Wystawa "Helena Modrzejewska ( 1840-1909 ). Ze zbiorów archiwalnych Instytutu Sztuki PAN" zorganizowana została w ubiegłym roku, w setną rocznicę śmierci wybitnej artystki. Pokazano ją w Instytucie Sztuki PAN w Warszawie. Merytorycznie ekspozycję przygotowała Anna Jędrzejczyk (IS PAN), aranżację zaprojektował Przemysław Klonowski.
Eksponaty w większości pochodzą ze zbiorów historyka teatru, Mieczysława Rulikowskiego, którego archiwum zakupione zostało po wojnie przez Instytut Sztuki PAN. Zróżnicowany charakter archiwaliów umożliwił zaprezentowanie Modrzejewskiej jako aktorki i osoby prywatnej. Gdańska ekspozycja wzbogacona została o unikatowe pamiątki pochodzące ze zbiorów Muzeum Teatralnego w Warszawie.
H. Modrzejewska jako Adrianna w Adriannie Lecouvreur E. Scribe’a i E. Legouvégo
Egzemplarz reżyserski Hamleta, 1871
Niezwykle interesujące są fotografie artystki, przedstawiające ją w rolach, które lubiła i które uczyniły ja sławną. Warto wiedzieć, że Modrzejewska była jedną z największych w swojej epoce propagatorek dzieł Szekspira. Zagrała w jego dramatach 18 ról po polsku i angielsku, m.in. Porcję w Kupcu weneckim , Ofelię w Hamlecie, Rozalindę w Jak wam się podoba, Konstancję w Królu Janie. Ważna w jej karierze była także rola Adrianny Lecouvreur, tytułowej bohaterki sztuki E.Scribe’a i E. Legouvégo. Właśnie jako Adrianna podbiła Warszawę w 1868 r. oraz zadebiutowała w Stanach Zjednoczonych.
Unikatowymi pamiątkami z okresu występów Modrzejewskiej w zespole Warszawskich Teatrów Rządowych są: egzemplarz reżyserski, a zarazem scenariusz Hamleta z 1871 r. oraz rozprawka Aktor, napisana przez aktorkę po premierze Hamleta i stanowiąca swego rodzaju credo artystyczne.
Przedstawione na wystawie albumy, szkice, rysunki, akwarele, projekty kostiumów, karykatury, wierszyki, rozprawki, teksty publicystyczne a także wspomnienia świadczą o wszechstronnych zainteresowaniach i uzdolnieniach artystki. Zbiór listów pisanych na papeterii oznakowanej inicjałami, pozwala poznać życie prywatne i osobowość Modrzejewskiej.
Narcyzy, akwarela H. Modrzejewskiej
H. Modrzejewska jako Porcja w Kupcu weneckim W. Szekspira
Warto zwrócić także uwagę na znakomicie zachowane kostiumy sceniczne, pochodzące ze zbiorów Muzeum Teatralnego w Warszawie – płaszcz , uszyty z aksamitnej tkaniny w turkusowym odcieniu do roli Adrianny Lecouvreur oraz koszulę z białej krepy
do roli Lady Makbet. Cennymi eksponatami są także rzeczy osobiste, m.in. dwa szale – atłasowy i szyfonowy ze złotą nicią, kaszmirowa chusta, koronkowe dodatki do strojów, bransoletka z agatami i turkusami, etui oraz szylkretowy wachlarz z monogramem „H.M.”.
Jednym z najciekawszych eksponatów jest srebrny wieniec laurowy ofiarowany Helenie Modrzejewskiej przez Stanisława Wyspiańskiego w 1901r. Dołączona do niego szarfa z jedwabnego rypsu ozdobiona jest napisem: „Helenie Modrzejewskiej/Stanisław Wyspiański/ Lwów dnia 4ego lipca/1901” oraz cytatem z Warszawianki: „Sławie, sławie, sławie służ”. (na podstawie tekstu Anny Jędrzejczyk)
