Takiego Falcka jeszcze nie było
Kuratorka wystawy “Jeremias Falck. Mistrz miedziorytu” Krystyna Jackowska przyznaje, że nabycie nowych prac Jeremiasa Falcka to doniosłe wydarzenie dla gdańskiej biblioteki.
Dotychczas w kolekcji PAN BG znajdowało się 70 dzieł gdańskiego miedziorytnika. Z czasów przedwojennych zachowało się 51 oryginalnych prac Jeremiasa Falcka, w tym cztery własnoręcznie rytowane płyty miedziane. Kolejne 19 nabyto przez ostatnie 30 lat z różnych źródeł.
- Nowych 38 prac Jeremiasa Falcka uzupełnia nasze zbiory o tematykę typu religijnego, portrety władców oraz badanie i obserwowanie świata, której nam wcześniej brakowało - wyjaśnia Krystyna Jackowska.
Na wystawie znajdziemy też polonika. To portret astronoma Mikołaja Kopernika oraz podskarbiego i podkanclerza koronnego Bogusława Leszczyńskiego, ubranego w tradycyjny, szlachecki żupan.
Pasja do sztuki emigranta
Wystawy “Jeremias Falck. Mistrz miedziorytu” nie byłoby gdyby nie pasja kolekcjonerska Ireneusza Łukaszewskiego, który w 1983 r. jako dwudziestoparolatek wyemigrował do Szwecji.
- Jak milion moich rodaków wyjechało wtedy za granicę, tak i ja się w tej grupie znalazłem. Pochodzę z Ostrowca Świętokrzyskiego. Opuszczałem ojczyznę jako technik elektronik. Będąc na obczyźnie człowiek nabiera innego spojrzenia na Polskę. Dużo osób zaczyna interesować się historią. Podobnie i ja. Ta pasja we mnie drzemała. Zacząłem zbierać ryciny, starodruki, właściwie wszystko co jest związane z Polską - opowiada Ireneusz Łukaszewski.
"Brat" dofinansowany przez Gdańsk walczy w Gdyni o Złote Lwy
Przełomem w jego życiu okazała się lektura książki o antykwariuszu Henryku Bukowskim, wydana w 1990 r. Urodzony na kowieńszczyźnie w 1839 r. po upadku powstania styczniowego, w którym brał udział, w obawie przed represjami uciekł do Szwecji. W Sztokholmie założył antykwariat, w którym zaczął gromadzić dzieła związane z Polską, w tym prace Jeremiasa Falcka. Henryk Bukowski zmarł w tym mieście w 1900 r.
- Od tego momentu szczególnie upodobałem sobie twórczość Falcka. Zbliżam się do emerytury i wracam do Polski na stałe. Przyszedł powoli czas, aby pożegnać się z moją kolekcją. Gdzie indziej, jak nie do Gdańska, powinny trafić ryciny Falcka Polonusa - mówi kolekcjoner.
Zakup 38 dzieł z kolekcji Ireneusza Łukaszewskiego był możliwy dzięki wsparciu finansowemu Polskiej Akademii Nauk oraz firmy Chipolbrok Chińsko-Polskie Towarzystwo Okrętowe SA w Gdyni.
Wystawę “Jeremias Falck. Mistrz miedziorytu” można oglądać w siedzibie PAN Biblioteki Gdańskiej (budynek historyczny), przy ul. Wałowej 15, w godzinach pracy instytucji (pon., wt., czw. 9.00-19.00, śr., pt. 9.00-15.00). Wstęp bezpłatny.
O życiu i dorobku artysty
Jeremias Falck jest autorem około 500 sztychów: scen biblijnych i alegorycznych i portretów. W niektórych dziełach do swojego nazwiska artysta w sygnaturze dołączał również określenie Polonus.
Brak jest potwierdzonych informacji o miejscu i dacie urodzenia Jeremiasa Falcka. Prawdopodobnie był to Gdańsk, po 1615 roku. Artysta trzykrotnie wymieniony został w księgach archiwalnych kościoła św. Piotra i Pawła. Jeden z wpisów dokumentuje ślub Falcka z Anną Mercator w 1650 r., co jednoznacznie przesądza o kalwińskim wyznaniu rytownika.
Ósme urodziny Oliwskiego Ratusza Kultury. Atrakcje, nagrody i dwa rodzaje tortu
Początków nauk Falcka w sztuce rytownictwa szukano w środowisku paryskim, w którym w I połowie XVII wieku znaczący wpływ odgrywali artyści z południowych Niderandów.
Przyjmuje się, że Jeremias Falck przybył do Paryża około 1639 r. Tam zwrócił uwagę swoimi zdolnościami portretowymi, wykonując reprezentacyjne przedstawienia króla Francji Ludwika XIII i jego żony Anny Austriaczki oraz osobistości z otoczenia pary królewskiej.
Artysta powrócił do Gdańska w 1646 r. pozostając w nim przez kilka lat. Uczestniczył w pracach utrwalających w rycinach dekoracje wykonane na przyjęcie w mieście nowo poślubionej małżonki króla Władysława IV Wazy - Marii z rodu Gonzagów, która przybrała na pierwsze imię Ludwika. Na cześć planowanego spotkania pary królewskiej zbudowano trzy ceremonialne bramy, ustawione na ulicy Długiej i Długim Targu.
W Gdańsku Jeremias Falck uzyskał z dworu królowej Szwecji Krystyny zapewnienie otrzymania stanowiska nadwornego sztycharz monarchini. Artysta w 1649 r. znalazł się w Sztokholmie, a rok później zajął obiecane stanowisko. W Szwecji kilkukrotnie sportretował królową Krystynę, wykonał kilkanaście wizerunków dostojników szwedzkich, w tym także portret przyszłego króla Karola X Gustawa.
Okres sztokholmski - trwający do abdykacji królowej Krystyny w 1654 r. - uważany jest za najbardziej twórczy w działalności artystycznej Jeremiasa Falcka.
Prof. Piotr M. Majewski Ambasadorem Nowej Europy
W tym okresie utrzymywał kontakty z Polską i pracował na rzecz oficyny wydawniczej Georga Forstera w Gdańsku. Tworzył dla niej m.in. karty tytułowe do publikacji Jana Heweliusza “Selenographia” (1647) i później wydrukowanej “Machina Coelestis” (1673). Rytował także portrety magnatów przebywających na dworze królewskim w Warszawie. Osobną grupę stanowiły wizerunki gdańskich uczonych i patrycjuszy.
GALERIA ZDJĘĆ Z WERNISAŻU WYSTAWY "JEREMIAS FALCK. MISTRZ MIEDZIORYTU":
Po opuszczeniu Szwecji Jeremias Falck w 1657 r. pojawił się w Hamburgu. W mieście nad Łabą stworzył kilka serii rycin z przedstawieniami kwiatów i roślin.
Powrócił do Gdańska zapewne w końcu lat 60. XVII wieku. Tu zmarł w początkach 1677 r., jego ciało zostało pochowane w kościele św. Piotra i Pawła.
Jeremias Falck jest patronem ulicy na Stogach (do 1945 r. Siedlungsstraße). 31 maja 2011 r. jego imię otrzymał gdański tramwaj Pesa Swing.
W pracy nad artykułem korzystałem m.in. z katalogu wystawy “Jeremias Falck. Mistrz miedziorytu”.
