Profesor Piotr M. Majewski został laureatem XII edycji konkursu wydawniczego Ambasador Nowej Europy za rok 2024. Nagrodzona publikacja to esej historyczny, który mierzy się z jednym z najtrudniejszych i najbardziej kontrowersyjnych tematów II wojny światowej – zjawiskiem kolaboracji. Autor, unikając prostych ocen, analizuje motywacje ludzi podejmujących dramatyczne decyzje: od ideologicznych i pragmatycznych, po wynikające ze strachu czy bezradności wobec okupacyjnej przemocy. W książce znalazły się przykłady z wielu krajów Europy, w tym z Polski, co nadaje jej wymiar szerokiej, europejskiej refleksji.
Nagroda Ambasador Nowej Europy przyznawana jest co roku za najlepszą publikację w języku polskim, która w nowatorski sposób opisuje procesy historyczne lub współczesne doświadczenia Europejczyków. Jej organizatorami są Europejskie Centrum Solidarności oraz Kolegium Europy Wschodniej im. Jana Nowaka-Jeziorańskiego.
Targi Książki w ECS jeszcze w niedzielę
Konkurencja była duża
Do konkursu zgłoszono 69 publikacji od 24 wydawców, z czego do finału zakwalifikowano 58 książek reprezentujących różne gatunki – od reportaży i esejów, po biografie, beletrystykę i poezję. Jury wyłoniło pięć finalistek, a następnie wskazało zwycięzcę.
Uroczyste wręczenie nagrody odbyło się w niedzielę, 14 września w bibliotece Europejskiego Centrum Solidarności, w ramach Gdańskich Targów Książki.
- Wybór był trudny, ale przekonała nas następująca perspektywa – żyjemy w czasach ekstremalnego nacjonalizmu – wszędzie, w każdym kraju europejskim, niezależnie czy to młoda demokracja czy starsza. Głównym tematem manipulacji jest nasza pamięć, nasza historia. I to nie jest manipulacja tak prymitywna, jak putinowska manipulacja faktami, która doprowadziła do wojny, ale jest to pewna forma uwodzenia nas wszystkich, żebyśmy wybrali perspektywę na historię, która uwalnia nas od odpowiedzialności, która jest dla nas miła, która przy państwach mniejszych i średnich jest dobrym uzasadnieniem megalomanii, a także w dużych państwach jest uwolnieniem od odpowiedzialności za historię, która ma oczywiście swoje jasne i czarne strony, ale ma jeszcze drugi wymiar – tłumaczył Basil Kerski, dyrektor ECS, przewodniczący jury konkursu Ambasador Nowej Europy. – Książka Piotra Majewskiego jest taką ważną lekturą. Jest książką wybitnego historyka Europy Środkowej o doświadczeniu wojny czy też tego, co doprowadziło do wojny.
Wybitna książka, odwaga intelektualna i wrażliwość
„Majewski pisze językiem przystępnym, a jednocześnie głęboko erudycyjnym, łącząc eseistyczną swobodę z rzetelnością badacza. Ta książka zmusza nas do zadania sobie pytań o granice kompromisu, o odpowiedzialność jednostki i wspólnoty, o sens pamięci historycznej. W czasach, gdy historia bywa narzędziem polityki tożsamościowej, autor przywraca jej wymiar ludzki i egzystencjalny. Dziś, honorując „Brzydkie słowo na »k«. Rzecz o kolaboracji” nagradzamy nie tylko wybitną książkę, ale także odwagę intelektualną i wrażliwość, która pozwala nam lepiej rozumieć Europę – jej przeszłość, teraźniejszość i przyszłość.” – napisała m.in. w uzasadnieniu kapituła.
