Dzięki postanowieniom kończącego wojnę trzynastoletnią II pokoju toruńskiego zakończyło się 150. letnie panowanie zakonu krzyżackiego w Gdańsku. Miasto i Pomorze Gdańskie zostały włączone do Korony Królestwa Polskiego. Połączenie możliwości nieograniczonego handlu (przywileje króla Kazimierza Jagiellończyka) i swobodnej żeglugi zaowocowało okresem 300-letniej prosperity miasta, zwanej złotym wiekiem Gdańska.
Celem wystawy w Dworze Artusa nie jest bynajmniej przypomnienie zwiedzającym początku złotego wieku - chronologicznie sięga ona roku 1308, w którym rozpoczęło się trwające 150 lat panowanie zakonu krzyżackiego w Gdańsku.
- Drugi pokój toruński był jednym ze znaczniejszych przełomów w historii Gdańska i Korony Polskiej. Zapraszamy jednak także do refleksji nad epoką, która jest ważną częścią historii naszego miasta: do refleksji nad dziedzictwem, które zostało w Gdańsku po zakonie krzyżackim - powiedział podczas wernisażu dr Janusz Trupinda z Muzeum Historycznego Miasta Gdańska, pomysłodawca i kurator wystawy. - Oczywiście, gdańszczanie przez wieki celebrowali rocznicę 1454 roku, kiedy doszło do zburzenia zamku krzyżackiego w naszym mieście, pamiętali też o brutalnych wydarzeniach przy zajęciu miasta przez zakon w 1308 roku. Ale te 150 lat panowania zakonu w mieście to także czas budowania infrastruktury w Gdańsku, nowego układu urbanistycznego i wspaniałe dziedzictwo niematerialne.
Ekspozycja składa się z czterech części: „Pamięć o Krzyżakach w Gdańsku”, „Zakon krzyżacki w Gdańsku (1308–1454) i jego dziedzictwo”, „Krzyżacy w służbie ideologii narodowej” oraz „Zakon krzyżacki w propagandzie PRL”.
We wnętrzach Dworu Artusa skupiono wiele wyjątkowych zabytków (krzyżackich: numizmatów, rękopisów, dzieł sztuki), część z nich pochodzi z wiedeńskiego archiwum zakonu. Po raz pierwszy właśnie w MHMG powieszono obok siebie dwie malarskie wersje „Bitwy pod Grunwaldem”: szkic olejny autorstwa Jana Matejki oraz obraz, którego autor - Aleksander Ritter von Bensa - młodszy przedstawił tę bitwę z punktu widzenia zakonu krzyżackiego.
- Wokół udziału w wojnie trzynastoletniej gdańszczanie stworzyli opowieść o złu, które zwyciężyli i wokół tej historii budowali swoją tożsamość - dodał dr Janusz Trupinda. - Na kartach “Krzyżaków” Henryka Sienkiewicza czy w “Konradzie Wallenrodzie” Adama Mickiewicza historia zakonu posłużyła zaś do budowania tożsamości narodu polskiego rozproszonego w zaborach. Z drugiej strony pruski żelazny krzyż to zaadaptowany wprost krzyż zakonu niemieckiego, symbol wrogiej Polsce ideologii.
Podczas wernisażu, który odbył się 22 października, głos zabrała m.in. Cornelia Pieper konsul generalna Niemiec w Gdańsku: - Stosunki między Polakami i Niemcami nigdy nie były tak dobre jak teraz, kiedy żyjemy w zjednoczonej Europie. Doskonale wiemy, że mamy za sobą ciężkie i złe czasy w przeszłości, i dobrze, że zajmujemy się nimi wspólnie, tak jak w przypadku otwieranej dziś wystawy.
Wystawa została przygotowana ze wsparciem finansowym Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
- Mamy świadomość imponującej i cennej spuścizny materialnej, która pozostała po panowaniu zakonu krzyżackiego na Pomorzu. Zamek w Malborku jest drugi na liście najchętniej odwiedzanych muzeów Polski - przypomniał Jarosław Sellin, wiceminister kultury i dziedzictwa narodowego. - Zabytki pozostałe po tamtej epoce są dziś częścią polskiego dziedzictwa narodowego i otoczone są troskliwą opieką. Było więc dla mnie oczywiste, gdy usłyszałem, że jest pomysł na przygotowanie wystawy dotyczącej historii zakonu krzyżackiego w Gdańsku, że ministerstwo powinno wesprzeć jej organizację.
Zastępca prezydenta Gdańska Piotr Grzelak podkreślił z kolei, że to właśnie 550 lat temu zaczął się rodzić genius loci naszego miasta - miasta, które kocha wolność i pokój.
- Zwycięstwo w wojnie trzynastoletniej było jednym z najważniejszych zwycięstw Gdańska, okupionych krwią mieszkańców i dużym wysiłkiem finansowym, ale przyniosło ze sobą trwający trzysta lat złoty wiek - podkreślił prezydent. - Dołączając do zjednoczonej Europy daliśmy Polsce i Gdańskowi kolejną szansę na złoty wiek, pytanie czy dziś jesteśmy w stanie to wykorzystać. Odpowiedzią płynącą z historii opowiadanej na tej wystawie, jest otwarcie się na innych, a nie zamykanie w swoim gronie.
Wielki mistrz zakonu krzyżackiego Bruno Platter przybył do Gdańska prosto z Torunia, gdzie 19 października uczestniczył w tamtejszych obchodach jubileuszu zawarcia II pokoju toruńskiego.
- Wiele osób pytało mnie: “dlaczego jako wielki mistrz zakonu krzyżackiego jedziesz do Torunia? Przecież to rocznica przegranej, która skutkowała bolesną utratą terytoriów przez zakon” - mówił wielki mistrz do zebranych. - Odpowiadałem im: “tak, ale świętujemy jubileusz zawarcia pokoju. To wystarczający powód, by się spotkać i świętować”. Niech każdy wyniesie taką naukę z wystawy w Gdańsku: zawsze i w każdych okolicznościach jest jakieś pokojowe rozwiązanie.
Wystawę „…Odwracamy dusze nasze na ścieżki pokoju i zgody. Gdańsk i Krzyżacy w 550. rocznicę zawarcia II pokoju toruńskiego” oglądać można do 18 grudnia 2016 r. Przez cały czas jej trwania szkoły będą mogły zamówić dedykowane lekcje muzealne w cenie 10 zł od ucznia.
27 października o godz. 17 w ramach „Czwartków w Historycznym„ odbędzie się oprowadzanie kuratorskie po wystawie. Z kolei 17 listopada o godz. 17 odbędzie się wykład „O patronach zakonu krzyżackiego w dzień św. Elżbiety Węgierskiej”.
Wstęp na oba wydarzenia jest wolny.
