Co to jest błękitno - zielona infrastruktura?
Błękitno-Zielona Infrastruktura (BZI) to sieć obszarów i obiektów pokrytych roślinnością oraz wodami. Tworzą ją lasy, mokradła, zbiorniki i cieki wodne, parki, ogrody, zielone dachy i ściany, ogrody deszczowe, zbiorniki retencyjne i inne.
BZI stwarza warunki do rekreacji i wypoczynku, kształtuje lokalną tożsamość oraz krajobraz, uzupełnia także infrastrukturę techniczną. Jest po prostu integralną częścią struktury funkcjonalno-przestrzennej miasta. W planowaniu przestrzennym BZI odgrywa kluczową rolę i dlatego powinna podlegać ochronie. W Gdańsku dbałość o BZI ma swoje odzwierciedlenie w politykach miejskich, strategii rozwoju miasta oraz w planach miejscowych.
“Solidarni w chodzeniu”. Jim Walker o byciu pieszym w Gdańsku
Gdańska Polityka Wodna i Gdańska Polityka Zieleni
W latach 2021 i 2023 Biuro Rozwoju Gdańska opracowało dwa kluczowe z perspektywy Błękitno-Zielonej Infrastruktury dokumenty: Gdańską Politykę Wodną oraz Gdańską Politykę Zieleni. Wcześniej o BZI była mowa m.in. w innych opracowaniach projektantów BRG - w Gdańskich Przestrzeniach Lokalnych oraz w Gdańskim Standardzie Ulicy Miejskiej.
Budowa i rozwój sieci BZI miasta powinny być zabezpieczone w skali planistycznej, urbanistycznej, aż po kształtowanie i realizację przestrzeni lokalnych.
W obu politykach zawarta jest koncepcja rozwoju i ochrony ogólnomiejskich powiązań przyrodniczych wyznaczonych wzdłuż dolin cieków wodnych i na styku z Zatoką Gdańską.
Błękitno-zielone karty Gdańskiej Polityki Wodnej oraz Gdańskiej Polityki Zieleni są udostępnione na interaktywnej mapie, z której korzystać mogą wszyscy zainteresowani.
Gdańska Polityka Wodna
Początek prac nad Gdańską Polityką Wodną (GPW) to rok 2017. GPW porusza przede wszystkim kwestie ochrony i dostępności brzegów zatoki, rzek i potoków oraz sposobu ich urządzenia, a więc zbliżenia miasta do wody i stworzenia systemu nadwodnych przestrzeni publicznych. Zawiera analizy uwarunkowań, ogólne kierunki rozwoju oraz szczegółowe wytyczne dotyczące zagospodarowania około 160 km brzegów i nabrzeży.
GPW kładzie nacisk na wzmacnianie korytarzy przyrodniczych poprzez lokalizowanie wzdłuż cieków wodnych terenów zieleni, w myśl idei tzw. błękitno-zielonych pasm, które pozwalają na przewietrzanie miasta i łączą tereny rekreacyjne w spójną sieć. Pasma te są ważne ze względu na ochronę wód płynących i zachowanie bioróżnorodności; poprawiają także retencję, co jest istotne dla ochrony przeciwpowodziowej miasta i adaptacji do zmian klimatu.
Błękitno-zielone pasma, czyli strefy zintegrowanej zieleni i wody (Błękitno-Zielonej Infrastruktury), zapewniają szereg korzyści w zurbanizowanej strukturze miasta, oferując także spójny system ogólnodostępnych terenów dla codziennej rekreacji mieszkańców i tworząc alternatywny układ powiązań pieszo-rowerowych. Dla wzmocnienia potencjału sportowo-rekreacyjnego wody, w opracowaniu ujęto wszystkie istniejące przystanie żeglarskie, kajakowe i wioślarskie oraz wskazano planowane lokalizacje.
Głównym celem towarzyszącym tworzeniu GPW była potrzeba reakcji na zmiany klimatu: gwałtowne zjawiska atmosferyczne, zagrożenie powodziowe, ryzyko powstawania miejskich wysp ciepła. Jej wytyczne dotyczą sposobów zmniejszenia wpływu nagłych niekorzystnych warunków atmosferycznych na funkcjonowanie miasta.
Gdańska Polityka Zieleni
Gdańska Polityka Zieleni (GPZ) uzupełnia wcześniejsze rekomendacje Gdańskiej Polityki Wodnej w skali całego miasta. Wskazane w GPZ działania dotyczą wdrażania Błękitno-Zielonej Infrastruktury: od parków ogólnomiejskich, przez zieleńce osiedlowe i skwery, po ogrody przydomowe i mikroretencję. Punktem odniesienia są wyznaczone w Gdańskiej Polityce Wodnej błękitno-zielone pasma czyli korytarze ekologiczne wyznaczone wzdłuż dolin potoków i rzek oraz Zatoki Gdańskiej.
