Nazywany jest mistrzem amerykańskiego dokumentu i ludzkim wykrywaczem kłamstw – w swoich filmach nieustępliwie dąży do ujawnienia prawdy na ekranie. Przyglądał się zwykłym ludziom i decydentom. Badał tło kluczowych, nierzadko traumatycznych wydarzeń z historii współczesnych Stanów Zjednoczonych, m.in. wojen w Wietnamie i Iraku. Jedna z jego najsłynniejszych produkcji, Cienka niebieska linia (1988), doprowadziła do uniewinnienia niesłusznie skazanego człowieka. Laureat wielu nagród filmowych, w tym Oscara (Mgły wojny: Jedenaście lekcji z życia Roberta S. McNamary, 2003) czy Srebrnego Niedźwiedzia na Festiwalu Filmowym w Berlinie (Zwykła procedura operacyjna, 2008). W 2008 roku został uhonorowany nagrodą im. Marka Nowickiego przyznawaną przez Helsińską Fundację Praw Człowieka za wybitne osiągnięcia w ukazywaniu praw człowieka w filmie. W dniach 19-21 stycznia 2024 i 26-28 stycznia 2024 w Centrum Filmowym UG im. Andrzeja Wajdy będziecie mieli okazję zapoznać się z twórczością Errola Morrisa.
Meet Errol Morris to przegląd najważniejszych filmów w dorobku amerykańskiego reżysera. W programie naszej retrospektywy znalazły się Cienka niebieska linia, Amerykańska dharma, Zwykła procedura operacyjna, Mgły wojny: Jedenaście lekcji z życia Roberta S. McNamary, Szybko, tanio i poza kontrolą, a także film dokumentalny poświęcony samemu twórcy: Errol Morris: szkic do portretu (reż. Charles Musser, Carina Rosanna Tautu, 2014). Projekcjom towarzyszyć będą spotkania z filmoznawcami, kulturoznawcami, dziennikarzami oraz dokumentalistami, którzy porozmawiają zarówno o obrazie współczesnej Ameryki, zawartym w filmach Morrisa, jak i o samym medium, jakim jest film dokumentalny. Wśród zaproszonych gości znaleźli się: Iwona Kurz, Paweł Łoziński, Anna Mazurkiewicz, Charles Musser, Piotr Pławuszewski, Patrycja Sasnal, Sebastian Smoliński, Piotr Tarczyński, oraz Grzegorz Welizarowicz.
19.01.2024 godz. 18:00
Cienka niebieska linia (The Thin Blue Line, reż. Errol Morris, USA 1988, 103 min.)
Dokument przedstawia historię Randalla Adamsa, człowieka niesłusznie skazanego na śmierć za zabójstwo policjanta w Dallas w 1976 roku. Reżyser próbował odtworzyć wydarzenia z dnia morderstwa, przeprowadzając wywiady ze skazanym oraz przedstawicielami wymiaru sprawiedliwości, wzbogacając je o inscenizacje przebiegu zdarzeń odgrywane przez aktorów. Film doprowadził do uniewinnienia Adamsa po dwunastu latach oczekiwania na wykonanie wyroku.
Cienka niebieska linia zajęła piąte miejsce w prestiżowym plebiscycie miesięcznika „Sight and Sound” na najlepsze filmy dokumentalne w historii.
Goście:
Piotr Pławuszewski – doktor, pracuje w Instytucie Filmu, Mediów i Sztuk Audiowizualnych na Uniwersytecie Adama Mickiewicza w Poznaniu. Autor kilkunastu artykułów naukowych, recenzji, wywiadów i relacji, publikowanych m.in. w „Czasie kultury”, „Kinie”, czy „Images” oraz książki Po swojemu. Kino Władysława Ślesickiego (Kraków, 2017). Współredaktor monografii Pogranicza dokumentu (wraz z Mikołajem Jazdoniem i Katarzyną Mąką-Malatyńską). Jego zainteresowania badawcze koncentrują się przede wszystkim wokół kina dokumentalnego.
Sebastian Smoliński – krytyk filmowy i operowy, dziennikarz. Autor bloga filmowego „Na wylot”. Publikuje w „Stopklatce”, „Kulturze Liberalnej”, „Kinie”, „Ekranach”, „Tygodniku Powszechnym”, „Dwutygodniku”, czy Filmwebie. Współpracownik Festiwalu Nowe Horyzonty we Wrocławiu. Stały gość programów „Hrapkowidz”, „Kino Mówi” oraz „Dranie w kinie”. Współautor kilku książek, m.in. hiszpańskojęzycznej monografii La doble vida de Krzysztof Kieślowski, czy dwujęzycznej monografii Davida Lyncha. Laureat Konkursu Młodych Krytyków Filmowych im. Krzysztofa Mętraka 2017. Miłośnik amerykańskiej kultury.
