#TourdeKonstytucja w Gdańsku: Hanna Machińska, Igor Tuleya, Andrzej Chyra. Pierwsza część
O godności
Przewodnicząca Rady Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka w latach 2008-2021 Danuta Przywara przez prowadzącą spotkanie adwokatkę Kingę Dagmarę Siadlak - wiceprezeskę Fundacji KORD i prezeskę Stowarzyszenia Adwokackiego Defensor Iuris - została zapytana o to, dlaczego jej zdaniem od zagadnienia godności rozpoczyna się rozdział drugi Konstytucji -„Wolności prawa i obowiązki człowieka i obywatela”.
- Ponieważ godność jest we wszystkich systemach, mówiących o prawach i wolnościach człowieka, czyli o tym, co reguluje relacje między każdym z nas a władzą. Godność jest traktowana jako wartość-matka, z której wywodzą się wszystkie pozostałe wolności i prawa człowieka - tłumaczyła Danuta Przywara. - Przysługują nam prawa i wolności, bo jesteśmy absolutnie niepowtarzalni, jesteśmy jedyni w swoim rodzaju, każdy z nas jest jedyny. Możemy oczekiwać, że w związku z powyższym będziemy jako takie wyjątkowe jednostki szanowani. Konstytucja mówi, że godność jest przyrodzona, a więc związana z samym faktem, że jesteśmy człowiekiem - niezależnie od tego, czy szlachetnym, czy nie, i niezbywalna - nie możemy zrezygnować z naszej godności. A więc możemy oczekiwać od władzy, od każdego jej przedstawiciela, że nie będzie naruszał naszych godności. Jej ochrona jest przez władze obowiązkowa - to mówi Konstytucja.
Dodała, że nieodłącznym w jej mniemaniu elementem definicji godności jest szacunek.
- Każdy z nas ma poczucie, że jest odrębną jednostką i że to od niego powinno zależeć, co myśli, co robi, co się z nim dzieje. Nie lubimy tego, jeżeli ktoś nagle zaczyna nas traktować nie podmiotowo a przedmiotowo. Nawet jeżeli nie do końca zdefiniujemy bazowe pojęcie godności, każdy z nas czuje, kiedy ktoś nas zlekceważył. To godność osobowa człowieka stanowi źródło wszelkich innych wolności i praw.
O wolności
Ceniony aktor teatralny i filmowy, oraz reżyser, Andrzej Chyra na spotkaniu w Europejskim Centrum Solidarności opowiadał o tym, czym w jego odczuciu jest wolność.
- Definicja wolności według Wikipedii, to brak przymusu - możliwość działania zgodnie z własną wolą, sytuacja, w której można dokonywać wyborów spośród wszystkich dostępnych opcji. Jeżeli otworzymy konstytucję i przejrzymy wszystkie artykuły, zwłaszcza w części w rozdziale drugim, która się zaczyna od „Wolności prawa i obowiązki człowieka i obywatela”, to zobaczymy, że właśnie ta wspomniana niezbywalna godność człowieka stanowi źródło wolności. Wolność człowieka podlega ochronie prawnej, każdy jest zobowiązany szanować wolność i prawa innych - podkreślił aktor.
Przedstawił swoją prywatną definicję wolności: - Dla mnie wolność to jest kreatywność, to jest to, że ja w swojej głowie coś wymyślam i to jest absolutne. nikt albo prawie nikt nie będzie w to ingerował. Mówię o kreatywności, ponieważ w jakimś sensie czuję, że muszę się odnieść do tego co robię - jestem aktorem i reżyserem.
Aktor nie ukrywał, że obecnie wolność artystyczna jest bardzo zagrożona w Polsce.
- Ślady cenzury oraz zastraszania artystów są coraz częstsze - wspomnę już choćby o takim zastraszanie, że jeżeli wyrazisz opinie nieprzychylną władzy, zostaniesz wyrzucony na przykład z jedynego serialu, w którym grasz, nie dostaniesz pozwolenia na koncert w jakimś mieście, w którym organizuje je jednostka związana z administracją państwową, ktoś poda cię do sądu bo namalowałeś tęczową aureolę wokół figury „świętej” - ale to, czy to będzie święte dla nas, czy takie nie będzie, to już jest tak naprawdę nasza wolność - wolność odbioru rzeczywistości - powiedział Andrzej Chyra.
O równości
Dr Hanna Machińska - zastępczyni Rzecznika Praw Obywatelskich w latach 2017-2022 -podkreślała, że podstawowym filarem naszego funkcjonowania w życiu społecznym i politycznym jest równość.
