Zmiany na Westerplatte. Wystawa w Elektrowni coraz bliżej

Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku planuje na koniec kwietnia 2025 r. otwarcie nowej wystawy. W historycznym budynku Elektrowni na Westerplatte trwają intensywne prace przygotowawcze, które przekształcą to miejsce w przestrzeń pełną opowieści o bohaterach, codziennym życiu żołnierzy i dramatycznych losach półwyspu.
24.01.2025
Więcej artykułów poświęconych Gdańskowi znajdziesz na stronie głównej gdansk.pl
Nowy budynek muzealny, wokół teren budowy.
Pole Bitwy Westerplatte - otwarcie wraz z końcem kwietnia
Fot. MIIWŚ

Wszystko zaczęło się od badań

Od 2016 r. zespół archeologów Muzeum II Wojny Światowej prowadzi systematyczne i kompleksowe prace archeologiczne na Westerplatte. Dzięki tym badaniom udało się poznać historię Wojskowej Składnicy Tranzytowej (skrót: WST), funkcjonującej w latach 1926–1939. Odkryli oni i udokumentowali m.in. relikty kluczowych budynków składnicy, takich jak wartownia nr 5, willa oficerska czy budynek starych koszar. Dzięki zlokalizowaniu i przebadaniu wielu lejów po bombach lotniczych i pociskach artyleryjskich, które eksplodowały na Westerplatte w trakcie siedmiodniowej obrony, udało się ustalić nowe fakty dotyczące przebiegu walk i rozmiaru zniszczeń poszczególnych budynków składnicy. Archeolodzy odkryli też kilka nieujętych w relacjach i dokumentach miejsc, z których obrońcy składnicy ostrzeliwali nacierających Niemców.

Podczas badań wykopaliskowych pozyskano ponad 80 000 artefaktów datowanych od połowy XVII do połowy XX w., obrazujących burzliwą historię półwyspu. Dużą część znalezisk stanowią obiekty związane ze służbą żołnierzy polskich na Westerplatte i walkami w obronie składnicy. Przedmioty te dziś pełnią rolę autentycznych świadków historii i są unikatowymi pamiątkami po polskich żołnierzach, którzy walczyli i ginęli na Westerplatte w pierwszych dniach września 1939 r.

Jak informuje rzecznika MIIWŚ Aleksandra Trawińska, najbardziej poruszającym z odkryć było odnalezienie w 2019 r., leżących w zapomnianych mogiłach, szczątków 9 obrońców Westerplatte, a w 2024 r. – szczątków 4 cywilów. Wystawa pozwoli oddać hołd ofiarom i bohaterom spoczywającym na tym terenie.

Więcej niż fakty i daty

Muzeum zapowiada, że wystawa nie ograniczy się do faktów i dat. Jej narracja będzie się skupiać na odkryciach archeologicznych związanych z historią Wojskowej Składnicy Tranzytowej oraz obozu dla polskich więźniów cywilnych, zorganizowanego przez Niemców po zakończeniu walk na Westerplatte. Celem kuratorów jest uzmysłowienie odbiorcom faktu, że Westerplatte to nie tylko półwysep heroicznie broniony przez niewielki oddział polskich żołnierzy, lecz także miejsce niemieckich zbrodni na polskich jeńcach cywilnych.

Nowoczesna gablota muzealna.
Na wystawie dowiemy się m.in. o żołnierzach odnalezionych podczas prac archeologicznych
Fot. MIIWŚ

Nie tylko symbol wybuchu wojny

Ekspozycja ma również podkreślać symboliczne znaczenie Westerplatte jako miejsca, gdzie rozpoczęła się II wojna światowa. Jej celem będzie przybliżenie historii Westerplatte od XVII w. do początku lat 40. XX w., ukazanie życia codziennego WST oraz trudnej i odpowiedzialnej służby polskich żołnierzy w obliczu narastającej nienawiści Niemców wobec jakichkolwiek przejawów polskości na obszarze Wolnego Miasta Gdańska. Zwiedzający zobaczą m.in. rekonstrukcję fragmentu wnętrza wartowni nr 5, należącej do powstałego w latach 1933–1936 systemu obrony składnicy, i prawdopodobny wygląd pomieszczenia 2 września 1939 r., tuż przed nalotem Luftwaffe.

