Międzynarodowy Dzień Pisarzy. Nie tylko Grass, Huelle, Chwin
Dziedzictwo modernistek
Kobiety i ich przekłady będą bohaterkami tegorocznej, modernistycznej, edycji Gdańskich Spotkań Literackich „Odnalezione w tłumaczeniu” 2025, której główna część potrwa od czwartku do niedzieli, 24 - 26 kwietnia. Nieprzypadkowo organizatorzy wybrali taki temat przewodni siódmej już odsłony tego wydarzenia. W tym roku przypada setna rocznica wydania przełomowej „Pani Dalloway” autorstwa wybitnej angielskiej pisarki i feministki, uważanej za jedną z czołowych postaci literatury modernistycznej XX wieku - Virginii Woolf. Powieść została wydana w 1925 roku w Londynie. Na język polski przełożyły ją Krystyna Tarnowska oraz Magda Heydel.
- Podczas debat, spotkań, lekcji i warsztatów chcemy zaznajomić festiwalową publiczność z dziedzictwem modernistek. Dzięki przekładowi ich spuścizna znajduje miejsce w różnych kulturach, inspiruje rozwój i wciąż służy jako narzędzie emancypacji. Literatura modernizmu to także obszar działania znakomitych tłumaczek i tłumaczy. Chcemy pokazać, że wielojęzyczna kobieca twórczość literacka - oryginalna i tłumaczona - jest kanwą nowoczesnej kultury i pomaga zrozumieć nasze niespokojne czasy - tłumaczą kuratorki tegorocznej edycji: wspomniana Magda Heydel, Justyna Czechowska, Urszula Kropiwiec i Aleksandra Szymańska.
Czwartek, 24 kwietnia
Festiwal rozpocznie się w czwartek, o godzinie 16.00, wykładem mistrzowskim zatytułowanym „Sto lat pani Brown”, który wygłosi Magda Heydel.
- W grudniu 1910 roku albo koło tej daty charakter ludzki uległ zmianie - napisała sto lat temu Virginia Woolf. Ilustruje swoją tezę przedstawiając nam niejaką panią Brown. Nowa epoka w dziejach literatury, pisze Woolf, zacznie się pod warunkiem, że „nigdy, przenigdy nie porzucimy pani Brown”. Kim jest ta nieznana skądinąd postać? I na czym ma polegać zmiana? - zaprasza Magda Heydel.
Następnie, o godzinie 17.30 odbędzie się panel „Pisarka i jej tłumaczki”. Będzie to okazja do spotkania z Zytą Rudzką i autorkami przekładów jej prozy: Alžbětą Knappovą, Milicą Markić, Lisą Palmes i Charlotte Pothuizen.
- Panel jest wyjątkową okazją spotkania na jednej scenie polskiej pisarki i grona jej tłumaczek. Każda z nich posiada unikatowe dla siebie, swojego języka i kultury doświadczenie obcowania z prozą bohaterki spotkania. Udział w tej rozmowie to nie tylko spotkanie ze świetną autorką, ale też możliwość przekonania się, jak znana nam w oryginale proza jest odczytywana w innej kulturze - zapraszają kuratorki.
Dzień zakończy o godzinie 20.00 spektakl hybrydowy „…a akacje wciąż kwitną” inspirowany twórczością Debory Vogel, według pomysłu Aleksandry Bilińskiej. Twórcy: Aleksandra Bilińska (pomysł, kompozycja, wykonanie, mastering i opracowanie ścieżki dźwiękowej, scenariusz, rola dramatyczna), Joanna Freszel (sopran, główna rola wokalna i dramatyczna), Andrzej Morawiec (choreografia, wykonawca jednej z ról, współautor wideo), Katarzyna Wyborska (taniec).
Piątek, 25 kwietnia
25 kwietnia rozpocznie się śniadaniem poetyckim we współpracy z Versopolis - międzynarodową platformą poetycką, która wspiera młodych twórców i promuje ich poezję poza granicami ojczystych krajów. Udział w nim wezmą Maria Caetano Vilalobos (Portugalia) i Nojus Saulytis (Litwa), a śniadanie poprowadzi Marta Pilarska. Start o godzinie 9.30.
Następnie, o godzinie 11.30, serbska tłumaczka polskiej literatury Milica Markić opowie o pracy przekładowej podczas otwartej lekcji licealnej zatytułowanej „Jak wytłumaczyć Polskę?”.
- Tłumaczenie literatury to powołanie oraz praca twórcza, która poszerza horyzonty, a zmieniając nasz światopogląd - rozwija. Bez względu na to, w którym kraju i jak żyjemy, taki (najgłębszy) sposób obcowania z literaturą umożliwia „zaliczanie kolejnych prywatnych studiów”. Ta praca to nieprzerwane kształcenie. Udowadnia, że nasz czas - najcenniejszy kapitał - nie jest na sprzedaż. Wykorzystujemy go dla siebie, dlatego tłumacz, choć jest zawodem niskopłatnym, pozostaje bogaty. Opowiem także o samotności tłumacza i wspólnocie kolegów po fachu - zaprasza Milica Markić.
Lekcja zaprojektowana została z myślą o licealistach, ale udział w niej może wziąć każdy zainteresowany.
Głównymi wydarzeniami tego dnia będą dyskusje poświęcone modernistkom. Pierwsza rozpocznie się o godzinie 13.00, druga o 17.30. Na początek, w rozmowie zatytułowanej o „Kobietach, które napisały modernizm”, zaproszeni goście odwołają się do roli kobiet w kształtowaniu nowoczesnej literatury, a także opowiedzą o poetyce pisarstwa modernistek oraz znaczeniu tłumaczek okresu modernizmu. W „Innych modernizmach” eksperci porozmawiają natomiast o modernistkach tworzących poza kanonicznym centrum. W dyskusjach udział wezmą m.in. Ewa Kraskowska, Gabriel Borowski, Karolina Szymaniak, Magdalena Koch, Ola Hnatiuk, Olga Czernikow i Jakub Kornhauser.
Pomiędzy dyskusjami, o godzinie 14.30, odbędzie się sparing tłumaczeniowy - tym razem poświęcony literaturze francuskiej. To dynamiczna i pełna humoru forma spotkania, które pokazuje jak diametralnie różne mogą być przekłady tego samego tekstu wyjściowego. W przekładowe szranki staną Marta Eloy-Cichocka i Agata Kozak. Natomiast o godzinie 16.00 Dagny Kurdwanowska poprowadzi rozmowy z nominowanymi za Twórczość Translatorską im. T. Boya-Żeleńskiego, którymi są: Marcin Gaczkowski (jęz. ukraiński) nominowany za przekład książki „Miasto Waleriana Pidmohylnego” (KEW, 2024), Agnieszka Kowaluk (jęz. niemiecki) nominowana za przekład książki „Dane odosobowe Elfriede Jelinek” (W.A.B. 2024), Mateusz Kwaterko (jęz. francuski) nominowany za przekład książki „Kaprysy i zygzaki Théophile’a Gautiera” (PIW 2023), Filip Łobodziński (jęz. hiszpański) nominowany za przekład książki „W cieniu orła Artura Péreza-Reverte” (ArtRage 2024), Katarzyna Okrasko i Agata Ostrowska (jęz. hiszpański) nominowane za przekład książki „Lektura uproszczona Cristiny Morales” (ArtRage 2024), Katarzyna Skórska (jęz. włoski) nominowana za przekład książki „Ty, krwawe dzieciństwo Michele Mariego” (Czarne 2024), Tomasz Swoboda (jęz. francuski) nominowany za przekład książki „Uwięziona Marcela Prousta” (Officyna 2024).
Carlos Marrodán Casas laureatem Nagrody Prezydenta Gdańska
Ważne miejsce w piątkowym programie zajmie także gala wręczenia Nagrody Prezydenta Miasta Gdańska za Twórczość Translatorską im. T. Boya-Żeleńskiego, która odbędzie się o godzinie 20.00 w Teatrze Wybrzeże, w reżyserii Zdenki Pszczołowskiej. Podczas gali poznamy laureata lub laureatkę nagrody w kategorii przekładu książki.
Sobota, 26 kwietnia
26 kwietnia zaplanowano spotkanie z laureatem nagrody za całokształt twórczości przekładowej, Carlosem Marrodánem Casasem.
Następnie w rozmowie „Rodzaj żeński w przekładzie” organizatorzy odwołają się do kobiecości jako kategorii przekładowej, poruszą też temat języków emancypacji i inkluzji. Ostatni z wątków szczególnie silnie wybrzmi w kolejnej dyskusji, „Siła wolnego słowa - przekład”, gdzie odbędzie się rozmowa o języku politycznej poprawności, nie zabraknie też pytań o szanse i wyzwania wolności słowa. Tego dnia w dyskusjach udział wezmą m.in. Małgorzata Szczurek, Elżbieta Kalinowska, Marcin Gaczkowski, Dorota Kozicka, Sława Lisiecka i Jerzy Koch.
Wcześniej wydarzenia towarzyszące
Spotkaniom towarzyszyć będą warsztaty translatorskie poświęcone literaturze Południowych Słowian, które poprowadzi Magdalena Koch (23-25 kwietnia). Lekcje licealne w dwóch gdańskich szkołach poprowadzą Justyna Czechowska i Tomasz Gałązka (22 i 23 kwietnia).
Pełen program wraz z opisami działań: www.odnalezionewtlumaczeniu.pl.
Na festiwal wstęp wolny. Co z galą?
Wstęp na festiwal jest bezpłatny. O możliwości uzyskania darmowych wejściówek na galę i performans oraz o wydarzeniach dostępnych z tłumaczeniem na PJM i jęz. angielski organizatorzy poinformują w najbliższym czasie. Festiwalowe wydarzenia nie będą dostępne online.
Organizatorem Gdańskich Spotkań Literackich „Odnalezione w tłumaczeniu” jest Instytut Kultury Miejskiej. Projekt uzyskał dofinansowanie ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury. Partnerami wydarzenia są Polski PEN Club, Stowarzyszenie Tłumaczy Literatury, Wolne Lektury, sieć Versopolis.
Fundatorem Nagrody im. T. Boya-Żeleńskiego jest Miasto Gdańsk, jej organizatorem Instytut Kultury Miejskiej. Projekt dofinansowany ze środków Miasta Gdańsk.
Ile byłoby warte życie bez bezsilności? Agnieszka Dauksza w Gdańsku
