• Start
  • Wiadomości
  • Architektura i rewitalizacja: od działań prekursorskich po spójną koncepcję

Architektura i rewitalizacja: od działań prekursorskich po spójną koncepcję

Sfera publiczna, przestrzeń publiczna i społeczeństwo obywatelskie: trzy kluczowe i znaczące pojęcia opisujące dokładnie te rzeczy, z którymi krytyczna, lecz konstruktywna refleksja ma nas zmierzyć; opisują one jednocześnie nasze serca i nasze umysły - napisał w "Imaginariach społecznych" Mika Hannula. W Gdańsku możemy znaleźć wiele przykładów obrazujących stan naszych serc i umysłów: to jak zmienia się miasto i przeobraża się w silną metropolię.
24.04.2017
Więcej artykułów poświęconych Gdańskowi znajdziesz na stronie głównej gdansk.pl

'Krople bursztynu' - autorzy: Fred Hatt & Daniel Schlaepfer, wyróżnienie w III edycji GZMG, zrealizowane w 2011

Gdy w 2010 roku powstawała książka podsumowująca dwie dekady aktywności samorządów, sprawy rewitalizacji nabierały rozpędu. Realizowane przez Miasto Gdańsk programy rewitalizacji są programami kompleksowymi łączącymi w sobie zarówno problematykę społeczną jak i infrastrukturalną w zaniedbanych dzielnicach miasta. Realizowane są one również w sposób partnerski, czyli przy udziale społeczności lokalnej i organizacji pozarządowych. Praca instytucji publicznych i organizacji pozarządowych na rzecz dzielnic trwa od lat i stanowi podstawę do dalszych przedsięwzięć oraz ogromny potencjał w staraniach władz miejskich o dodatkowe fundusze ze środków unijnych w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Pomorskiego.


'Zapach koloru' - projekt Carmen Einfinger, I nagroda III edycji GZMG; w przygotowaniu do realizacji w rejonie ulicy Dolnej

Przestrzeń publiczna to pojęcie wieloznaczne. Dotyczy zbioru ulic i domów, ale też miejsc wymiany poglądów: budynków publicznych, uczelni, instytucji kultury. Każde z tych miejsc kształtuje naszą wrażliwość w inny sposób, również poprzez akcje artystyczne. Artysta wychodzący ze swoimi projektami poza mury galerii wprowadza ferment w zwykły rytm ulicy czy placu poprzez proponowaną interwencję. Architekt proponujący oryginalny, nietuzinkowy budynek wpływa trwale na całe otoczenie. Obecnie przestrzeń publiczna znalazła się w polu zainteresowań środowisk twórczych. Budynki są postrzegane jako dzieło, które ma zachwycać i wkomponowywać się w otoczenie. W Gdańsku pojawiło się kilka efektowanych adaptacji starych budowli i zupełnie nowych, unikalnych rozwiązań. Pierwszymi realizacjami na potrzeby kultury były renowacja i adaptacja kompleksu pokoszarowego na Dolnym Mieście z przełomu XIX i XX wieku na potrzeby Akademii Muzycznej, a następnie – w niedalekim sąsiedztwie – umieszczenie Polskiej Filharmonii Bałtyckiej w starej elektrociepłowni na Ołowiance, wyspie otoczonej wodami Motławy, gdzie w dawnych spichlerzach, jest również Centralne Muzeum Morskie. Charakter tej części miasta zaczął ulegać zmianie również na skutek aktywności Centrum Sztuki Współczesnej ŁAŹNIA, obecnie zaliczanego do czołówki najlepszych galerii sztuki współczesnej w Polsce. W 2005 roku rozstrzygnięto pierwszą edycję Galerii Zewnętrznej Miasta Gdańska – o czym piszę szerzej w dalszej części tekstu – tym samym galeria rozpoczęła dyskusję nad przyszłym kształtem Dolnego Miasta. Częścią działań w zakresie rewitalizacji są prace remontowe głównej siedziby tej instytucji. W 2016 roku zakończono rewaloryzowanie ulicy Łąkowej. Zwieńczeniem tej inwestycji będzie realizacja dwóch kolejnych projektów z cyklu Galeria Zewnętrzna Miasta Gdańska: Zapach koloru Carmen Einfinger i Wódz-huśtawka autorstwa Fernando Sancheza Castillo. Mamy nadzieję, że pojawią się w przestrzeni Dolnego Miasta w ciągu najbliższych dwu lat.


