińskiej, Marianna Kijanowska (Ukraina) w tłumaczeniu Adama Pomorskiego, Luljeta Lleshanku (Albania) w tłumaczeniu Doroty Horodyskiej oraz Petr Hruška (Czechy) w tłumaczeniu Doroty Dobrew i Franciszka Nastulczyka.
Nieodłączną częścią festiwalu jest publikacja tomów, które znalazły się w finale Nagrody. W tym roku po raz pierwszy na polskim rynku ukażą się:
- „Woda i węgiel” Luljety Lleshanaku,
- „Chcieliśmy się uratować” Petra Hruški,
- „Didaskalia do oddechu” Anji Golob,
- „Nikt nas tu nie zna i my - nikogo” Kateryny Kałytko,
- „Babi Jar. Na głosy” Marianny Kijanowskiej.
Tomy pojawią się w drugiej połowie maja w sklepie internetowym Instytutu Kultury Miejskiej pod adresem www.sklepikm.pl.
Słoweńska poetka nominowana do Nagrody Literackiej Miasta Gdańska “Europejski Poeta Wolności”
Petr Hruška nominowany do 7. Nagrody Literackiej Miasta Gdańska “Europejski Poeta Wolności”
Luljeta Lleshanaku nominowana do 7. Nagrody Literackiej Miasta Gdańska “Europejski Poeta Wolności”
Marianna Kijanowska nominowana do 7. Nagrody Literackiej Miasta Gdańska “Europejski Poeta Wolności”
Organizatorem konkursu Nagroda Literacka Europejski Poeta Wolności są Miasto Gdańsk i Instytut Kultury Miejskiej. Szczegółowe informacje o festiwalu: www.europejskipoetawolnosci.pl.
Prezentacja wideo:
