Gdańskie Forum Zmian Klimatu - jak to działa?
Nabór do Gdańskiego Forum Zmian Klimatu, czyli przestrzeni do warsztatowej dyskusji na temat przygotowania naszego miasta do skutków globalnego ocieplenia był otwarty. By wziąć udział w wydarzeniu, wystarczyło się zarejestrować i przyjść 11 października do Wozowni Artyleryjskiej Hevelianum.
Uczestnicy poszukiwali rozwiązań palących problemów klimatycznych w podziale na osiem stolików tematycznych. Każdy, kto zgłosił swój udział w Forum, wybierał temat, nad którym chciał pracować (najwięcej chętnych wskazało stolik “Jakość powietrza”).
Osiem stolików tematycznych na Gdańskim Forum Zmian Klimatu
Dlaczego właśnie osiem stolików tematycznych? Tyle głównych obszarów wymagających w Gdańsku działania w kontekście adaptacji do zmian klimatu wskazali uczestnicy pierwszej edycji Forum, która miała miejsce jesienią 2020 roku. Zadaniem forumowiczów z edycji 2022 było wskazanie najwłaściwszych rozwiązań.
Pierwsze Gdańskie Forum Zmian Klimatu. Podsumowanie wydarzenia
Szukacie specjalistów? Tutaj siedzą
Nad pracą każdej grupy warsztatowej czuwał ekspert w danej dziedzinie. Co ważne - przed prezentacją efektów trwających ponad dwie godziny dyskusji, każda grupa w drodze głosowania uporządkowała zebrane propozycje rozwiązań pod względem ich ważności. I w takiej też kolejność, w punktach, prezentujemy je poniżej.
To, jak przebiegała praca Gdańskiego Forum Zmian Klimatu świetnie podsumowuje wypowiedź dr. Macieja Markowskiego z Wydziału Oceanografii i Geografii UG, który koordynował prace grupy Stan rzek i powodzie: - Jeśli szukacie państwo specjalistów w zakresie stanu rzek i powodzi, nie trzeba daleko szukać, oni tutaj siedzą. Ta grupa, która tu pracowała miała tyle pomysłów, że moją rolą było przede wszystkim ich hamowanie, a nie pobudzanie jej, żeby coś nowego wymyśliła.
Słowa te pasują do imponującej kreatywności każdego z ośmiu zespołów.
ZOBACZ FILMOWY ZAPIS OTWARCIA FORUM I PREZENTACJI WYNIKÓW
Gdańskie Forum Zmian Klimatu proponuje
Poniżej propozycje rozwiązań dla wyzwań, z którymi mierzy bądź mierzyć się będzie Gdańsk w najbliższym czasie w kontekście zmian klimatycznych.
Bioróżnorodność flory
- konieczność ochrony sukcesji wtórnej (czyli zarastania samosiejkami drzew terenów porolnych), dzięki której za kilkadziesiąt lat powstanie naturalny las
- ochrona drzew dojrzałych, którym w dobie zmian klimatu także doskwiera susza
- przeprowadzenie dokładnej inwentaryzacja drzew w mieście - pomnikowych lub zbliżonych do takich
- wprowadzenie stref buforowych wokół drzew by nie zabudowywać ich systemów korzeniowych
- odpowiednia pielęgnacja i przycinanie
- przywracanie roślinności, a przez to także naturalnej retencji na nieużytkowanych, zabetonowanych terenach
