• Start
  • Wiadomości
  • Pietas Domini - ołtarz sprzed 600 lat - już na dobre w Gdańsku

Pietas Domini - ołtarz sprzed 600 lat - już na dobre w Gdańsku. Pierwotnie wyglądał inaczej?

Liczący prawie 600 lat ołtarz Pietas Domini uroczyście powrócił do Bazyliki Mariackiej w sobotę, 11 czerwca. Dziękczynna liturgia miała bardzo uroczysty charakter, była sprawowana w języku polskim i niemieckim. Towarzyszyła jej grana na żywo muzyka dawnych gdańskich kompozytorów. Przyjazd ołtarza z Berlina do Gdańska po 78 latach był możliwy dzięki decyzji niemieckich ewangelików. Zdaniem historyków sztuki, jest bardzo prawdopodobne, że pierwotnie Pietas Domini wyglądał inaczej - miał formę tryptyku.
15.06.2022
Więcej artykułów poświęconych Gdańskowi znajdziesz na stronie głównej gdansk.pl
Ołtarz Pietas Domini w pełnej krasie. Na rewersie głównego obrazu są namalowane dwie postaci - legendarnego króla Artura i wielkiego mistrza zakonu krzyżackiego (w czasie powstawania malowidła był nim Paul Bellitzer von Russdorff). Niestety te wizerunki nie zachowały się w tak dobrym stanie, jak obraz Boga Ojca trzymającego Syna i towarzyszącego im Ducha Świętego w postaci gołębicy. Poniżej widoczna predella (podbudowa ołtarza), na której namalowano trzy przedstawienia, patrząc od lewej: św. Jerzego (patrona bractwa), Trójcy Świętej w wersji Tronu Łaski oraz (prawdopodobnie) św. Olafa
Ołtarz Pietas Domini w pełnej krasie. Na rewersie głównego obrazu są namalowane dwie postaci - legendarnego króla Artura i wielkiego mistrza zakonu krzyżackiego (w czasie powstawania malowidła był nim Paul Bellitzer von Russdorff). Niestety te wizerunki nie zachowały się w tak dobrym stanie, jak obraz Boga Ojca trzymającego Syna i towarzyszącego im Ducha Świętego w postaci gołębicy. Poniżej widoczna predella (podbudowa ołtarza), na której namalowano trzy przedstawienia, patrząc od lewej: św. Jerzego (patrona bractwa), Trójcy Świętej w wersji Tronu Łaski oraz (prawdopodobnie) św. Olafa
Piotr Wittman/www,gdansk.pl

Powitanie ołtarza - nie tylko w kościele

Ten wspaniały zabytek sztuki sakralnej przyjechał do Gdańska w marcu 2020 r. Oficjalna uroczystość powitalna nie była możliwa wcześniej, ze względu na pandemię.

W sobotę zaległość udało się nadrobić z nawiązką. Modlitwie przewodniczyli abp Tadeusz Wojda, metropolita gdański oraz ewangelicki biskup Christian Stäblein. Wśród gości były m.in. Cornelia Pieper, konsul generalna Niemiec w Gdańsku, Aleksandra Dulkiewicz, prezydent Gdańska, niemiecka posłanka Katrin Budde - przewodnicząca Komisji Kultury Bundestagu, a także Piotr Adamowicz, gdański poseł na Sejm RP.

Zaraz po uroczystości w kościele odbyło się świeckie spotkanie w Dworze Artusa, na którym można było wysłuchać okolicznościowych przemówień, a nade wszystko dwóch wykładów: prof. Elżbiety Pileckiej - "Średniowieczny kościół parafialny Głównego Miasta Gdańska" i dr Olgi Broniewskiej - "Ołtarz św. Trójcy bractwa św. Jerzego".  

"Otworzyło się niebo". Ołtarz główny Bazyliki Mariackiej po renowacji WIDEO I ZDJĘCIA

Katolicy i ewangelicy - wspólne modlitwy

W Bazylice Mariackiej zebranych powitał proboszcz świątyni, ks. Ireneusz Bradtke.   

