Wielokulturowy obszar Wolnego Miasta Gdańska zamieszkiwało ok. 400 tys. obywateli. Według spisów i badań historycznych od trzech do 15 proc. populacji stanowili polskojęzyczni mieszkańcy. Wśród tej grupy znalazły się bohaterki wystawy. Pochodziły z różnych środowisk: były naukowcami, pedagogami, działały twórczo i udzielały się społecznie.
– Bohaterki wystawy należały do dwóch różnych pokoleń – urodziły się albo w 1870 r., albo na początku XX w. w Paryżu, Berlinie, na Pomorzu, na ziemiach polskich pod zaborami, albo w Gdańsku. Miały różne doświadczenia życiowe, ale łączyło je to bezgraniczne poświęcenie dla sprawy polskości Gdańska. Za swoje przekonania zapłaciły najwyższą cenę – mówi Marek Adamkowicz z Muzeum Gdańska, kierownik Muzeum Poczty Polskiej w Gdańsku.
Losy Polek z Wolnego Miasta uosabia Bogumiła Wika-Czarnowska, która pełniła funkcje kierownicze w Towarzystwie Kobiet Polek, Kole Polskich Kobiet i Radzie Pracy Kobiet Związku Polaków. Więziona w obozie w Ravensbrücku straciła córkę Elżbietę, jej mąż Anastazy został rozstrzelany 22 marca 1940 r. w KL Stutthoff, a zięć – Leon Wojtaszewski – nauczający przed wojną w Gimnazjum Polskim Macierzy Szkolnej, zginął w KL Auschwitz w 1941 r.
Walczyły piórem i sztuką
Leonia Papée, małżonka dyplomaty dr Kazimierza Papée i siostra majora Henryka Dobrzańskiego, czyli słynnego „Hubala”, do Gdańska przybyła w 1932 r. Podczas czteroletniej działalności „Ministrowa organizowała liczne koncerty polonijne. Charakterystyczną opinię o Pani Leonii wyraził Kazimierz Wiłkomirski, dyrektor i pedagog Polskiego Konserwatorium Muzycznego Macierzy Szkolnej:
„Kiedy było trzeba, potrafiła ona trzymać fason, dostroić się do obowiązującego w środowisku dyplomatycznym tonu, natomiast w chwilach wolnych od »światowych wypinanek« (jak nazywała dyplomatyczne spotkania) przybierała ton niewymuszony, z którym było jej najbardziej do twarzy i który przydawał jej osobistego uroku”.
Na polu publicystycznym działały dr Kazimiera Jeżowa oraz Stanisława Przybyszewska – autorka dramatów „Dziewięćdziesiąty trzeci”, „Sprawa Dantona”, czy „Thermidor”. Ta pierwsza zasłynęła jako główna oponentka nazistowskiego senatora Senatu Wolnego Miasta Gdańska Hermanna Rauschninga przeciwstawiając się piórem wizjom wyrażonym w książce o germanizacji Pomorza i Wielkopolski. Niemieckojęzyczna, naukowa praca Polki dotyczyła stosunków ludnościowo-gospodarczych w Zachodniej Polsce.
Przybyszewska zmarła młodo - w zapomnieniu i biedzie, ale dzięki utworom zyskała nieśmiertelność. Dziś jej imię nosi jeden z gdańskich tramwajów, a w 2015 roku w Operze Bałtyckiej wystawiono operę “Olimpia z Gdańska” Zygmunta Krauze, której była bohaterką.
Projekt "Niezwykłe Polki z Wolnego Miasta" jest przedłużeniem szlaku pamięci wytyczonego przez Gabrielę Danielewicz, Marię Koprowską i Mirosławę Walicką, które w swoich książkach i publicystyce pokazywały, jak ważną rolę polskie kobiety odgrywały w czasach Wolnego Miasta Gdańska.
Plenerową wystawę przygotowało Muzeum Poczty Polskiej w Gdańsku - oddział Muzeum Gdańska. Można ją zobaczyć do 2 grudnia 2018 r. Wstęp wolny. Wystawa towarzyszy odsłonięciu odnowionych tablic upamiętniających zamordowanych w 1939 r. przez Niemców obrońców Poczty Polskiej w Gdańsku (pl. Obrońców Poczty Polskiej ½).
WIĘCEJ:
Odsłonięto nowe, kamienne tablice na budynku Muzeum Poczty Polskiej
Zielona Brama w nowej odsłonie. Mapping na Stulecie Niepodległości