- Jestem wzruszony i jest mi miło, że mogę odbierać nagrodę właśnie tutaj, w Gdańsku, w Europejskim Centrum Solidarności, z którym łączy mnie przyjaźń – mówił laureat podczas gali. – Czuję się połechtany słowami o odwadze, ale napisanie tej książki aż tak wielkiej odwagi nie wymagało. Są tematy w Polsce dużo bardziej kontrowersyjne, które budzą większe emocje. Ja solidaryzuje się ze wszystkimi historykami, którzy pisząc o takich tematach, rzeczywiście padali ofiarami represji, bo to się w Polsce zdarzało.
O autorze
Piotr Maciej Majewski - historyk, profesor Uniwersytetu Warszawskiego, specjalista w zakresie historii Europy Środkowo-Wschodniej XX wieku oraz historii Czechosłowacji i stosunków polsko-czeskich. Absolwent i pracownik naukowy Uniwersytetu Warszawskiego, od wielu lat związany z Instytutem Historycznym UW. Pełnił funkcję zastępcy dyrektora Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku, gdzie odpowiadał m.in. za koncepcję wystawy głównej (2009–2017).
Autor licznych książek i artykułów naukowych, w których podejmuje tematy trudne, często kontrowersyjne, lecz kluczowe dla zrozumienia doświadczenia Europy w XX wieku. Do jego najważniejszych publikacji należą m.in. „Niemcy Sudeccy 1848–1948. Historia pewnego nacjonalizmu”, „Od Pragi po San Francisco. Czechosłowacja w polityce mocarstw 1943–1945”, „Kiedy wybuchnie wojna? 1938. Studium kryzysu”, a także nagradzana „Niech sobie nie myślą, że jesteśmy kolaborantami. Protektorat Czech i Moraw 1939–1945”, która także była nominowana w konkursie Ambasador Nowej Europy. Jego najnowsza, zwycięska w tym konkursie książka poświęcona została problematyce kolaboracji w okupowanej Europie i spotkała się z szerokim uznaniem zarówno środowiska akademickiego, jak i czytelników.
Były ambasador USA Brzezinski: "Polska wciąż bezpieczna"
Nominowani do nagrody
- Łukasz Galusek, Michał Wiśniewski |Socmodernizm. Architektura w Europie Środkowej czasu zimnej wojny
/ Wydawnictwo Międzynarodowe Centrum Kultury - Andrij Lubka |Wojna od tyłów
/ tłum. Marek Sergiusz Zadura
/ Wydawnictwo Pogranicze - Piotr M. Majewski | Brzydkie słowo na „k”. Rzecz o kolaboracji
/ Wydawnictwo Krytyki Politycznej - Michał Przeperski |Dziki Wschód. Transformacja po polsku 1986–1993
/ Wydawnictwo Literackie - Natalia Starczenko |Ukraińskie światy Rzeczypospolitej
/ tłum. Tomasz Hodana, Katarzyna Kotyńska
/ Wydawnictwo Międzynarodowe Centrum Kultury
Kapituła konkursu
- Basil Kerski | przewodniczący, dyrektor Europejskiego Centrum Solidarności
- dr Arkadiusz Smagacz | sekretarz kapituły, Dział Naukowy i Biblioteki ECS
- dr Iwona Reichardt | członkini zarządu Kolegium Europy Wschodniej im. Jana Nowaka-Jeziorańskiego we Wrocławiu
- dr Kamila Łabno-Hajduk | Kolegium Europy Wschodniej im. Jana Nowaka-Jeziorańskiego we Wrocławiu
- Piotr Leszczyński | redaktor „Przeglądu Politycznego”, Magazynu Polsko-Niemieckiego DIALOG oraz portalu Forum Dialogu
- Magdalena Madey | Dział Naukowy i Biblioteki ECS
- Iwona Szymichowska | Dział Naukowy i Biblioteki ECS
Spotkanie autorskie poprowadził dr Przemysław Ruchlewski, zastępca dyrektora ECS ds. naukowych i zbiorów. Podczas targów książkę „Brzydkie słowo na »k«. Rzecz o kolaboracji” można nabyć w promocyjnej cenie na stoisku 61.
