Kościół św. Mikołaja: orzeł ostatniego króla Polski w biało-czerwonych barwach

Z okazji Święta Niepodległości dominikanie udekorowali biało-czerwonymi kwiatami w Bazylice św. Mikołaja XVIII-wieczny pulpit mszalny z rzeźbą polskiego orła w koronie. To tradycja sięgająca jeszcze lat przedwojennych. W Wolnym Mieście Gdańsku zabytek ten był symbolem ojczyzny. Pulpit został wykonany w 1764 roku dla uczczenia elekcji Stanisława Augusta Poniatowskiego na króla Polski i jest unikatowym dziełem w skali kraju.  
11.11.2023
Więcej artykułów poświęconych Gdańskowi znajdziesz na stronie głównej gdansk.pl
Na zdjęciu znajduje się rzeźba orła, znajdująca się w ciemnym pomieszczeniu. Rzeźba jest wykonana z brązu i przedstawia orła w locie. Orzeł ma rozpostarte skrzydła i rozchylony dziób. Jego oczy są wyrzeźbione w realistyczny sposób i sprawiają wrażenie, jakby orzeł spoglądał na widza. Pomieszczenie, w którym znajduje się rzeźba, jest ciemno oświetlone. Ściany są pokryte freskami przedstawiającymi sceny religijne.
Rzeźba z polskim orłem w Bazylice św. Mikołaja to wyjątkowe dzieło sztuki sakralnej
fot. P. Koniarek/ Dominikanie w Gdańsku

Z jakiej okazji wykonano pulpit mszalny?

Wyjątkowy obiekt na co dzień znajduje się w prezbiterium kościoła pod wezwaniem św. Mikołaja.
 
- Po latach przerwy w 2020 r. ponownie zaczął stanowić eksponowane wyposażenie naszej świątyni. Pulpit mszalny wykonał w 1764 r. gdański ludwisarz Ernst Friedrich Koch. Stanowiło to manifest radości z wyboru na króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, w którym ówcześni gdańszczanie pokładali wielkie nadzieje. Jest to pełnoplastyczny odlew mosiężny przedstawiający polskiego orła w koronie. Orzeł spoczywa na czworobocznym drewnianym postumencie, obłożonym mosiężną blachą - tłumaczy o. Michał Osek, przeor klasztoru dominikanów. 
Na zdjęciu znajduje się rzeźba orła, znajdująca się w kościele. Rzeźba jest wykonana z brązu i przedstawia orła w locie. Orzeł ma rozpostarte skrzydła i rozchylony dziób. Jego oczy są wyrzeźbione w realistyczny sposób i sprawiają wrażenie, jakby orzeł spoglądał na widza. Wokół rzeźby znajdują się kwiaty i wstążki. Kwiaty są świeże i kolorowe. Wstążki są białe i czerwone. W tle zdjęcia widać ściany kościoła. Na ścianach widać freski przedstawiające sceny religijne
Tak uroczyście 11 listopada w ubiegłych latach dominikanie dekorowali pulpit mszalny
fot. P. Koniarek/ Dominikanie w Gdańsku
 
Gdy przyjrzeć się z bliska zachwyca staranne wykonanie rzeźby, w tym szczególnie upierzenie i detale anatomiczne orła.

"Wybrałem Gdańsk" - wspomnienia Wilhelma Paściaka, gdańskiego dominikanina

- Rokokowy kartusz z herbem Gdańska oraz insygnia - berło i miecz - zostały zrekonstruowane z dużą starannością po wnikliwej analizie zachowanych archiwalnych fotografii. Przywrócenie brakujących elementów pozwoliło na podkreślenie wartości artystycznych i historycznych dzieła - podkreśla gdański zakonnik.

Jak o gdańskim zabytku pisano w pamiętnikach z epoki?

Analiza zachowanych tekstów z XVIII i XIX w. pozwala mówić o roli pulpitu mszalnego jako symbolu państwowości i tęsknoty za wolnością ojczyzny. 
Na zdjęciu znajduje się rzeźba orła, znajdująca się w kościele. Rzeźba jest wykonana z brązu i przedstawia orła w locie. Orzeł ma rozpostarte skrzydła i rozchylony dziób. Jego oczy są wyrzeźbione w realistyczny sposób i sprawiają wrażenie, jakby orzeł spoglądał na widza
Pulpit mszalny z orłem Polski i herbem Gdańska w całej okazałości
fot. P. Koniarek/ Dominikanie w Gdańsku
 
O niezwykłym pulpicie mszalnym w kościele św. Mikołaja w Gdańsku wspomina np. w swoich dziennikach Waleria Tarnowska (1782-1849), malarka i kolekcjonerka dzieł sztuki. Artystka jest pochowana w rodzinnej krypcie w kościele dominikanów w Tarnobrzegu (Podkarpackie).
 
- Żałuję tylko mszy, na których bywałam codziennie u dominikanów, (…) gdzie ją dla mnie odprawiano i gdzie z mojej ławki na wprost niego widziałam naszego Białego Orła z pozłacanego brązu, zajmującego środek nawy, który jest zawsze ozdobiony girlandami kwiatów, a którego słońce właśnie około dziewiątej godziny, o której zwykle byłam w kościele, wieńczyło proroczymi promieniami. Za każdym razem te niosące pociechę promienie sprawiały, że marzyłam o przyszłości mojej Ojczyzny i modliłam się za nią - (Waleria Tarnowska, 1817 r.)

Dlaczego rzeźba jest unikatowa w skali kraju?

Warto wiedzieć, że pulpit z kościoła św. Mikołaja z figurą orła jest wyjątkowym dziełem nie tylko z powodu patriotycznych skojarzeń. 

Święto Niepodległości w dzielnicach: wspólne śpiewy, wykłady i turnieje

- W Polsce nie są znane inne przykłady tego typu wyposażenia sakralnego z przedstawieniem zwierzęcia. W Europie natomiast ich obecność możemy odnotować w kościołach w Wielkiej Brytanii, gdzie używane są do dziś - wyjaśnia o. Michał Osek. 
 

TV

Rada Miasta Gdańska nagrodziła działających na rzecz młodzieży i seniorów