Medale Wdzięczności. Poznaj ubiegłorocznych laureatów
Dziewiętnaścioro przyjaciół Solidarności z Węgier zostało we wtorek, 10 grudnia, w symbolicznym miejscu, jakim jest Europejskie Centrum Solidarności, odznaczonych Medalem Wolności.
Oprócz laureatów i ich bliskich oraz przedstawicieli, w reprezentacyjnej sali wystawy stałej zasiedli m.in. Konsul Generalny Węgier w Gdańsku dr Pál Attila Illés, Konsul Honorowy Republiki Mołdawii w Gdańsku Jacek Tymiński i przedstawiciel Stowarzyszenia Konsulów Honorowych w Polsce Jan Strawiński – Konsul Honorowy Republiki Bułgarii w Gdańsku, oraz działacz opozycji antykomunistycznej, jeden z organizatorów historycznego strajku w Stoczni Gdańskiej w sierpniu 1980 roku, a obecnie przewodniczący Kolegium Historyczno-Programowe ECS – senator Bogdan Borusewicz.
Gości z Polski i zagranicy przywitał dyrektor instytucji, Basil Kerski, wskazując na nieprzypadkowość tak miejsca, jak i daty uroczystości.
- 10 grudnia jest Międzynarodowym Dniem Praw Człowieka. Tego dnia 1948 roku w Paryżu, w ramach wówczas nowej organizacji - Organizacji Narodów Zjednoczonych - uchwalono ten ważny dokument w reakcji na ludobójstwa II wojny światowej. To data wyjątkowa też dla nas, Polaków. Wówczas pod presją stalinowskiego związku sowieckiego PRL nie uznał tego dokumentu. Dopiero niepodległa Rzeczpospolita uznała go, jako ważny element naszej obywatelskiej tożsamości, a o prawa człowieka walczyli bohaterki i bohaterzy grudniowych protestów '70 roku w Gdańsku, wielkiego strajku w Stoczni Gdańskiej '80 roku, twórcy Solidarności, ale też nasze siostry i nasi bracia z Węgier – przypomniał Basil Kerski. - Pamiętamy niestety krwawe Powstanie Węgierskie w 1956 roku, to ważny moment poczucia solidarności między Polakami a Węgrami. Grudzień w tym roku natomiast to końcówka prezydencji Węgier w Unii Europejskiej, piękny moment dla nas, ponieważ Węgrzy przekazują Polakom odpowiedzialność za pracę Rady Europy. Cieszę się, że w 9-10 stycznia w Gdańsku, jednym z najważniejszych źródeł współczesnej europejskiej demokracji, będziemy gościli Komisję Europejską.
Wśród dziewiętnaściorga odznaczonych tego dnia, jedenaścioro laureatów zostało uhonorowanych Medalem Wolności pośmiertnie – w ich imieniu odznaczenia odebrali bliscy i przyjaciele. Dyrektor ECS podkreślił, że „zobowiązanie wobec bohaterek i bohaterów węgierskich, oraz wdzięczność dla okazanej solidarności nie zna granicy czasu”.
Senator Bogdan Borusewicz dodał: - Ten medal nie na darmo się tak nazywa. Jesteśmy wdzięczni tym Węgrom, którzy będąc w bloku państw komunistycznych, zdecydowali się robić to, co można, i pomagać w Polsce, pomagać ruchowi Solidarności. My o tym pamiętamy i to podkreślamy, także w dniu dzisiejszym. W 1981 roku przyjęliście grupę dzieci z regionu Mazowsza, pochodzące z najbiedniejszych rodzin. Wysłaliśmy tych, którzy tego potrzebowali i zapewne po raz pierwszy byli poza Polską. Węgry dla nas wtedy były krajem, gdzie się żyło lepiej - przypomniał.
Laureaci Medali Wdzięczności przyznanych 10 grudnia
Odznaczeni zostali węgierscy intelektualiści, organizatorzy polsko-węgierskiej współpracy opozycji demokratycznej:
- prof. István Kovács | dyplomata, historyk, pisarz, poeta i tłumacz literatury polskiej;
- Attila Szalai (1950–2020), pośmiertnie | dziennikarz i tłumacz, dyplomata, historyk, działacz opozycyjny, dla którego Polska stała się drugą ojczyzną. Współpracownik antykomunistycznej opozycji. W jego imieniu odznaczenie odebrała żona, Marta Szalai.