- Tak stanowi Konstytucja, że wszyscy jesteśmy równi - przypomniała, zauważając, że ta bardzo często jest zachwiana: - Deklarujemy, że kobieta i mężczyzna są równi w miejscu pracy, ale czy są jakieś bezpieczniki w przypadku zagrożenia naszej równości? Oczywiście są procedury sądowe - kiedy widzimy że kobiety i mężczyźni są różnie traktowani mimo tych samych kwalifikacji i wykonywania zawodu, można iść do sądu. A co w szkole? Na uczelni wyższej może jest troszkę lepiej, ponieważ powstały komisje antydyskryminacyjne i tam możemy upominać się i dochodzić swoich praw, i wskazywać osoby, które zagrażają tej równości, które dyskryminują nas. Jeśli chodzi o temat równości w szkole i tych zagrożeń, które w szkole się pojawiają, to absolutnym filarem powinno być wprowadzenie edukacji antydyskryminacyjnej.
Podpowiedziała, że pomocna jest nie tylko Konstytucja, ale również Karta praw podstawowych Unii Europejskiej - zbiór fundamentalnych praw człowieka i obowiązków obywatelskich, a także Europejska Konwencja Praw Człowieka.
- Każdy z nas może walczyć o tę równość, walczyć dostępnymi środkami, każdy może się upominać. W Polsce jest wiele przykładów związanych z dochodzeniem praw, kiedy widać wyraźnie, że ta równość przedziera się w różnych miejscach, i w dużych korporacjach, i wtedy, kiedy dochodzi do zakwestionowania równości. Upominajcie się o wszystkie bezpieczniki związane z wolnością. Mam też nadzieję że nauczyciele wprowadzą lekcje niedyskryminacji i mam nadzieję że z tego będziecie korzystać - dodała dr Hanna Machińska.
O dyskryminacji
Dziennikarz Piotr Jacoń opowiedział jak to jest być ojcem transpłciowego dziecka. Do zebranych w audytorium Europejskiego Centrum Solidarności zaapelował: - Nikt z was nie wie, kiedy nagle stanie się mniejszością. To nie jest tak, że my możemy walczyć o prawa podstawowe - każdy z nas musi walczyć o prawa podstawowe, w naszym interesie. Nie wiecie, kiedy staniecie się mniejszością, nie wiecie kiedy nagle ktoś z waszych bliskich okaże się mniejszością - seksualną być może, albo zestarzeje się i straci pracę, zachoruje i stanie się mniejszością. I wtedy zorientujecie się, że brakuje wam bezpieczników, które powodują, że godność to jest godność, a równość to jest równość.
O sądownictwie i wolności
Sędzia Igor Tuleya - reprezentant Stowarzyszenia Sędziów Polskich Iustitia i laureat Medalu Wolności Słowa zapytany został o to, dlaczego sąd jest ważny w życiu obywatela.
- Bez prawdziwego sądu nie byłoby wolności, równości, pewnie ciężko byłoby mówić o godności. Ale na co dzień rzadko myślimy o sądach i o sędziach. To jest trochę tak, jak ze służbą zdrowia - wiemy, że są jakieś szpitale, jacyś lekarze, ale na co dzień nie myślimy o tym, tylko wtedy, kiedy coś nam się zdarza, kiedy się rozchorujemy, mamy jakąś kontuzję. Wtedy zastanawiamy się, jak taki szpital funkcjonuje, jak pracują lekarze i to jest błąd - bo może być już wtedy jest za późno, żeby zagłębiać się w to, jakich mamy lekarzy specjalistów, jak funkcjonuje jakaś duża placówka zdrowia - porównywał Igor Tuleya.
Podkreślił, że sąd jest instytucją, która musi się cechować niezależnością od innych władz - ustawodawczej i wykonawczej, a w sądzie muszą orzekać niezawiśli, a więc bezstronni i niepodlegający naciskom sędziowie. Tylko takie sądy bowiem mogą obronić nasze prawa wolności.
Na koniec zaapelował: - Musicie słuchać uważnie, musicie mieć w sobie taką ciekawość i musicie mieć w sobie taki bunt. Nie zawsze jest tak, że to, co słyszycie jest prawdą. Musicie gdzieś odnaleźć w sobie taką ciekawość, żeby zgłębiać tematy, które was zainteresują, i nie brać za dobrą monetę tego wszystkiego, co usłyszycie.
Zobacz całe spotkanie:
Oprócz organizowanego w środę, 8 lutego, w ramach Gdańskich Lekcji Obywatelskich oraz ogólnopolskiego projektu Tour de Konstytucja, spotkania zatytułowanego „Jakiej Polski chcesz?”, odbyła się praca w grupach i warsztaty dla uczniów wraz z gośćmi Tour de Konstytucja. Tematami warsztatów były praworządność, temat uchodźców i polityki otwartych drzwi, klimat i prawo obywatela do czystego środowiska i różnorodne społeczeństwo.
Tour de Konstytucja PL jest w trasie od 2021 roku - zaczęła swoją podróż 4 czerwca. Organizatorami spotkania są Tour de Konstytucja PL, Europejskie Centrum Solidarności i Fundacja Kongres Obywatelskich Ruchów Demokratycznych KORD.