- zaprzestanie niszczenia terenów podmokłych na górnym tarasie miasta, np. meliorowania torfowisk, które naturalnie absorbują nadmiar CO2; konieczna inwentaryzacja i ochrona oczek polodowcowych i torfowisk
- Trójmiejski Park Krajobrazowy - zatrzymanie eksploatacji gospodarczej, ważny miejski rezerwat i miejsce rekreacji
Jakość powietrza
- odejście od stosowania paliw kopalnych
- zieleń funkcjonalna czyli nasadzenia przy pasach komunikacyjnych, przystankach komunikacji miejskiej, na dachach budynków - miejscowe oczyszczanie powietrza
- transport publiczny - rewizja sieci połączeń
- przywrócenie roweru publicznego
- rozbudowa sieci dróg dla mobilności aktywnej (codzienne dojazdy na rowerach, hulajnogach)
- zadbanie o ruch pieszy - likwidacja barier w postaci ogrodzeń wydłużających pieszym drogę i schodów, zwiększenie liczby przejść dla pieszych przez szerokie arterie
- inwestycja w odnawialne źródła energii, także indywidualnie, ze wsparciem Miasta i innych funduszy, których samorząd powinien poszukiwać
- nisko bądź zeroemisyjna produkcja w zakładach przemysłowych i w elektrociepłowni
- planowanie przestrzenne - odejście od planowania pojedynczych nitek komunikacyjnych przy nowych osiedlach skutkujących brakiem miejsca dla ruchu pieszych oraz rowerowego - rezerwacja przestrzeni w dokumentach planistycznych
- dalsze ograniczanie ruchu samochodów ciężarowych w mieście
- blokowe podejście do termomodernizacji - np. opracowanie formuły bezpiecznej termomodernizacji dla zabytków we współpracy z wojewódzkim konserwatorem, czy dla osiedli o podobnej strukturze budowy, co obniży koszty.
Stan rzek i powodzie
- błękitny budżet obywatelski, dedykowany wyłącznie rozwiązaniom związanym z wodą
- zakładanie zbiorników suchych, tzw. rozsączających
- szczegółowy, lokalny monitoring zjawisk ekstremalnych, bazujący na rzeczywistych, aktualnych wartościach chwilowych, a nie uśrednionych
- do przemyślenia, czy można za pomocą prawa wymusić pojawienie się nowych powierzchni biologicznie czynnych i retencyjnych w miejscach już zabudowanych
- wykorzystanie tzw. szarej wody do celów gospodarczych, zaproponowaniem mieszkańcom konkretnych korzyści z tego tytułu - np. niższa cena za odprowadzenie ścieków w zamian za założenie instalacji zbierającej deszczówkę
- wskazanie miejsc, w których “akceptujemy powódź”, w których musimy się pogodzić z tym, że będzie wracać
- lobbing na rzecz prawnej “odpowiedzialności zlewniowej” w kontekście zanieczyszczenia rzek kończących bieg w Gdańsku
- obywatelska mała lub mikroretencja - zestaw gotowych działań, który jeden z panelistów przekaże do raportu
- konkursy i / lub dofinansowanie tworzenia retencji przez mieszkańców
- lobbing na rzecz działania proretencyjnego prowadzony przez autorytety (do przemyślenia - kto?)