BADANIE POSTRZEGANIA SZTUKI W PRZESTRZENI PUBLICZNEJ (ANKIETA)


Otaczające historyczną część Gdańska, wspaniale odrestaurowane ponapoleońskie forty i fortyfikacje, były prekursorskim projektem rewitalizacyjnym. Powstało tam w 2007 roku unikalne na światową skalę Centrum Nauki Hewelianum ulokowane w zespole pofortecznym na Górze Gradowej, najsłynniejszym z czasów wojen napoleońskich, co symbolizuje Redita Napoleońskai datowana na 1812 rok. Wpisanie w surową architekturę militarną sal konferencyjnych, wystawowych oraz laboratoriów stworzyło niepowtarzalne miejsce. Zostało to docenione w 2009 roku nagrodą w drugiej edycji konkursu Polska Pięknieje - 7 Cudów Funduszy Europejskich.ii Teren Góry Gradowej to jeden z najsłynniejszych punktów widokowych Gdańska. Planowana budowa pierwszego w Polsce podziemnego planetarium będzie wspaniałą atrakcją i hołdem złożonym patronowi Janowi Heweliuszowi.


Zadaszenie przystanków przy ulicy Łąkowej pt. 'Undercover' autorstwa Esther Stocker zrealizowane w ramach Galerii Zewnętrznej Miasta Gdańska w 2010 roku

Tymczasem, w historycznym sercu miasta Nadbałtyckie Centrum Kultury wspólnie z Archidiecezją Gdańską rozpoczęło renowację Kościoła św. Jana, który nie przestając pełnić swej pierwotnej funkcji, został przystosowany do potrzeb instytucji kultury jako Centrum św. Jana. Artystyczne otwarcie nastąpiło w czerwcu 2011 roku. Koncert Basi Trzetrzelewskiej, zaprezentował słuchaczom akustyczne walory tego niezwykłego miejsca.

W innym gdańskim kościele, w św. Katarzynie u Karmelitów, od ponad dwóch dekad działa Muzeum Zegarów Wieżowych jako jeden z oddziałów Muzeum Historycznego Miasta Gdańska, a w 2011 roku na poddaszach muzeum zainstalowano – w związku z 400. rocznicą urodzin Heweliusza – zbudowany w Muzeum Zegarów Wieżowych pierwszy na świecie zegar wykonany w technologii sygnałów pulsarowych. W tym samym kościele znajduje się największy carillon koncertowy w Polsce i w Europie Środkowej. Zespół przedbramia rozpoczynający Trakt Królewski, przy Bramie Długoulicznej zwanej po ostatniej wojnie Złotą, został zaadaptowany w 2006 roku na potrzeby Muzeum Bursztynu i Centrum Informacji Turystycznej. Nasycenie śródmieścia instytucjami kultury i zabytkami włącznie z siedzibą Akademii Sztuki Pięknych czyni je wyjątkowo prestiżowym, predystynowanym do organizacji najważniejszych uroczystości.

Szlak Motławy łączy wiele instytucji kultury. Z Śródmieścia jest to jedna z najprostszych dróg do Twierdzy Wisłoujście, bramy do gdańskiego portu, niezwykłego zabytku fortyfikacyjnego oraz wspaniałej atrakcji turystycznej udostępnionej częściowo zwiedzającym w 2012 roku. Jak zauważa w jednym z wywiadów Waldemar Rekść,  członek zarządu gdańskiego oddziału Towarzystwa Opieki nad Zabytkami, podkreślający zasługi Adama Koperkiewicza, byłego dyrektora Muzeum Historycznego Miasta Gdańska w sukcesywnej odbudowie tego bezcennego zabytku: Najważniejsze, że idą one we właściwym kierunku i mam nadzieję, że ich zakończeniem będzie odtworzenie pięknego barokowego hełmu na Latarni. Proszę zwrócić uwagę, że powstanie unikatowy w całym świecie ciąg muzealno-dydaktyczno-rekreacyjny: Westerplatte – Wisłoujście - Muzeum II Wojny Światowej – Poczta Polska i Centrum «Solidarności». Kapitalny wykład historyczny mający też i ważny polityczny wymiar. Turystyczna atrakcja najwyższej światowej miary. iii Jednym z pomysłów Muzeum Historycznego Miasta Gdańska na przyciągnięcie gości do tej niezwykłej budowli jest od kilku lat organizowana plenerowa inscenizacja oparta luźno na wydarzeniach towarzyszących oblężeniu Gdańska przez wojska napoleońskie w 1807 roku zatytułowana Bitwa Morska. Obrona Twierdzy Wisłoujścieiv uznana miedzy innymi w 2011 roku za Gdański Produkt Turystyczny, a rok później doceniona w ogólnopolskim Plebiscycie na Wydarzenie Historyczne Roku. Przenosząc się na przeciwległy brzeg Martwej Wisły, trafiamy do Nowego Portu, gdzie także w 2012 roku zakończono przebudowę dawnej łaźni miejskiej na potrzeby CSW Łaźnia. Podczas obchodów Międzynarodowego Dnia Ochrony Zabytków w 2013 roku, zwracając uwagę na dizajnerskie potraktowanie wnętrza łaźni przez zespół Jacka Dominiczaka, profesora gdańskiej Akademii Sztuk Pięknych, doceniono renowację budynku w konkursie Zadbany Zabytek w kategorii adaptacja obiektów zabytkowych wyróżniając za: wzorowe prace konserwatorskie przeprowadzone w celach nadania nowej funkcji ważnej dla społeczności lokalnej oraz za wprowadzenie funkcji muzealnej z poszanowaniem otoczenia obiektu.