- Dzisiaj wspólnie, katolicy i ewangelicy, świętujemy powrót do kościoła Mariackiego po 78 latach wyjątkowego ołtarza, bezcennego gotyckiego dzieła sztuki, ołtarza Trójcy Świętej Bractwa Świętego Jerzego - podkreślił proboszcz. - To w gdańskim Kościele Mariackim pokolenia chrześcijan stawały przed nim do modlitwy. Dzisiaj we wspólnotowej modlitwie dziękujemy Bogu i ludziom za dar ocalenia i powrót tego ołtarza na swoje miejsce. Niech ta modlitwa oraz wspólne dzieło przywracania świątyni mariackiej dawnej świetności zbliży nas do Boga w Trójcy Świętej Jedynego i do siebie nawzajem.

Modlitwie przewodniczyli abp Tadeusz Wojda, metropolita gdański oraz ewangelicki biskup Christian Stäblein, który na uroczystość przyjechał specjalnie z Niemiec
Modlitwie przewodniczyli abp Tadeusz Wojda, metropolita gdański oraz ewangelicki biskup Christian Stäblein, który na uroczystość przyjechał specjalnie z Niemiec
Piotr Wittman/www.gdansk.pl

Głosy dwóch biskupów - z Polski i Niemiec

- Cały nasz wysiłek jest dzisiaj skierowany na poznanie Jezusa Chrystusa, Syna Bożego. Aby poznać Jezusa, trzeba nawiązać z Nim kontakt, zgłębiać Jego Słowo w Ewangelii, przyjmować Jego wskazania - mówił arcybiskup Wojda. Gdański metropolita podkreślił, że nabożeństwo ekumeniczne nie jest niczym innym, jak wspólnym zbliżaniem się do Jezusa Chrystusa, a przez Niego do samego Boga. Ostatecznym celem jest osiągnięcie zbawienia.

Bp Christian Stäblein, biskup Kościoła Ewangelickiego Berlin-Brandenburg-Śląskie Górne Łużyce, wyraził wdzięczność za możliwość powitalnej celebry w Gdańsku, po okresie pandemii. Nawiązał do toczącej się na Ukrainie wojny. - Tylko 1100 km stąd w Kijowie, także we Lwowie, ale przede wszystkim na wschodzie Ukrainy, w Donbasie trwa straszna wojna. Naród ukraiński oczekuje naszego wsparcia i na nie zasługuje. Od 24 lutego Europa nie jest już tą samą Europą - stwierdził bp. Christian Stäblein.

Bazylika Mariacka. Słynny zegar astronomiczny odnowiony, ale czekają go kolejne zabiegi

Odzyskany ołtarz miał kiedyś skrzydła?

Ołtarz Pietas Domini powstał w 1435 roku w Gdańsku, na zamówienie Bractwa Świętego Jerzego. Główny obraz ołtarzowy - przedstawiający Trójcę Świętą: Boga Ojca trzymającego ciało Syna, a także Ducha Świętego w postaci gołębicy - namalowany został na siedmiu połączonych ze sobą dębowych deskach. 

Zdaniem dr Olgi Broniewskiej, jeszcze w XV wieku obraz został przycięty u dołu i od góry, i ponownie oramiony. Pierwotnie mógł mieć skrzydła. Zdaje się o tym świadczyć kopia tego ołtarza, wykonana we wczesnych latach na zamówienie gdańskiego Cechu Szewców. Obraz ten do II wojny światowej posiadał skrzydła z przedstawieniami aniołów z narzędziami Męki Pańskiej. Obecnie kopia znajduje się w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie.