- poszerzenie retencji leśnej z zaangażowaniem Trójmiejskiego Parku Krajobrazowego i Lasów Państwowych
- sprecyzowanie od strony legislacyjnej, co oznacza powierzchnia biologicznie czynna (wielkość powierzchnia, rodzaj roślinności)
- zwiększenie pojemności zbiorników retencyjnych do wartości maksymalnych
- renaturyzacja zabetonowanych cieków wodnych
- analiza sytuacji dolnego tarasu Gdańska - np Olszynka
- hasło działań - “miasto jak Spongebob”
Zdrowie i grupy wrażliwe
- decentralizacja terenów zielonych - dzielnicowe central parki z ew. wykupem gruntu, gdy trzeba je poszerzyć lub na potrzeby utworzenia parków dzielnicowych
- rozwój terenów rekreacyjnych, w tym ścieżek biegowych i siłowni, także z myślą o użytkownikach z grup wrażliwych;
- dzielnicowa weryfikacja dostępności miejsc rekreacji dla osób starszych i z niepełnosprawnościami ruchowymi
- utworzenie katalogu dobrych praktyk / zmiany postaw dla mieszkańców, w związku z koniecznością adaptacji do zmian klimatu, w tym także postaw prozdrowotnych
- prowadzenie pilotażowych projektów stref czystego powietrza (bazując na istniejącym prawie) zaczynając od terenów nadmorskich i wokół Trójmiejskiego Parku Krajobrazowego, ew. Park Oruński, Oliwski
- wprowadzenie zarządzenia dotyczącego zakazu grodzenia ścieżek komunikacyjnych (duże wyzwanie legislacyjne)
- priorytetowe utrzymanie bezpieczeństwa ciągów pieszych w czasie opadów śniegu / mrozu/ odwilży
- monitorowanie jakości terenów zielonych, szczególnie na nowych osiedlach - kompromis między “lekką dzikością” a nadmiernym zagospodarowaniem
- “stop samotności senioralnej” - projekt angażujący sprawnych seniorów na rzecz seniorów wymagających wsparcia
Zmiany temperatur i susze
Wiele postulatów zbliżonych do zaprezentowanych przez grupę tematyczną stan rzek i powodzie (wymienione pozostałe)
- rozwiązania prawne i systemowe, które prowadziłyby do nagradzania “dobrych uczynków” (posiadania drzew na działce, retencjonowania wody) i karania “złych”, czyli działania na odwrót
- utworzenie wyspecjalizowanej grupy ogrodników miejskich odpowiedzialnej za prawidłowe przycinanie roślinności
- maksymalne wykorzystanie wody szarej przez Miasto, np. do podlewania parków
- wprowadzenie rozwiązań prawnych naprawdę chroniących tereny zielone i lasy, a nie tylko nazywających je obszarami chronionymi
- zielone inwestycje w Gdańsku - pilotażowy projekt inwestycji prowadzonych przez Miasto, inspirujących mieszkańców do zastosowania takich rozwiązań
- podnoszenie podatków za brak retencji na zabetonowanych terenach prywatnych
- rewizja obowiązujących miejscowych planów zagospodarowania i ich aktualizacja pod kątem retencji
- szkolenie na temat retencji dla urzędników i dla każdego mieszkańca, który chciałby do niego przystąpić
- inspekcja zrealizowanych projektów po 10 latach - sprawdzenie, czy spełniają swoją rolę, a jeśli nie, to dlaczego
Wzrastający poziom morza
- projektowanie budynków z uwzględnieniem materiałów odporniejszych na ewentualny napływ wody
- planowanie przestrzenne z uwzględnieniem wzrostu poziomu morza za 10, 20 czy 100 lat - niektóre tereny mogą być w danym czasie zalane
- podział miasta na strefy w zależności od prognozowanego poziomu morza w horyzoncie do 2100 roku
- polityka fiskalna - im bardziej zagrożony zalaniem teren, tym wyższy podatek - kupujący i inwestorzy powinni mieć świadomość zagrożenia danej strefy zalaniem
- analiza naukowo - badawcza - gry symulacyjne pozwalające osobom decydującym w planowaniu przestrzennym m.in. na zorientowanie się, jak rozpatrywany teren będzie wyglądać przy prognozowanym poziomie morza
- utworzenie jednostki badawczej odpowiedzialnej za precyzyjne prognozowanie poziomu morza i linii brzegowej
- utworzenie systemu reagowania na zagrożenie