Grono laureatów powiększyła również grupa organizatorów pomocy dla polskich dzieci z rodzin w trudnej sytuacji ekonomicznej, którzy wsparli potrzebujących po wprowadzeniu stanu wojennego w Polsce.
Kolonie dla dzieci wraz z polską podziemną Solidarnością organizowali:
- Tamás Erőss, pośmiertnie | architekt, wspierał opozycję
- Ágnes Háy | graficzka, reżyserka filmowa, działaczka opozycji, partnerka Györgya Krassó
- Grácia Kerényi, pośmiertnie | poetka i tłumaczka polskiej literatury, więźniarka Auschwitz, przyjaciółka Polski, działaczka opozycji
- György Krassó, pośmiertnie | ekonomista, opozycjonista, uczestnik powstania 1956, więzień polityczny, twórca samizdatowego wydawnictwa Magyar Október, w latach 80. pracownik sekcji węgierskiej BBC, partner Ágnes Háy
- Gabriella Lengyel, pośmiertnie | socjolożka, współtwórczyni, potem aktywistka niezależnej organizacji pomagającej ubogim SZETA
- Magda Matolay, pośmiertnie | filozofka i socjolożka, współtwórczyni niezależnej organizacji pomagającej ubogim SZETA, współpracowniczka prasy podziemnej
- András Nagy, pośmiertnie | socjolog i publicysta, współpracownik podziemnego, a potem legalnie wydawanego pisma „Beszélő”
- Mária/Maya Nagy, pośmiertnie | przedszkolanka, działaczka opozycji, żona Györgya Petri
- Éva Pap | absolwentka polonistyki, studentka Grácii Kerényi (poetki, tłumaczki, popularyzatorki i badaczki literatury polskiej), tłumaczka z polskiego, działaczka opozycji
- György Petri, pośmiertnie | poeta, tłumacz i dziennikarz, działacz opozycji, redaktor podziemnego pisma „Beszélő”, mąż Marii/Mayi Nagy
- László Rajk, pośmiertnie | awangardowy architekt, działacz opozycji, współzałożyciel podziemnego wydawnictwa AB Független Kiadó, po upadku komunizmu poseł do parlamentu
- Judit Ruppenthal | architektka, działaczka opozycji
- Géza Sáska | specjalista od edukacji, działacz opozycji, po upadku komunizmu dyrektor gimnazjum, mąż Ágnes Turi
- Ottilia Solt, pośmiertnie | socjolożka, współtwórczyni, potem aktywistka niezależnej organizacji pomagającej ubogim SZETA, po upadku komunizmu posłanka do parlamentu
- Miklós Sulyok | matematyk, podziemny wydawca, twórca samizdatowego czasopisma „Napló”, a potem wydawca, m.in. książek Milana Kundery po węgiersku
- Ágnes Turi | biochemiczka, działaczka opozycji, żona Gézy Sáski
- Anna Wessely | socjolożka, historyczka sztuki, wspomagała opozycję.
Ponad siedmiuset wspaniałych
ECS uhonorowało dotąd Medalem Wdzięczności 736 osób z całego świata, w tym 71 pośmiertnie. W ich gronie są obcokrajowcy, którzy wspomagali Polaków i polską opozycję w czasach komunizmu – moralnie, politycznie i materialnie, wspierali rozwój społeczeństwa obywatelskiego oraz promowali idee Solidarności. Honorowani są również ci, którzy dziś w duchu ideałów Solidarności bronią uniwersalnych praw człowieka i wzmacniają pokój na świecie, budując dobre relacje między narodami. A także ludzie nauki i kultury, aktywiści, muzealnicy, dziennikarze i publicyści, którzy dokumentują, badają i popularyzują historię ruchu Solidarność.
Zobacz galerię zdjęć z uroczystości wręczenia Medali Wdzięczności 10 grudnia 2024 roku:
