13 grudnia

Jednostka została zwodowana osiem miesięcy wcześniej, 17 kwietnia 1961 r. Armatorem były Polskie Linie Oceaniczne.

M/s Konopnicka była dwudziestym czwartym “dziesięciotysięcznikiem” (statek o nośności ok. 10 000 ton) z serii B-54, budowanych w Stoczni Gdańskiej (SG) w latach 1955–1963.

Po zwodowaniu statek przeszedł kilkudniowe próby morskie. 11 grudnia 1961 r. został zacumowany w basenie portowym na wyspie Ostrów, następnego dnia przeholowany do basenu wyposażeniowego. 16 grudnia Stocznia Gdańska miała podpisać z Polskimi Liniami Oceanicznymi protokół zdawczo-odbiorczy jednostki.

Podczas ostatecznego wyposażania i usuwania dostrzeżonych w morzu usterek (przy których z uwagi na napięte terminy pracowało około 150 osób) 13 grudnia 1961 r., około godziny 9.00, doszło do pożaru. Ogień pojawił się w czasie przerwy śniadaniowej, gdy większość stoczniowców zeszła z pokładu.

Pożar wybuchł w maszynowni podczas prac przy rurociągu dostarczającym paliwo do agregatu prądotwórczego. Agregat odłączono (odcięcie dopływu paliwa) w celu zamontowania na rurociągu nowego rozgałęzienia, dopływ prądu przywrócono jednak jeszcze w trakcie prac. Płynąca ropa wylała się z rozkręconego rurociągu, paląc spawającego go stoczniowca i stając się przyczyną szybko rozchodzącego się pożaru.

Ogień odciął drogę ewakuacji 22 osobom szukającym schronienia w maszynowni: elektrykowi z Elmoru, dwóm członkom załogi statku, ośmiu pracownikom Port Service, jedenastu pracownikom Stoczni Gdańskiej, jednej z ofiar nigdy nie zidentyfikowano.

Akcję ratowniczą opóźniło to, że portowa straż pożarna początkowo udała się na wyspę Ostrów, nie wiedząc o przeholowaniu statku w inne miejsce. Następnie okazało się, że strażakom brakuje ubrań żaroodpornych i agregatów powietrza.

Obecny na miejscu dyrektor stoczni nie zdecydował na wydanie polecenia wypalenia otworu w burcie na wysokości maszynowni, by tą drogą ratować uwięzionych stoczniowców. Monitowano w tej sprawie Ministerstwo Żeglugi w Warszawie, które wydało na to zgodę, gdy dla uwięzionych ludzi było już za późno.

Pożar ugaszono około godziny 17.00, na krótko pojawił się jeszcze w godzinach nocnych.

Statek planowano odholować na redę portu gdańskiego, zaniechano tego, gdy pod wpływem dużej ilości wody, którą gaszono pożar, doszło do jego przechyłu i konieczności podparcia jednostki. Wypompowywanie wody z wnętrza zakończono 15 grudnia.

Straty poniesione przez pożar (i późniejszą odbudowę statku) były jednym z powodów zmniejszenia produkcji Stoczni Gdańskiej przez kolejne cztery lata.

Sprawę pożaru rozpatrywał Sąd Wojewódzki w Gdańsku 23 marca 1962 r. Wyrok ogłoszono po niecałym miesiącu, 19 kwietnia 1962 r.

Na ławie oskarżonych zasiadło 11 osób:

• odpowiedzialny za próby zdawczo-odbiorcze brygadzista z wydziału W-2 Marian Kamiński (skazany na trzy lata więzienia)
• mistrz ślusarski z W-3 Władysław Hynca (skazany na rok więzienia)
• budowniczy statku „Konopnicka” Józef Sternik (skazany na rok aresztu)
• mechanik wachtowy Marian Wajs (skazany na osiem miesięcy aresztu w zawieszeniu na dwa lata)
• dyrektor naczelny Stoczni Jerzy Wychowski (uniewinniony, 7 grudnia 1962 r., w wieku 43 lat, popełnił samobójstwo)
• główny inżynier budowy Antoni Gorgoń (uniewinniony)
• asystent szefa produkcji do spraw prób Kazimierz Wojcieszak (uniewinniony)
• główny konstruktor budowy Jan Ostrowski (uniewinniony)
• konstruktor siłowni okrętowych Edward Piórczyński (uniewinniony)
• kierownik sekcji technologiczno-konstrukcyjnej Henryk Dawidowicz (uniewinniony)
• technolog Artur Krotowski (uniewinniony)

Izba Morska odstąpiła od własnego postępowania z powodu niewłączenia statku do eksploatacji.