Zdjęcie przedstawia grupę osób pozujących w kościele do zdjęcia
Od lewej: ks. Ireneusz Bradtke - proboszcz Bazyliki Mariackiej w Gdańsku, niemiecka posłanka Katrin Budde - przewodnicząca Komisji Kultury Bundestagu, prezydent Gdańska Aleksandra Dulkiewicz, Cornelia Pieper - konsul generalna Niemiec w Gdańsku, abp metropolita gdański Tadeusz Wojda, niemiecki biskup ewangelicki Christian Stäblein, niemiecki pastor Martin Evang
Piotr Wittman/www.gdansk.pl

Jak ołtarz Pietas Domini ocalał podczas wojny

Oryginalny ołtarz Pietas Domini, który wrócił teraz do Gdańska, podobnie jak wiele innych dzieł sztuki sakralnej znajdował się w Bazylice Mariackiej do maja 1943 roku. Zdemontowano je i przewieziono w bezpieczne miejsce, na podstawie decyzji niemieckich służb ochrony zabytków, które obawiały się, że Gdańsk, w tym świątynia, mogą być celem alianckich nalotów bombowych. Ołtarz ocalał z daleka od historycznych dzielnic Gdańska, które zostały niemal doszczętnie zniszczone na przełomie marca i kwietnia 1945 roku podczas walk o miasto, a następnie wskutek podpaleń dokonanych przez sowieckie wojska.

Do marca 2020 roku ten klejnot gdańskiej sztuki sakralnej przechowywany był w protestanckim kościele św. Jana, w berlińskiej dzielnicy Moabit. Przed wyjazdem do Gdańska ołtarz został uroczyście pożegnany.

Koniec wielkiego remontu Bazyliki Mariackiej - po 3 latach perła Gdańska odzyskała pierwotne piękno

Obraz przedstawia Świętą Trójcę. Postać Boga Ojca stojącego pośrodku obrazu w tiarze i ciemnobłękitnym płaszczu podtrzymuje nagie ciało Chrystusa. Między głowami Ojca i Syna umieszczona jest gołębica - symbol Ducha Świętego. Syn Boży przedstawiony jest z krwawiącymi pięcioma ranami a stopy ma wsparte na globie ziemskim. W tle widoczna jest brokatowa żółto-brązowa kotara unoszona przez cztery anioły. Jest ona aluzją do kotary ze świątyni jerozolimskiej
Obraz z Bazyliki Mariackiej jest bardzo wymowny. Przedstawia Trójcę Świętą, gdzie postać Boga Ojca (stojącego w tiarze i ciemnobłękitnym płaszczu) podtrzymuje nagie, krwawiące ciało Syna. Między głowami Ojca i Syna znajduje jest gołębica - symbol Ducha Świętego, który jest pośrednikiem miedzy Ojcem a Synem. Jezus przedstawiony jest z krwawiącymi pięcioma ranami. Stopy ma wsparte na globie ziemskim. Gest Ojca, który podtrzymuje zdjętego z krzyża Syna jest odpowiednikiem troski matczynej (której wyobrażenie jako Pieta spotkamy w sztuce sakralnej znacznie częściej). W tle widoczna jest brokatowa żółto-brązowa kotara unoszona przez cztery anioły. Jest ona aluzją do kotary ze świątyni jerozolimskiej. 
Piotr Wittman/Gdansk.pl

Owoc polsko-niemieckiej współpracy

"Decyzja o przywróceniu ołtarza do miejsca, dla którego został stworzony, jest wielkim sukcesem obu Kościołów: polskiego Kościoła Katolickiego oraz Kościoła Ewangelickiego w Berlinie. Wydarzenie to i postawa duchownych i wiernych obu Kościołów oświetla blaskiem całość relacji polsko-niemieckich i stanowi jedno z najważniejszych wydarzeń w tych relacjach po 1989 r." - czytamy na profilu Fb Konsulatu Generalnego Niemiec w Gdańsku. 

Prezydent Gdańska Aleksandra Dulkiewicz na swoim Fb: "Wszystkich was gorąco zachęcam, by w wolnej chwili odwiedzić bazylikę i móc zobaczyć to arcydzieło na własne oczy".

Prezydent Dulkiewicz podkreśla też: "Jego odzyskanie nie byłoby możliwe, gdyby nie współpraca pomiędzy ks. Ireneuszem Bradtke, proboszczem bazyliki oraz Cornelią Pieper, konsul generalną Niemiec w Gdańsku, a po stronie niemieckiej biskupów Kościoła ewangelickiego. Dziękujemy!".

 

TV

Trzeci mikrolas w Gdańsku. Wspólne sadzenie w Pieckach - Migowie