20.01.2024 godz. 18:00
Amerykańska dharma (American Dharma, reż. Errol Morris, USA, Wielka Brytania 2018, 95 min.)
Rozmówcą reżysera jest Steve Bannon – wzbudzający kontrowersje strateg polityczny i były doradca Donalda Trumpa. Pretekstem do rozmowy jest wspólny seans filmów m.in. Johna Forda, Stanleya Kubricka, czy Orsona Wellesa. Morris zestawia zapis rozmowy z archiwalnymi materiałami, grafikami i nagłówkami gazet z okresu prezydentury Trumpa, poświęcając uwagę kluczowym momentom w karierze Bannona, jego poglądom na temat amerykańskiej gospodarki i analizie zjawiska trumpizmu.
Gość:
Piotr Tarczyński – tłumacz, historyk, amerykanista i politolog. Doktor nauk społecznych w dyscyplinie nauk o polityce. Publikuje bądź publikował w „Tygodniku Powszechnym”, „Stopklatce”, „Gazecie Wyborczej”, „Polityce”, czy „Dwutygodniku”. Od września 2020 roku wraz z Łukaszem Pawłowskim prowadzi „Podkast amerykański” na temat polityki i historii Stanów Zjednoczonych. Autor książki Rozkład. O niedemokracji w Ameryce (Kraków, 2023).
21.01.2024 godz. 18:00
Zwykła procedura operacyjna (Standard Operating Procedure, reż. Errol Morris, USA 2008, 118 min.)
W 2004 roku świat obiegły zdjęcia amerykańskich strażników, ujawniające tortury, jakich dopuszczali się wobec irańskich więźniów przetrzymywanych w więzieniu Abu Ghraib. Errol Morris rozmawia z amerykańskimi strażnikami, którzy dopuścili się zbrodni, oraz irackimi więźniami, próbując znaleźć przyczynę ludzkiego okrucieństwa. Czy zło – jak twierdzi słynny amerykański psycholog, twórca stanfordzkiego eksperymentu więziennego Philip Zimbardo – jest banalne? Czy może przyczyna okrucieństwa, którego dopuścili się amerykańscy żołnierze, leży po stronie wadliwego systemu? Jakie znaczenie i jaką wagę ma medium fotografii – tak chętnie wykorzystywane przez strażników portretujących się z poddawanymi katuszom więźniami?
Film został wyróżniony Srebrnym Niedźwiedziem na Festiwalu Filmowym w Berlinie.
Goście:
Iwona Kurz – profesor Uniwersytetu Warszawskiego. W latach 2016-2024 dyrektorka Instytutu Kultury Polskiej, historyczka nowoczesnej kultury polskiej, badaczka kultury wizualnej, filmoznawczyni. Autorka wyróżnionej Nagrodą im. Bolesława Michałka za najlepszą książkę filmoznawczą oraz nominowanej do Nagrody Nike Twarze w tłumie (2005). Współzałożycielka i do 2020 roku współredaktorka pisma „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej”. Publikuje w „Dwutygodniku.com”, „Kinie”, czy „Widoku”.
Patrycja Sasnal – kierowniczka Biura Badań i Analiz w Polskim Instytucie Spraw Międzynarodowych. Z wykształcenia doktor nauk politycznych, arabistka i filozofka, specjalizuje się w polityce Bliskiego Wschodu, stosunkach transatlantyckich, radykalizacji, migracjach i studiach postkolonialnych. Jest członkinią rady European Council on Foreign Relations i eksperckiej komisji migracji przy Biurze Rzecznika Praw Obywatelskich. Publikowała m.in. w „The Guardian”, „Le Monde” i „Polityce”.
26.01.2024 godz. 18:00
Mgły wojny: Jedenaście lekcji z życia Roberta S. McNamary (The Fog of War, reż. Errol Morris, USA 2003, 107 min.)
Dokument koncentruje się na Robercie McNamarze, Sekretarzu Obrony za czasów prezydentur Lyndona Johnsona i Johna F. Kennedy’ego, a w późniejszych latach prezesa Banku Światowego. Produkcja jest kombinacją materiałów archiwalnych, dotychczas nieujawnianych dokumentów Białego Domu oraz wywiadu przeprowadzonego z McNamarą, komentującego najważniejsze wydarzenia dwudziestego wieku: naloty amerykańskiej armii lotniczej na Tokio w 1945 roku, kubański kryzys rakietowy i tragiczne skutki wojny w Wietnamie. Reżyser ustami bohatera próbuje odpowiedzieć na pytania o aspekty psychologiczne i sposób rozumowania rządowych decydentów, którzy wysyłają ludzi na wojnę. W jaki sposób podjęto te decyzje i dlaczego?
