Więcej wspomnień o zmarłych w ostatnich latach gdańszczanach i osobach związanych z Gdańskiem znajdziesz na specjalnie dedykowanej stronie gdansk.pl/odeszli.
Jest taka scena w filmie fabularnym “Hubal” z 1973 roku. Młoda dziewczyna prowadzi konia do dowódcy oddziału partyzanckiego. Reżyser najwidoczniej uznał, że to lepsze dramaturgicznie, niż zgodność z faktami. Konia - pięknego araba o imieniu “Demon” - tak naprawdę zaprowadził do “Hubala” stangret Stanisław Konecki. Zrobił to na prośbę Anny Marii Wartanowicz-Bąkowska - pani dworu, i mamy Ewy Bąkowskiej. W odpowiedzi, major wysłał do “Jaśnie Wielmożnej Pani” piękne podziękowania, zaopatrzone w pieczątkę i osobisty podpis.
Dla nich major Dobrzański był wyłącznie bohaterem
Działo się to w lutym 1940 roku. Major Henryk Dobrzański ps. “Hubal” i żołnierze Wydzielonego Oddziału Wojska Polskiego, którymi dowodził, znajdowali się już w bardzo trudnej sytuacji. Niemcy organizowali na nich obławy, natomiast dowództwo podziemnego Związku Walki Zbrojnej wysyłało do majora żądania rozwiązania oddziału - ze względu na nasilajace się hitlerowskie represje wobec ludności cywilnej. Niemcy w 31 wsiach podejrzanych o wspieranie “Hubala” zamordowali ponad 700 osób, spalili 620 zagród chłopskich. Komendant ZWZ, gen. Stefan Rowecki “Grot”, uważał “Hubala” za nieodpowiedzialnego watażkę, którego po wojnie należy postawić przed sądem wojskowym.
30 kwietnia 1940 r. major Henryk Dobrzański poległ w starciu z Niemcami, w miejscu oddalonym o 10 kilometrów od dworu Bąkowskich. List z podziękowaniami od “Hubala” stał się rodzinną relikwią. Przetrwał zawieruchę dziejów, ukryty w bezpiecznym miejscu. Po latach Ewa Bąkowska przywiozła go do Gdańska.
Nie żyje Jadwiga Kuśmierek, porucznik Armii Krajowej ps. „Czarna Hańcza”
Najmłodsza łączniczka Ziemi Opoczyńskiej
Dwór w Kraśnicy należał do rodziny Bąkowskich od XIX wieku. Byli ze szlachty - żyli w poszanowaniu tradycji, pielęgnując ziemiański styl życia. Kolejne pokolenia mężczyzn szły do powstania, na wojnę. Ojciec Ewy Bąkowskiej - Jerzy Jaxa Bąkowski - w młodości walczył przeciwko bolszewikom, za co otrzymał Krzyż Walecznych. W sierpniu 1939 roku został zmobilizowany i jako porucznik Wojska Polskiego znalazł się w sowieckiej niewoli, najprawdopodobniej aresztowany we Lwowie. Jego nazwisko znajduje się na liście ofiar zbrodni katyńskiej, o czym Ewa dowiedziała się dopiero w 1990 roku, gdy nie żyli już ani jej brat, ani matka.
Anna Maria Wartanowicz-Bąkowska wraz z dziećmi mieszkała w Kraśnicy i prowadziła majątek ziemski do 1945 roku. Licznej na tym terenie partyzantce mieszkańcy dworu udzielali pomocy w postaci lekarstw, odzieży i żywności. Na terenie majątku przechowywano i leczono rannych partyzantów. Na zlecenie Armii Krajowej prowadzony był punkt rozdziału leków, dokąd dostarczano je z Tomaszowa Mazowieckiego. 13-letnia wówczas Ewa była chyba najmłodszą łączniczką AK na tym terenie. W dworze Bąkowskich znajdował się punkt kontaktowy.
W Akcji Burza Ewa była łączniczką w Zgrupowaniu Stołpecko -Naliborskim majora Adolfa Pilcha ps. „Góra”, „Dolina”, później także w 25 pułku piechoty w oddziale por. Kazimierza Załęskiego, ps. „Bończa” oraz por. Witolda Kucharskiego, ps. Wicher” ( jako pierwszy pochowany na kwaterze akowskiej Cmentarza Łostowice).
Armia Krajowa. Gdańsk uczcił jubileusz 80-lecia odsłonięciem tablicy w Bazylice Mariackiej
W Polsce po wojnie - więzienie i wilczy bilet
Koniec wojny przyniósł Bąkowskim kres życia w majątku w Kraśnicy. Nowa, komunistyczna władza, tępiła takich jak oni. Podobnie jak inne rodziny właścicieli ziemskich, musieli opuścić powiat, nie mieli prawa zamieszkać bliżej niż 40 km od jego granicy. Początkowo Anna Maria Bąkowska z dziećmi - Ewą i Stefanem - tułała się po Polsce. Najpierw mieszkali u rodziny w Piotrkowie Trybunalskim, a następnie u znajomych w Warszawie.
W 1948 r. matka z córką zostały aresztowane przez komunistyczny Urząd Bezpieczeństwa za współpracę z AK i rzekome przeciwdziałanie Gwardii Ludowej. Były więzione w Opocznie i Piotrkowie Trybunalskim.
Gdańsk. Nowe życie nad morzem
Gdy zostały wypuszczone przez komunistów na wolność, matka z córką postanowiły zamieszkać w Gdańsku. “Władza ludowa” dbała o to, by panie “ze dworu” nie czuły się zbyt komfortowo w nowej Polsce. Miały kartotekę obciążoną wyrokiem za pomoc AK, były rodziną oficera zgładzonego w zbrodni katyńskiej. Przez pierwsze powojenne dekady żyły pod lupą policji politycznej, jako obywatelki drugiej kategorii. Stefan chciał się dostać na Politechnikę Gdańską, ale sprawę utrudniało mu "pochodzenie". Ostatecznie ukończył Politechnikę Poznańską.
Seniorka rodu została magazynierką w jednej z klinik Akademii Medycznej. Ewa postawiła na wykształcenie - ukończyła technologię żywności na Wydziale Chemii Politechniki Gdańskiej, a także studia podyplomowe w Wyższej Szkole Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie.
Matka z córką mieszkały we Wrzeszczu, przy ul. Danusi. Anna Maria Wartanowicz-Bąkowska zmarła w 1983 roku, po ciężkiej chorobie.
Zmarł prof. Eustachy Burka, weteran Armii Krajowej, członek Polskiej Akademii Nauk, patriota
Łza po rodzinnym domu i rozstanie z listem
Ewa Bąkowska już w wolnej Polsce udzielała się w gdańskim środowisku kombatantów AK. Została odznaczona Krzyżem Armii Krajowej, Medalem Wojska Polskiego, Odznaką „Akcji Burza”.
Próbowała odzyskać dwór w Kraśnicy, ale nic nie wskórała. Lokalne władze ziemię sprzedały, nowy właściciel otrzymał dokument stwierdzający, że dwór nie nadaje się do remontu i może zostać rozebrany. W końcu poszedł z dymem. W Kraśnicy pozostał tylko grobowiec i prochy przodków rodziny Jaxa-Bąkowskich.
W 2010 roku Ewa Bąkowska przekazała rodzinną relikwię - list od majora “Hubala” - do zbiorów Muzeum Regionalnego w Opocznie. Jest tam częścią wystawy stałej.
Cztery lata temu Opoczno nadało Ewie Bąkowskiej tytuł Honorowej Obywatelki Miasta.
