Od spaceru do pomnika
Nowy grupowy pomnik przyrody znajduje się w parku przy Domu Zdrojowym w Brzeźnie przy ul. Zdrojowej 2, gdzie mieści się nadmorska filia Hevelianum. XIX-wieczny kurhaus jest miejscem edukacji ekologicznej. Podczas jednego z organizowanych tu spacerów przyrodniczych dendrolożka prof. Hanna Suchocka zwróciła uwagę uczestników spaceru na starodrzew rosnący na skwerze przy Domu Zdrojowym. Mieszkańcy tak zachwycili się trzema rosnącymi obok siebie około 150-letnimi dębami – jednym węgierskim i dwoma kaukaskimi, że zaproponowali te wyjątkowe okazy na pomnik przyrody w ramach miejskiej akcji „Zgłoś drzewo na pomnik przyrody”. Równolegle dęby zgłosiło same Hevelianum.
Akcję zgłaszania drzew zainaugurowali w 2017 roku prezydent Paweł Adamowicz wraz z Piotrem Borawskim, dziś zastępcą prezydent Gdańska, wówczas radnym miejskim.
- Do tej pory drzewa zostawały pomnikami przyrody raz, dwa razy w roku. To o wiele za mało! Tę liczbę trzeba zwiększyć, a udać się to może dzięki zaangażowaniu mieszkańców, którzy będą Wydziałowi Środowiska wskazywać drzewa warte ochrony – mówił przed ośmioma laty prezydent Gdańska.
Wówczas w mieście było 161 pomników przyrody, dziś (łącznie ze zdrojowymi dębami) jest ich 196, a zatem o 35 więcej. Średnio 4 – 5 nowych pomników rocznie. Przyrodniczy testament prezydenta Adamowicza się spełnił.
Dawny Wydział Środowiska nazywa się obecnie Wydziałem Ekologii i Energetyki i nadal przyjmuje propozycje mieszkańców na pomniki – nie tylko zielone, bo 11 z nich to głazy polodowcowe, a 1 – pomnik powierzchniowy. Aby zgłosić swoją propozycję, należy wypełnić wniosek internetowy na stronie Zielony Gdańsk – Ekologia.
Co ciekawe, w sąsiedztwie dębów rosną dwie wielopienne topole w podobnym wieku, które także są grupowym pomnikiem.
Związali topole. Dla bezpieczeństwa mieszkańców i drzew
Cenny element dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego
Po zapoznaniu się ze zgłoszeniem mieszkańców Wydział Ekologii i Energetyki zlecił ekspertyzę dendrologiczną dębów. Wszystkie trzy drzewa zostały ocenione jako "cenny element dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego Gdańska", którego uznanie za pomnik przyrody jest w pełni uzasadnione.
Każdy z dębów posiada imponujący obwód pnia: węgierski – 363 cm (20,5 m wysokości), kaukaskie – 300 cm i 266 cm (oba 23 m wysokości). Charakteryzują je też wysokie walory przyrodnicze i krajobrazowe, jak okazałe ulistnienie i siedliska dla licznych organizmów (ptaków, grzybów i owadów). Ponadto oba gatunki – i węgierski i kaukaski – są rzadko spotykane w Polsce, co dodatkowo podkreśla ich wartość przyrodniczą. Nie bez znaczenia jest umiejscowienie drzew w zabytkowym parku, co nadaje dodatkowego znaczenia kulturowo-historycznego. Wreszcie, dendrolodzy podkreślili w ekspertyzie znaczenie edukacyjne – możliwość prowadzenia działań związanych z ochroną przyrody i kształtowaniem świadomości ekologicznej.
Jednocześnie specjaliści zalecili przeprowadzenie na każdym z drzew zabiegi pielęgnacyjne - wykonanie cięć sanitarnych polegających na usunięciu obumarłych konarów i gałęzi oraz wyłamanie drobnego suszu tyczkami arborystycznymi.
I tak, na listopadowej sesji Rady Miasta Gdańska dęby zostały uznane za 31. gdański grupowy pomnik przyrody. Zalecone zabiegi oraz oznakowanie tabliczkami zostaną przeprowadzone w 2026 roku.
Stare drzewa, ale zadbane. Miasto pielęgnuje pomniki przyrody
Pojedynczy czy grupowy?
Zapytaliśmy Wydział Ekologii i Energetyki, kiedy drzewa ogłaszane są pomnikiem grupowym.
- Są dwie sytuacje, kiedy ustanawiane są pomniki grupowe. Dotyczy to alei drzew i wtedy to są całe szpalery drzew tego samego gatunku albo czasami dwóch gatunków. Na przykład dębowa Aleja Smęgorzyńska (35 dębów bezszypułkowych) albo lipowa Aleja Polanki w Oliwie (40 drzew) – tłumaczy Michał Lamczyk, główny specjalista w Referacie Przyrody i Rolnictwa. - Jeżeli nie mamy do czynienia z aleją, to generalnie robimy pomniki grupowe w sytuacji, kiedy drzewa rosną blisko siebie. Te drzewa rosną w tym samym otoczeniu, wpływają na nie takie same warunki - zarówno korzystne jak i niekorzystne, i wtedy łatwo się nimi zarządza. Drzewa są na tyle blisko siebie, że mamy pewność, że po prostu trzeba wykonać te same prace dla każdego z tych drzew.
Wiąz się znowu zazielenił. Cenny pomnik przyrody uratowany
Definicja pomnika przyrody została ujęta w art. 40 ust. 1 ustawy o ochronie przyrody. Główne cechy, jakie drzewo musi spełnić, aby ustanowić go pomnikiem przyrody to przede wszystkim obwód pnia na wysokości 130 cm lub wyróżnianie się wśród innych drzew tego samego rodzaju lub gatunku w skali kraju, województwa lub gminy, ze względu na obwód, wysokość, szerokość korony, wiek, pokrój lub inne cechy morfologiczne, a także inne wyjątkowe walory przyrodnicze, naukowe, kulturowe, historyczne lub krajobrazowe.