Film został nagrodzony Oscarem w kategorii Najlepszy film dokumentalny.
Goście:
Anna Mazurkiewicz – profesor Uniwersytetu Gdańskiego, Kierownik Zakładu Historii Najnowszej Powszechnej, Prodziekan ds. Badań Naukowych i Współpracy Międzynarodowej, historyk. Zajmuje się badaniem m.in. stosunków Stanów Zjednoczonych z Polską, czy dziejami migracji. Członkini kolegiów redakcyjnych zagranicznych czasopism, m.in. „Polish American Studies” (USA). Autorka kilku książek poświęconych historii USA w tym Uchodźcy polityczni z Europy Środkowo-Wschodniej w amerykańskiej polityce zimnowojennej… (2016), która zdobyła tytuł najlepszej obcojęzycznej książki dotyczącej historii Stanów Zjednoczonych (Willi Paul Adams Award, 2019) przyznawany przez Organization of American Historians.
Grzegorz Welizarowicz – adiunkt w Zakładzie Amerykanistyki Uniwersytetu Gdańskiego. Prowadzi zajęcia z kultury, literatury i geografii amerykańskiej. Dwukrotny stypendysta Fulbrighta (2000, 2012). Członek Polish and European Association for American Studies. Interesuje się historią pogranicza Południowego Zachodu USA, teorią dekolonialną, wczesną historią Kalifornii oraz amerykańską kulturą popularną.
27.01.2024 godz. 18:00
Szybko, tanio i poza kontrolą (Fast, Cheap & Out of Control, reż. Errol Morris, USA 1997, 82 min.)
Pogromca lwów, projektant robotów, ogrodnik przycinający krzewy na kształt zwierząt oraz hodowca kretoszczurowatych. Co ich łączy? Z pozoru nic – i taki też był zamysł Morrisa. Sportretowani mężczyźni dzielą się swoim życiem osobistym, przemyśleniami dotyczącymi kariery i przyszłości. Jak to, co robią, może zmienić świat? Czy pomaga im to radzić sobie ze świadomością przemijania? Morris wydobywa z bohaterów nostalgię i być może na co dzień ukrytą prawdę, dając dowód swojej niezwykłej umiejętności prowadzenia konwersacji. Jak twierdzi wybitny krytyk filmowy Rober Ebert: „Bohaterowie kontrolują krzewy, lwy, roboty i szczury, a on [Morris – red.] kontroluje ich”.
Film wyróżniono nagrodą dla filmu dokumentalnego na Film Independent Spirit Awards.
Gość:
Paweł Łoziński – reżyser, scenarzysta i producent filmów dokumentalnych, jeden z czołowych polskich dokumentalistów. Autor ponad 20 filmów dokumentalnych wielokrotnie nagradzanych na międzynarodowych festiwalach. Międzynarodowe uznanie zdobył swoim dokumentalnym debiutem Miejsce urodzenia (1992) opowiadającym o polskim Żydzie Henryku Grynbergu szukającym mordercy swojego ojca. W 2021 ukazał się jak dotychczas jego ostatni film, Film balkonowy wyróżniony Orłem i Nagrodą dla Najlepszego Filmu Polskiego na Festiwalu Millennium Docs Against Gravity. Produkcja była także nominowana do Europejskiej Nagrody Filmowej przyznawanej przez Europejską Akademię Filmową.
28.01.2024 godz. 18:00
Errol Morris: szkic do portretu (Errol Morris: A Lightning Sketch, reż. Charles Musser, Carina Rosanna Tautu, USA 2014, 72 min.)
Czego można dowiedzieć się o Errolu Morrisie w jeden dzień? Jak dowodzą twórcy dokumentu Errol Morris: szkic do portretu, Charles Musser i Carina Rosanna Tautu – całkiem sporo. Przyczynkiem do nakręcenia filmu była krytyczna recepcja Zwykłej procedury operacyjnej – jednego z ulubionych filmów Morrisa. Musser i Tautu ruszają z kamerą śladami słynnego dokumentalisty i przeprowadzają z nim rozmowę, trafiają także na jego współpracowników. W efekcie powstał unikatowy materiał dokumentujący metody pracy reżysera i jego stosunek do sztuki filmowej.
Gość:
Charles Musser – profesor filmoznawstwa, medioznawstwa, amerykanistyki i teatrologii na Uniwersytecie Yale. Dokumentalista i montażysta. Współzałożyciel studiów filmowych na Uniwersytecie Yale oraz Letniego Instytutu Filmowego. Organizator kursów z zakresu filmu dokumentalnego, w tym poświęconych osobie Errola Morrisa. Autor kilku filmów dokumentalnych, w tym – wraz z Cariną Rosanną Tautu – Errol Morris: A Lightning Sketch (2014).