- infrastruktura bezpieczeństwa: wały przeciwpowodziowe, wrota przeciwsztormowe i falochrony, kanały i zbiorniki retencyjne
- zaprezentowanie prognozowanego poziomu morza za pomocą linii narysowanej na budynkach w mieście
- każdy nowopostawiony budynek musi być plus energetyczny
- akceptacja faktu zalania - przeniesienie ludzi w inne miejsce, stworzenie sieci tramwajów wodnych rozwijającej transport publiczny
- działania przeciwko cofkom - np. renaturalizacja biegu rzek
Wiatr, grad i burze
- zwiększenie struktury przeciwpożarowej (jednostki straży pożarnej) w rozbudowujących się dzielnicach
- ułatwienie dostępu i zwiększenie pozycjonowania strony IMGW - łatwość w dotarciu do informacji dotyczących ekstremalnych zjawisk pogodowych
- zabezpieczenie infrastruktury w obszarach wrażliwych (póki co, głównie zalania w następstwie gwałtownych opadów) - budowanie zbiorników
- ulepszenie systemu ostrzegania, ulokalnienie i większa precyzja godzinowa, umieszczenie systemu także fizycznie, w przestrzeni miasta, w formie ostrzegawczych ekranów, czy oświetlenia
- bezpłatne doradztwo środowiskowe - jak się zabezpieczyć przed skutkami ekstremalnych zjawisk
- zmiany w zapisach miejscowych planów zagospodarowania uwzględniające występowanie zjawisk ekstremalnych
- zmiana podejścia do budownictwa, wprowadzenie konstrukcji i materiałów ułatwiających odbudowę (budownictwo modułowe)
- dofinansowanie, doposażenie i doszkolenie służb ratunkowych (straż pożarna, pogotowie)
- wyznaczenie miejsc zbiórek do ewakuacji uwzględniających rodzaj kryzysu - np. inne przy powodzi, niż przy huraganie
- zmiany ustawowe w prawie budowlanym - wyznaczenie materiałów budowlanych odporniejszych na zjawiska ekstremalne
- obowiązkowe dla inwestorów ekspertyzy i analizy przed i po wybudowaniu budynku czy też infrastruktury: jaki dany budynek wpływa na środowisko i na odwrót - czy inwestycja po czasie wciąż spełnia aspekty bezpieczeństwa
Bioróżnorodność fauny
- edukacja, także osób dorosłych, w zakresie roli fauny w mieście, w formie zajęć w terenie i warsztatów odnoszących się do konkretnych przykładów z lokalnego środowiska
- lokalne kampanie społeczne na ten temat
- wsparcie finansowe dla organizacji pozarządowych zajmujących się ochroną dzikiej przyrody w mieście.
ZOBACZ WIĘCEJ ZDJĘĆ Z FORUM
Po pierwsze (czasem drugie lub trzecie) - edukacja
Temat potrzeby edukacji wszystkich pokoleń gdańszczan i gdańszczanek dotyczącej adaptacji do zmian klimatu - nazwanej także “nauką odpowiedzialnego życia” zajął wysokie pozycje w hierarchii postulatów w każdej z grup.
W jednej podkreślono, że informacje o wszystkich “klimatycznych aspektach” powinny być zgromadzone w jednym miejscu (na jednej stronie www? - to nie wybrzmiało) i być łatwe w odbiorze, bardziej wizualne niż tekstowe. Padł też pomysł, by edukacja obywateli odbywała się dodatkowo w formie wydarzeń, np. pikników.
A za rok?
Z prac Forum powstanie raport, który zostanie opublikowany i przekazany ekspertom z Rady Forum. Skupieni w niej naukowcy i inni specjaliści zajmujący się na co dzień dziedzinami związanymi z tematyką adaptacji, przyjrzą się propozycjom mieszkańców i “urealnią” je - sprawdzając ich zgodność z obowiązującym prawem, kompetencje gminy w zakresie wdrożenia, a także kompatybilność z innymi aktualnymi dokumentami. Rada Forum przedstawi ostateczną listę działań, które zaktualizują obowiązujący od 2019 roku Miejski Plan Adaptacji do Zmian Klimatu dla Gdańska.
- Mam nadzieję, że za rok, podczas kolejnej edycji Gdańskiego Forum Zmian Klimatu zaprezentujemy, jak Państwa ciekawe pomysły wpisują się w Miejski Plan Adaptacji i programy operacyjne Gdańska - zakończył spotkanie Maciej Lorek dyrektor Wydziału Środowiska UMG.
