XIV-wieczny kościół św. Mikołaja to jeden z niewielu zabytków Śródmieścia Gdańska, który nie uległ zniszczeniu podczas II wojny światowej
fot. Piotr Wittman/ gdansk.pl
Historia gotyckiej okiennicy w świątyni
- Prowadzone działania mają na celu przywrócenie w wieży kościoła gotyckiej okiennicy, przeszklonej okrągłymi szybkami tzw. gomółkami. Jak wynika z badań architektonicznych i analizy źródeł w średniowiecznej wieży kościoła na wysokości 9,5 metrów zlokalizowano emporę, która otwierała się na korpus kościoła poprzez ostrołuczne okno - zamurowane ok. 1370 r. z pozostawionym otworem zakończonym od góry łukiem odcinkowym - poinformowali o przedsięwzięciu dominikanie z kościoła św. Mikołaja.
Kościół św. Mikołaja ponownie otwarty dla wiernych. W bazylice znów można się modlić
Otwór okienny zamykano drewnianą okiennicą mocowaną za pomocą dwóch rygli, czyli poziomych bali drewnianych. Po ryglach zachowały się w ścianie bruzdy służące do ich kotwienia w murze.
- Pod koniec XIX w. zupełnie zrezygnowano z otworu okiennego i doświetlenia wieży w tym miejscu. Otwór zamurowano i pokryto warstwą tynku. W takim stanie przetrwał do dzisiaj - wyjaśnili gdańscy dominikanie.
Zmiana widoku z prezbiterium
Szkło w zrekonstruowanej okiennicy będzie miało zielonkawy kolor. Wnęka, w której znajdzie się okiennica, ma ok. 150 centymetrów szerokości, a jej wysokość sięga ok. 180 cm.
- Ciekawe jest to, że dzięki rekonstrukcji okiennicy zmieni się widok z prezbiterium. Powstanie prześwit na wieżę i przestrzeń wewnątrz kościoła stanie się bardziej urozmaicona - dodaje o. Michał Osek, przeor klasztoru dominikanów w Gdańsku.
Dlaczego zdecydowano się na gomółki?
Wyjaśnia też, że podczas wyboru szklenia uwzględniono wytyczne konserwatorskie.
- Zostały w nich przedstawione dwa warianty szklenia: gomółki oraz szyby rombowe jako rozwiązania dopuszczalne. W oparciu o materiał źródłowy ustalono, że oba rozwiązania mogły funkcjonować równolegle na terenie dawnego klasztoru. Szklenie gomółkami zastosowaliśmy w ubiegłym roku przy renowacji czterech okien zakrystii oraz w okiennicy w dolnej kondygnacji wieży od strony południowej. Są to najstarsze pomieszczenia kościoła - podkreśla zakonnik.
- Zostały w nich przedstawione dwa warianty szklenia: gomółki oraz szyby rombowe jako rozwiązania dopuszczalne. W oparciu o materiał źródłowy ustalono, że oba rozwiązania mogły funkcjonować równolegle na terenie dawnego klasztoru. Szklenie gomółkami zastosowaliśmy w ubiegłym roku przy renowacji czterech okien zakrystii oraz w okiennicy w dolnej kondygnacji wieży od strony południowej. Są to najstarsze pomieszczenia kościoła - podkreśla zakonnik.
W kościele św. Mikołaja dominikanie ponownie pochowali dawnych gdańskich mieszczan
Zgodnie z uwagami konserwatora zabytków, szklenie w Gdańsku w formie gomółki występowało zarówno w oknach gotyckich, jak i neogotyckich.
- Natomiast obecnie w Gdańsku nie ma wielu tego typu przykładów, dlatego uznaliśmy, że przyjęte w kościele św. Mikołaja rozwiązanie jest uzasadnione pod względem konserwatorskim, a przy okazji będzie pełniło walor edukacyjny - tłumaczy o. Michał Osek.
Autorem projektu rekonstrukcji gotyckiej okiennicy jest dr Piotr Samól z Wydziału Architektury Politechniki Gdańskiej.
Rekonstrukcja gotyckiego elementu świątyni potrwa do końca września. W pracowni stolarskiej i witrażowej wykonywana jest drewniana okiennica oraz okienka wypełnione szybkami, a w wieży udrożniono już zamurowany otwór okienny
fot. Dominikanie w Gdańsku
Unikatowa empora w kościele św. Mikołaja
- W trakcie badań architektonicznych, które prowadzimy w kościele św. Mikołaja od 2018 roku, najpierw w związku z uszkodzeniem sklepienia, a później szerzej obejmujące mury świątyni, udało nam się rozpoznać bardzo ciekawe pomieszczenie na wieży. Chodzi o emporę, górną kondygnację z przeźroczem czyli otworem okiennym, skierowanym do wnętrza prezbiterium. Empora ta prawdopodobnie w połowie XIV wieku pełniła funkcję oratorium tj. miejsca modlitwy dla zakonników. Dominikanie z uwagi na regułę zakonną msze sprawowali oczywiście razem z wiernymi, ale było też szereg nabożeństw, które odprawiali tylko sami, we własnym gronie - mówi dr Piotr Samól.
Naukowiec podkreślił, że tego typu empor gotyckich, jak ta w kościele św. Mikołaja, nie ma więcej w Gdańsku.
Jakie prace są do wykonania?
Obecnie w pracowni stolarskiej i witrażowej trwają prace nad wykonaniem drewnianej okiennicy oraz okienek wypełnionych okrągłymi szybkami.
Natomiast w wieży kościoła zakończone zostały prace przygotowawcze polegające na udrożnieniu zamurowanego otworu okiennego oraz naprawie zniszczonych partii muru.
Projekt pn. „Rekonstrukcja gotyckiej okiennicy w wieży kościoła św. Mikołaja w Gdańsku. Przykład wdrożenia wyników badań architektonicznych w budynku zabytkowym” realizowany jest dzięki wsparciu Fundacji LOTTO im. Haliny Konopackiej oraz Fundacji Gdańskiej.
Rekonstrukcja gotyckiej okiennicy w kościele św. Mikołaja ma się zakończyć do końca września.
Dzieje kościoła św. Mikołaja
Jak podaje Gedanopedia, internetowa encyklopedia Gdańska, początki kościoła św. Mikołaja sięgają okresu przed 1190 r., kiedy w zachodniej części obecnej Hali Targowej oraz ul. Pańskiej powstała świątynia z kamienia.
W listopadzie 1226 r. kościół został zniszczony przez Prusów, a rok później został przekazany dominikanom. Odbudowany na planie krzyża, bez wieży i absydy, z dodanym prezbiterium, konsekrowany został w 1235 r.
Jesienią 1308 r. kościół św. Mikołaja zniszczony został razem z klasztorem dominikanów w czasie brandenbursko-krzyżackich walk o Gdańsk.
Jedyny w Śródmieściu, który przetrwał II wojnę. Historia św. Mikołaja
Odbudowę kościoła św. Mikołaja, w dzisiejszym kształcie, rozpoczęto w nowym miejscu, wykorzystując ocalałe fragmenty zabudowy klasztoru dominikanów: wieżę kościoła w części południowo-wschodniej i pomieszczenia zakrystii.
