Kolekcja zegarów żuławskich powstawała przez długie lata dzięki pasji i wytrwałości Pana Pawła Fietkiewicza – artysty i kolekcjonera. Pan Paweł Fietkiewicz zgłębił tę dziedzinę na wskroś i stał się jednym z najlepszych znawców tych zegarów. Co więcej, zdołał odszukać i nawiązał kontakt z potomkami i wciąż czynnymi fachowcami zegarmistrzów żuławskich, żyjących obecnie w Kanadzie.
Przed swoją śmiercią zadeklarował przekazanie kolekcji Muzeum Zegarów Wieżowych (oddziału Muzeum Historycznego Miasta Gdańska), wiedząc, że nasze muzeum interesują nie tylko mechanizmy wieżowe, ale także cała spuścizna zegarmistrzowska Gdańska i naszego regionu. Był zresztą niejednokrotnie konsultantem i przyjacielem tutejszego oddziału.
Niespodziewana śmierć Pana Pawła nie pozwoliła mu osobiście przekazać swoich zegarów, tym większa wdzięczność, że Wykonawcy testamentu – Rodzina Państwa Fietkiewiczów – ściśle zrealizowali wolę Zmarłego.
Zegarmistrzostwo i zegary żuławskie są bardzo hermetyczną grupą, nieliczną, słabo poznaną. Bierze się to także z zamkniętego charakteru samej społeczności żuławskich menonitów. Częstokroć są niewłaściwie opisywane w różnych kolekcjach.
Prezentowane zegary pełniły swą służbę w domach żuławskich (potem niejednokrotnie rozproszono je w różne regiony). Są odzwierciedleniem gustów, stylu życia, upodobań i przekonań menonitów żuławskich – solidne, skromne, często z motywem biblijnym. Możemy je z sobą porównywać, śledzić ich rozwój, a właściwie obserwować stałość ich wzorów mimo upływających lat i stuleci.
Zaznaczyło się kilka rodów trudniących się na Żuławach zegarmistrzostwem – szczególną uwagę poświęcił Pan Fietkiewicz Krugerom, którzy gnani wiatrem wydarzeń historycznych zmieniali miejsce swego zamieszkania najpierw na Ukrainę, potem na Kanadę.
Wszystkie te aspekty sprawiają, że wystawa prezentuje naprawdę unikatowe zegary w skali nie tylko Polski, ale też Europy, jest ważnym śladem kulturowym osobliwej mikro-cywilizacji, jaką stworzyli mieszkańcy Żuław przez kilka stuleci, a która już nie istnieje.
Środowisko gdańskich i polskich badaczy dziejów zegarmistrzostwa poniosło wielką stratę wraz z odejściem Pana Pawła Fietkiewicza, Muzeum Zegarów Wieżowych (które jest częścią Muzeum Historycznego Miasta Gdańska) straciło nieocenionego konsultanta, a mnie osobiście ubył wielki przyjaciel i autorytet w sprawach zawodowych.
Dr inż. Grzegorz Szychliński
