Początki Teatru Wybrzeże sięgają jeszcze XVI wieku, ale jeśli mowa o teatrze z prawdziwego zdarzenia, dysponującego własnym budynkiem, „wystarczy” cofnąć się do 1799 roku. To wtedy rozpoczęła się budowa pierwszej siedziby teatru, dokładnie w miejscu obecnej - na Targu Węglowym przy Zbrojowni. Otwarcie budynku, zaprojektowanego przez miejskiego architekta Samuela Helda, późniejszego etatowego radcy Zarządu Miasta, odbyło się 3 sierpnia 1801 roku. W lipcu 1944 roku odbył się tam ostatni spektakl. Spalony w 1945 budynek aż do lat 60. XX wieku pozostawał w ruinie.
To był nowy etap dla Teatru Wybrzeże, który dziś nierozerwalnie kojarzy się z naszym miastem. Jednak wiele lat jego funkcjonowania, po zniszczeniu gdańskiej siedziby, związane jest z innym ważnym trójmiejskim ośrodkiem: w 1946 roku instytucja tymczasowo została przeniesiona do... Gdyni, w miejsce, gdzie dziś stoi Teatr Muzyczny. Funkcjonował tam pod nazwą Miejski Teatr Wybrzeże. W tym okresie dysponował także sceną we Wrzeszczu - w miejscu dzisiejszej Opery Bałtyckiej.
Pierwszym dyrektorem Miejskiego Teatru Wybrzeże, funkcjonującego w Gdyni, był uznawany za reformatora teatru Iwo Gall - krakowski reżyser, scenograf, pedagog, autor książki „Budowniczy tła scenicznego”, w której zebrał swoje koncepcje dotyczące teatru. Na Wybrzeże przyjechał z grupą swoich krakowskich wychowanków, wśród których byli m.in. Barbara Krafftówna, Zofia Perczyńska, Renata Kossobudzka, Bronisław Pawlik i Maciej Maciejewski.
Gall zaproponował trójmiejskiej publiczności repertuar ambitny. Na inaugurację teatru w 1946 roku przygotował „Homera i Orchideę” Tadeusza Gajcego, którego prapremiera odbyła się 20 listopada. Krakowski artysta odpowiadał nie tylko za reżyserię, ale i za scenografię. W rolach tytułowych obsadził Macieja Maciejewskiego i Zofię Perczyńską.
Kolejne inscenizacje - zaprezentowane na przestrzeni trzech kolejnych lat - to same głośne tytuły: „Balladyna” (1947) i „Maria Stuart” Juliusza Słowackiego (1949), „Wiśniowy sad” Antoniego Czechowa (1949) i przedstawienie, o którym w tamtym okresie najwięcej się mówiło: „Jak wam się podoba” Williama Szekspira (1947), które zdaniem zarówno krytyków, jak i ówczesnej publiczności w doskonały sposób połączyło tradycję elżbietańską z nowoczesnością.
W 1949 roku Iwo Gall opuścił Trójmiasto. Po jego odejściu występowali tu m.in. Zbigniew Cybulski, Kalina Jędrusik, Jerzy Goliński, Leszek Herdegen i Bogumił Kobiela. Młodzi aktorzy, absolwenci krakowskiej PWST, przyjechali do Gdyni w 1953 roku z Lidią Zamkow, która została kierownikiem artystycznym Miejskiego Teatru Wybrzeże.
Teatr w Gdyni funkcjonował aż do 1966 roku, pod różnym kierownictwem, do momentu, kiedy oddano do użytku nową siedzibę na Targu Węglowym. Zrealizowano ją według projektu Lecha Kadłubowskiego - modernistyczna bryła z ogromnymi powierzchniami przeszkleń doczekała się przezwiska „akwarium”. Uroczyste otwarcie odbyło się 7 stycznia 1967 roku.
Ten ważny etap w historii istnienia Teatru Wybrzeże zainaugurowała sztuka Romana Brandstaettera „Zmierzch demonów” w reżyserii Jerzego Golińskiego, ze scenografią Mariana Kołodzieja. Była to niezwykle odważna premiera - dramat przestrzegał przed powrotem totalitaryzmu i opowiadał o ostatnich dniach Hitlera. Dwa lata później Goliński tak skomentował decyzję o wystawieniu „Zmierzchu Demonów”: „Gdy wnet nadszedł nasz czarny rok 1968, wydźwięk sztuki okazał się proroczy”.
Obecnie Teatr Wybrzeże dysponuje aż pięcioma scenami: trzema w Gdańsku - Dużą Sceną, Czarną Salą im. Stanisława Hebanowskiego i Sceną Malarnia, Sceną Kameralną w Sopocie oraz Letnią Sceną w Pruszczu Gdańskim.
Zobacz, jak Teatr Wybrzeże wygląda dziś: Drzwi Otwarte w Teatrze Wybrzeże.