Inwentaryzacja zasobu zieleni w Gdańsku oraz analizy dotyczące ryzyka wynikającego ze zmian klimatu wykazały, że BZI ma duży potencjał rozwoju i jest kluczowa dla adaptacji miasta do niekorzystnych zmian. Rekomendowanym kierunkiem jest wzmacnianie bioróżnorodności, co dotyczy w dużej mierze zagospodarowania zbiorników retencyjnych, ochrony cieków, mokradeł i podmokłości. Z perspektywy rozbudowywania błękitno-zielonej sieci ważne jest wzmacnianie istniejących powiązań pomiędzy terenami zieleni oraz kreowanie nowych.
Służyć temu mogą przede wszystkim doliny potoków i rzek, stanowiące naturalne łączniki pomiędzy poszczególnymi obszarami, oraz naturalne korytarze przewietrzania miasta. Uzupełnieniem są zielone aleje i międzyosiedlowe ciągi pieszo-rowerowe w zieleni, które zapewnią możliwość przemieszczania się z miejsc zamieszkania do terenów zieleni. W Gdańskiej Polityce Zieleni wskazany został standard dostępności zieleni w ramach 15-minutowego dojścia pieszego.
Zagospodarowanie terenów zieleni powinno się odbywać z poszanowaniem walorów przyrodniczych, krajobrazowych i historycznych (zgodnie z zasadą transektu). Zapewni to mieszkańcom atrakcyjne i różnorodne warunki rekreacji i wypoczynku, ochroni jednocześnie tereny cenne przyrodniczo przed nadmierną i niezorganizowaną presją rekreacyjną.
Realizacja tych wytycznych przyniesie wymierne korzyści: zmniejszenie istniejących deficytów w dostępie do zieleni oraz ograniczenie powstawania kolejnych, zapewnienie ciągłości i spójności sieci Błękitno-Zielonej Infrastruktury, zwiększenie atrakcyjności i funkcjonalności terenów zieleni, zabezpieczenie terenów cennych przyrodniczo przed presją rekreacyjną.
Gdańsk 2030 Plus Strategia Rozwoju Miasta
Strategia określa priorytety rozwoju miasta na najbliższe lata. W wymiarze środowiskowym strategicznym wyzwaniem jest adaptacja do zmian klimatu, w tym zabezpieczenie przeciwpowodziowe, z czym wiąże się zwiększenie powierzchni terenów zielonych oraz retencji. Realizacja tych zadań pociąga za sobą nie tylko pozytywne skutki środowiskowe, ale wpływa także na poziom bezpieczeństwa i jakość życia mieszkańców. Gdańsk 2030 Plus określa cztery cele strategiczne na najbliższe lata, jednym z nich jest Zielone Miasto.
Zielone Miasto to m.in. ochrona wody, zieleni i powietrza oraz zwiększanie bioróżnorodności. Cel ten ma zostać osiągnięty także poprzez zwiększenie miejskiej retencji i dostępności zieleni. W aspekcie planistycznym są to konkretne działania związane z kreowaniem sieci Błękitno-Zielonej Infrastruktury, np. tworzenie parków osiedlowych i parków leśnych oraz zadrzewień wzdłuż ciągów komunikacyjnych, rozbudowa infrastruktury zabezpieczającej przed powodziami czy zagospodarowanie rekreacyjne rejonów zbiorników retencyjnych.
Co dalej?
Gdańska Polityka Wodna i Gdańska Polityka Zieleni współtworzą system Błękitno-Zielonej Infrastruktury. Wytyczne obu polityk są konsekwentnie wdrażane w innych dokumentach strategicznych, m.in. w:
- Strategii Rozwoju Miasta Gdańsk 2030 Plus i w Programach Rozwoju,
- w projekcie planu ogólnego,
- planach miejscowych,
- Gminnym Programie Rewitalizacji oraz
- w specyfikacjach do projektów szczegółowych - od poziomu zarządzania i planowania zieleni, po sposoby jej realizacji; wyznaczają kierunek działań wielu jednostkom miejskim.
Obie polityki analizują miasto od skali ogólnej, poprzez dzielnice, aż po wytyczne dla terenów w skali lokalnej.
Wytyczne i rekomendacje zostały udostępnione na interaktywnej mapie Błękitno-Zielonej Infrastruktury Gdańska, w postaci tzw. błękitno-zielonych kart, zawierających wskazania urbanistyczne do zagospodarowania poszczególnych terenów zieleni oraz obszarów nadwodnych. Karty stanowią bazę dla przyszłych projektów.
Mogą z nich korzystać zarówno jednostki miejskie odpowiedzialne za projektowanie i utrzymanie zieleni w mieście, jak i mieszkańcy składający wnioski do Zielonego Budżetu Obywatelskiego. Karty są także źródłem informacji dla projektantów tworzących plany miejscowe. Korzystanie z wytycznych urbanistycznych ma zwiększyć koordynację działań w zakresie miejskich inwestycji i zapewnić wzajemną spójność projektów.
Błękitno-zielona perspektywa
Gdańska Polityka Zieleni oraz Gdańska Polityka Wodna zmieniły sposób postrzegania terenów zieleni oraz wody w mieście. Traktowanie ich jako nierozłącznego systemu Błękitno-Zielonej Infrastruktury pozwala określić spójną i stabilną wizję rozwoju miasta. To ważny punkt wyjścia dla kreowania ładu przestrzennego i poprawy jakości życia mieszkańców.