– Głównym środkiem wyrazu ekspozycji są eksponaty pozyskane podczas badań archeologicznych. Zamierzeniem autorów i projektantów wystawy było stworzenie aranżacji, która uwypukli rangę autentycznych obiektów – „historycznych świadków epoki”. Teksty, grafiki, reliefy, modele, dźwięki czy archiwalne materiały filmowe mają jedynie charakter dopełniający, nadający eksponatom właściwy kontekst – tłumaczy Filip Kuczma, kierownik Działu Archeologicznego MIIWŚ.

Kuczma dodaje, że tworzenie wystawy nie było procesem łatwym: - Spośród kilkudziesięciu tysięcy artefaktów pozyskanych podczas badań z dużym trudem przyszło nam wybrać kilkaset tych, które będą najbardziej reprezentatywne. Z wielu wątków, które zamierzaliśmy poruszyć, musieliśmy wybrać tylko te, które najpełniej ukażą złożoność dziejów Westerplatte.

Nieprzypadkowy jest tu sposób prezentowania poszczególnych elementów wystawy oparty na stali i szkle, który zostanie wkomponowany w taki sposób, aby korespondował z historycznym wnętrzem budynku. Ekrany, stanowiska odsłuchowe i efekty dźwiękowe umożliwią zwiedzającym pełne zanurzenie się w historii Westerplatte.

Fragment wystawy muzealnej z betonowymi elementami.
Fragment nowej wystawy
Fot. MIIWŚ

Punkt informacji turystycznej

Nowa wystawa to nie wszystko, co zaplanowano na koniec kwietnia na Westerplatte. Do tej pory brakowało tu punktu informacji turystycznej, który pomógłby zaplanować turystom z kraju i zagranicy zwiedzanie tego rozległego terenu.

Powstający budynek obsługi ruchu turystycznego Pola Bitwy Westerplatte ma zaspokoić podstawowe potrzeby turystów, ale też wskazać im, jak zwiedzać półwysep, które obiekty są najcenniejsze i jak najefektywniej poznać historię Westerplatte – realizacja ostatniego zadania będzie możliwa właśnie dzięki ekspozycji w dawnej Elektrowni Wojskowej Składnicy Tranzytowej.

W budynku obsługi ruchu turystycznego o powierzchni użytkowej około 1800 m kw. zwiedzający znajdą m.in.: punkt informacyjny, sklep z pamiątkami, restaurację, tarasy widokowe oraz toalety. Na dachu zainstalowano panele fotowoltaiczne, które wesprą funkcjonowanie obiektu. Elewacja pokryta została płytami ceramicznymi, a ściana przy wejściu głównym – przyciągającą uwagę konstrukcją z napisem „Pole Bitwy Westerplatte”. 

Parking dla autokarów, osobówek i elektryków

Na terenie przewidziano 20 miejsc dla autokarów oraz 168 miejsc postojowych dla samochodów osobowych. Wydzielone zostały specjalne miejsca dla rodzin i osób z niepełnosprawnościami. Znajdą się tam także stanowiska do ładowania samochodów elektrycznych.

W pierwotnym projekcie zakładano o 6 miejsc postojowych więcej, w trakcie budowy odkryto jednak opaskę kamienną. Wzniesiona na początku XX w. konstrukcja miała chronić półwysep przed destrukcyjnym działaniem fal morskich. W porozumieniu z Pomorskim Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków zadecydowano o pozostawieniu dwóch fragmentów tego obiektu w oryginalnym kształcie.  

Lekcje i warsztaty

W pozostałej części obiektu zlokalizowano pomieszczenia techniczne, biura oraz sale edukacyjne, które posłużą do prowadzeniu spotkań, lekcji muzealnych i warsztatów.

– O Westerplatte myślimy nie w sposób konkurencyjny, a kooperacyjny. Tworzymy szeroką sieć współpracy. Liczymy na dobre, partnerskie relacje z Muzeum Gdańska, które opiekuje się nie tylko wartownią nr 1 na Westerplatte, lecz także niedaleką Twierdzą Wisłoujście – tłumaczy Mateusz Jasik, zastępca dyrektora ds. popularyzacji.

W zakresie edukacji i popularyzacji wiedzy historycznej Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku współpracuje również ze szkołami, Zarządem Morskiego Portu Gdańsk, Urzędem Miejskim w Gdańsku, Gdańską Organizacją Turystyczną, Strażą Graniczną i Siłami Zbrojnymi Rzeczpospolitej Polskiej.

TV

Przeprawa promowa na Martwej Wiśle już działa