Biogram pisarza i poety
Stanisław Esden-Tempski urodził się w Gdańsku 24 lipca 1952 r., zmarł w naszym mieście 21 października 2025 r.
W 1972 r. ukończył Technikum Tworzyw Sztucznych w Gdyni. W latach 1973–1974 studiował psychologię na Uniwersytecie Warszawskim, w 1980 r. ukończył filologię polską na Uniwersytecie Gdańskim.
Podczas studiów na UG współtworzył aktywne środowisko młodych poetów i pisarzy skupionych wokół pisma „Litteraria” i Koła Młodych przy Oddziale Gdańskim Związku Literatów Polskich, m.in. z Aleksandrem Jurewiczem, Antonim Pawlakiem i Markiem Bieńkowskim.
Zmarł Zbigniew Majchrowski, historyk i krytyk literatury, profesor Uniwersytetu Gdańskiego
Jako poeta zadebiutował na antenie Radia Gdańsk (1971), w prasie – w 1972 r. wydanym staraniem Koła Młodych wierszem “Jak szybko wyparowałaś…”, opublikowanym w „Delcie” (dodatek literacki do „Liter”).
W 1976 r. ukazał się jego arkusz poetycki “Ten stary przebój Beatlesów nigdy nie będzie kobietą”, wydany w nagrodzonej przez Ministerstwo Kultury i Sztuki tzw. serii Borosa (arkusze poetyckie młodych twórców gdańskich w niestandardowych formach edytorskich, zaprojektowanych przez studentów i absolwentów Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych w Gdańsku).
Razem z wymienionymi opublikował w 1973 w „Literach” wiersze opatrzone wspólnym tytułem “Muzea samowiedzy” oraz wspólną deklaracją programową twórców formacji poetyckiej, zwanej od 1975 r. „Nową Prywatnością”.
W sierpniu 1980 r. Stanisław Esden-Tempski podpisał rezolucję Koła Młodych popierającą 21 postulatów Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego (MKS) w Stoczni Gdańskiej. Uczestniczył w strajku jako delegat Koła, brał udział w obradach plenum MKS, m.in. domagając się zapisania w postulatach całkowitej likwidacji cenzury prewencyjnej, był też pierwszym protokolantem jego obrad.
W lipcu 1983 r. aresztowany przez patrol ZOMO na ul. Tkackiej, ciężko pobity na posterunku milicji, przeżył śmierć kliniczną.
W 1987 r. wyjechał do USA. Mieszkał w Chicago, współpracując z prasą polonijną, m.in. z „Nowym Dziennikiem”, „Przeglądem Polskim” („Polish Review”).
Kilka jego utworów opublikowały w tłumaczeniu na język angielski literackie i artystyczne pisma amerykańskie („Mid-American Review”, „CutBank”, „Black River”, „Another Chicago Magazine”).
Stanisław Esden-Tempski utrzymywał kontakt z krajem, przyjeżdżał do Polski. Pisał korespondencje dla „Polityki”, publikował w krajowych czasopismach (m.in. w kwartalniku „Tytuł”, dwumiesięczniku „Topos”, recenzje książek w dodatku do „Życia Warszawy” – „ExLibris”).
Przez pewien czas (1995) mieszkał w Wielkiej Brytanii.
Ostatnia droga Pawła Huelle. "Wpisał obraz Gdańska na nowo w serca wielu mieszkańców"
Na stałe zamieszkał ponownie w Gdańsku w 1999 r. Rok później wystąpił na łamach prasy z pomysłem przeznaczenia ciągu starych checzy rybackich w Gdańsku- Jelitkowie na pracownie dla malarzy i pisarzy i stworzenia tam dzielnicy artystycznej.
Od 1989 r. był członkiem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich.
Autor tomów poetyckich i zbiorów wierszy:
- "Wytrwale rozwijam swe złe skłonności" (1978)
- "Wpędzony do raju" (1981)
- "Organy Rosji pracują nocą" (1984)
- "Szmaciane lata" (1985)
- "A przecież umarłem" (1988)
Autor powieści:
- "Człowiek, który udawał psa" (1980 debiut jako prozaika)
- "Między Sierpniem a młotem" (1988, 2005)
- "Łowca orchidei. Romans emigrancki" (1994)
- "Kundel" (1999, powieść wyróżniona przez Magazyn Literacki)
- "Oda do karty kredytowej" (2010)
- "Ucieczka do Polski" (2015, e-book 2013)
Także, współautor antologii Nowy transport posągów (1977).
Laureat m.in. nagrody czasopisma „Nowy Wyraz” i Urzędu Miasta Warszawy za najlepszy debiut poetycki (1979), nagrody Gdańskiej Książki Roku (1979 za tomik "Wytrwale rozwijam swe złe skłonności…"), Nagrody Wojewody Gdańskiego (1995 za powieść "Łowca orchidei"), Nagrody Artystycznej Gdańskiego Towarzystwa Przyjaciół Sztuki (1994).
Stanisław Esden-Tempski otrzymał też w 2010 r. Nagrodę Prezydenta Miasta Gdańska w Dziedzinie Kultury za całokształt twórczości.
POŻEGNANIE STANISŁAWA ESDEN-TEMPSKIEGO
Msza Święta: 07.11.2025, godz. 11.00, Kościół Garnizonowy Gdańsk-Wrzeszcz, ul. Sobótki 20
Wyprowadzenie do grobu godz. 13.00
Cmentarz: Cmentarz Oliwski, Czyżewskiego 4
Życiorys Stanisława Esden-Tempskiego na podstawie Gedanopedii, internetowej encyklopedii Gdańska
