Jak powstał Park Steffensów?
Cytat z sentencji wpisu do rejestru zabytków województwa pomorskiego:
"W 1894 roku Franz Wilhelm Steffens, osiadły w Berlinie gdański artysta malarz, ofiarował swojemu rodzinnemu miastu kwotę 50.000 marek na wykup położonego na płn. od Bramy Oliwskiej terenu, należącego do gdańskiego szpitala św. Łazarza (Lazaretu), z przeznaczeniem na założenie tu parku publicznego. W 1913 r. wdowa po nim Rosalia, przekazała na ten cel dodatkowe 200.000 marek. Z funduszy tych sfinalizowano nie tylko wykup gruntu, lecz także zakup roślin do parku i prace plantacyjne. Zgodnie z intencją fundatora, nowy park nazwany został Parkiem Steffensów (Steffenspark)".
Prace przy zakładaniu parku toczyły się w latach 1896 - 1897. Projektantem założenia był Wilhelm Schnibbe, wieloletni prezes Gdańskiego Towarzystwa Budowy Ogrodów lub jego syn Gerhard, dyplomowany inżynier ogrodnictwa.
Jak czytamy w powyższym wpisie do rejestru: “użyte sadzonki pochodziły najprawdopodobniej z należącej do Wilhelma Schnibbe’go, prężnie działającej w sąsiednich Młyniskach szkółki drzew i krzewów ozdobnych, ogrodnictwa znanego z bogatej oferty roślin ozdobnych".
Dendrolog detektyw ustalił, co się stało z Wielką Aleją Lipową
Historyczne obiekty parkowe
W parku do dziś zachowały się dwa historyczne obiekty związane z funkcją parkową tego terenu.
- Drewniany szalet parkowy przy jednym z wejść do parku od strony Wielkiej Alei. Powstał równolegle z zakładaniem Parku Steffensów, jako integralne dopełnienie jego romantycznej kompozycji. Drewniany budynek opracowano z dużą starannością pod względem formy i wystroju, zwracając w ten sposób uwagę na jego eksponowaną lokalizację przy Wielkiej Alei. Otrzymał wyjątkową jak na tego typu obiekt formę inspirowaną architekturą miast kuracyjnych przełomu XIX i XX wieku, do której nawiązuje kształtem i bogatą eklektyczną dekoracją snycerską. O jego pierwotnej funkcji zaświadczało wyodrębnione przewyższenie w centralnej części dachu, gdzie umieszczono otwory wentylacyjne.
- Murowany dom dozorcy parku, a dziś budynek mieszkalny przy al. Zwycięstwa 8. Pochodzący z lat 30. XX wieku dom ma już znacznie skromniejszą. Budynek zachował pierwotną formę i podziały elewacji “dobrze zaświadczając o charakterze tego typu zabudowy parkowej" (za wpisem).
Cmentarze w obrębie wpisu
Dawne cmentarze objęte wpisem to:
- część Cmentarza Ubogich (tzw. Cmentarza Lazaretu, niem. Lazarett Kirchhof), cmentarza parafialnego Najświętszej Marii Panny, Zjednoczonego Cmentarza Kościołów Św. Bartłomieja, Św. Jana, Świętych Piotra i Pawła z cmentarzem menonitów
- oraz płd. część Cmentarza Luterańskiego.
Wymienione nekropolie otwarto na początku XIX wieku, zamknięto dla pochówków w latach 40- tych XX wieku. Zlikwidowane zostały ostatecznie w 1966 roku. Pozostałe po nich tereny przeznaczono na cele rekreacyjne, łącząc je z sąsiednim Parkiem Steffensów.