Pod koniec 1962 r. powołano komisję do spraw odbudowy „Konopnickiej”, rozwiązano ją w czerwcu 1963 r., kiedy statek oddano Chińsko-Polskiemu Towarzystwu Maklerów Okrętowych „Chipolbrok”. Na linii chińskiej pod nazwą „Yixing” pływał do 1979 r. 30 października 1980 r. w Szanghaju wybuchł na nim pożar, następnie statek został zezłomowany.

24 czerwca 2004 r. Rada Miasta Gdańska przyjęła uchwałę o ufundowaniu tablicy upamiętniającej gdańską katastrofę. Odsłonięto ją na murze przy pomniku Poległych Stoczniowców, w 43. rocznicę tragedii, 13 grudnia 2004 r.

Na pamiątkowej tablicy, pod wygrawerowaną sylwetką statku, znajduje się napis:

Niech ta tragedia przypomina, iż życie człowieka jest najwyższą wartością

Tragedii w gdańskiej stoczni bard "Solidarności" Jacek Kaczmarski poświęcił piosenkę pt. "M/S „Maria Konopnicka". Powstały też dwie powieści Andrzeja Perepeczko "Z obu stron" oraz Andrzeja Brauna "Próba ognia i wody". Ta ostatnia została sfilmowana pod tym samym tytułem w 1979 r. przez reżysera Włodzimierza Olszewskiego.

Lista ofiar pożaru na m/s Konopnicka (alfabetycznie):

• Eugeniusz Antosik (lat 27), hydraulik, Wydział W-2 Stocznia Gdańska
• Władysław Bereza (lat 43), robotnik, Spółdzielcze Przedsiębiorstwo Usług Morskich „Port Service”
• Kazimierz Bujnowski (lat 38), robotnik Spółdzielcze Przedsiębiorstwo Usług Morskich „Port Service”
• Hubert Dawidowski (lat 21), robotnik, Spółdzielcze Przedsiębiorstwo Usług Morskich „Port Service”
• Jan Grudziński (lat 27), IV mechanik, Polskie Linie Oceaniczne
• Ryszard Hyra (lat 36), smarownik, Wydział P-1 Stocznia Gdańska
• Tadeusz Kaczor (lat 37), palacz okrętowy, Wydział P-1 Stocznia Gdańska
• Jan Kania (lat 50), robotnik, Spółdzielcze Przedsiębiorstwo Usług Morskich „Port Service”
• Włodzimierz Korol (lat 53), monter maszyn, Wydział P-1 Stocznia Gdańska
• Stanisław Korzeniowski (lat 45), robotnik Spółdzielcze Przedsiębiorstwo Usług Morskich „Port Service”
• Leon Labuda (lat 23), ślusarz-elektryk, Wydział W-4 Stocznia Gdańska
• Mieczysław Lisiak (lat 28), monter maszyn, Wydział P-1 Stocznia Gdańska
• Michał Nikowicz (lat 28), ślusarz, Wydział W-3 Stocznia Gdańska
• NN
• Stanisław Nowicki (lat 34), elektryk, Zakłady Okrętowych Urządzeń Elektrycznych
• Zdzisław Nowosad (lat 32), motorzysta, Polskie Linie Oceaniczne
• Józef Rulko (lat 35), robotnik Spółdzielcze Przedsiębiorstwo Usług Morskich „Port Service”
• Józef Runowski (lat 31), brygadzista Spółdzielcze Przedsiębiorstwo Usług Morskich „Port Service”
• Zygmunt Szczepanowski (lat 33), budowniczy statku, Wydział TP Stocznia Gdańska
• Jan Tałanda (lat 53), monter maszyn, Wydział P-1 Stocznia Gdańska
• Klemens Zieliński (lat 53), robotnik, Spółdzielcze Przedsiębiorstwo Usług Morskich „Port Service”
• Wiktor Zychlak (Zychalak) (lat 23), monter rurociągów, Wydział W-2 Stocznia Gdańska

źródło m.in. Gedanopedia, internetowa encyklopedia Gdańska