Jedna z wiat Pomorskiej Kolei Metropolitalnej, których grafikę zaprojektowała Anna Waligórska, jak zwyciężczyni V edycji konkursu Galerii Zewnętrznej Miasta Gdańska dedykowanemu temu przedsięwzięciu

Rewitalizacja wkroczyła także do Letnicy, która odzyskała miniony blask. Dawną szkołę przekształcono w Dom Sąsiedzki, urządzano sale muzyczne i teatralną, umożliwiając organizacjom pozarządowym przygotowywanie projektów wychodzących naprzeciw potrzebom mieszkańców. W krajobrazie tejże okolicy dominuje powstała w 2012 roku PGE Arena projektu Wojciecha Grabianowskiego. Jeden z najpiękniejszych stadionów w Europie wprowadza w ten rejon nowoczesną architekturę. W całej dzielnicy powstaje szereg komercyjnych inwestycji, zajmując tereny dawnych ogródków działkowych.

Ważą się losy terenów postoczniowych i trwa dyskusja nad formułą Młodego Miastav. Za sprawą międzynarodowych konkursów nowoczesna myśl architektoniczna wkroczyła do Śródmieścia. Pojawiły się dwie nowe budowle, obydwie oddane do użytku w 2014 roku. Europejskie Centrum Solidarności zaprojektowane przez pracownię FORT z Gdańska jest powiązane z historycznym zespołem obiektów Stoczni Gdańskiej: Salą BHP, bramą nr 2, placem Solidarności z Pomnikiem Poległych Stoczniowców 1970, a wyróżnienie Znakiem Dziedzictwa Europejskiegovi podkreśla symboliczną wartość obiektów oraz ich znaczącą rolę w historii i kulturze Europy, a także budowaniu jedności europejskiej. Drugi budynek, to Gdański Teatr Szekspirowski dzieło weneckiego architekta Renato Rizziego oraz efekt determinacji Jerzego Limona, profesora Uniwersytetu Gdańskiego. Budynek teatru położony jest pomiędzy ulicami Podwale Przedmiejskie, Bogusławskiego i Zbytki. Jedną z największych atrakcji w tym budynku jest otwierany dach, który został zademonstrowany po raz pierwszy w spektakularnym przedstawieniu z okazji 450 urodzin Williama Szekspira wiosną 2014 roku. Niedaleko Europejskiego Centrum Solidarności powstało Muzeum Drugiej Wojny Światowej zaprojektowanego przez gdyńskie Studio Architektoniczne Kwadrat, zachwycające swą monumentalnością, szczególnie gdy oglądamy je do środka. 

Jadwiga Charzyńska

dyrektor Centrum Sztuki Współczesnej ŁAŹNIA w Gdańsku


Artykuł jest częścią większej całości, którą będziemy prezentować w odcinkach. 

Cały tekst pierwotnie został opublikowany w drugiej edycji albumu „Gdańsk. Oblicza architektoniczne miasta” wydanego z okazji 25-lecia samorządności w Polsce.



TV

Pracownicy magistratu oddali krew