Oficjalne otwarcie kongresu poprowadzili wspólnie: minister edukacji narodowej Barbara Nowacka, wojewoda pomorska Beata Rutkiewicz, senator Kazimierz Kleina – przewodniczący Kaszubskiego Zespołu Parlamentarnego, oraz Jan Wyrowiński, prezes Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego. Gospodarzem wydarzenia był prof. Edmund Wittbrodt, były rektor PG i prezes ZKP, który przypomniał o rocznicach ważnych dla kaszubskiej edukacji: 35-leciu wprowadzenia języka kaszubskiego do szkół, 25-leciu możliwości zdawania z niego matury, 20-leciu ustawy o mniejszościach narodowych i języku regionalnym oraz 10-leciu uruchomienia kierunku etnofilologii kaszubskiej na Uniwersytecie Gdańskim.
– Dzięki codziennej pracy „szkólnych”, czyli nauczycieli języka kaszubskiego, nasz język nie tylko trwa, ale także rozwija się i ma szansę przetrwać w kolejnych pokoleniach – podkreślano podczas otwarcia.
Wykłady, dyskusje i „Bëlny szkólny”
W części merytorycznej kongresu odbył się wykład inauguracyjny prof. Cezarego Obracht-Prondzyńskiego pt. „Etos kaszubskiej edukacji – wyzwania, zobowiązania i potencjały”. Następnie w panelu dyskusyjnym uczestniczyli: Anna Cupa, Emilia Maszke, Szymon Medalion i senator Kazimierz Kleina. Rozmowa dotyczyła roli języka kaszubskiego z perspektywy nauczyciela, dyrektora szkoły, samorządowca i parlamentarzysty.
Kulminacyjnym punktem wydarzenia była gala konkursu „Bëlny szkólny”, czyli „Dobry nauczyciel”. To wyróżnienie ustanowione w 2020 roku przez Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie jest wyrazem uznania dla pedagogów szczególnie zasłużonych dla rozwoju języka i kultury kaszubskiej. W tym roku nagrodę odebrała Elżbieta Bugajna z Uniwersyteckiego Liceum Ogólnokształcącego z oddziałami dwujęzycznymi im. Pawła Adamowicza w Gdańsku. Więcej o wynikach konkursu można przeczytać na stronie Kaszubi.pl
Święto kaszubskiej edukacji nie zakończyło się wraz z kongresem. Wieczorem uczestnicy spotkali się w Operze Bałtyckiej na spektaklu „Wòlô Bòskô” („Wola boska”) autorstwa Damiana Wilmy. Widowisko muzyczne, oparte na kaszubskich pieśniach, porwało publiczność dzięki fenomenalnym kreacjom aktorskim Danuty Stenki i Damiana Wilmy. Spektakl miał swoją premierę w Teatrze Wielkim w Warszawie i cieszy się dużym uznaniem także na scenach ogólnopolskich.
Edukacja kaszubska dziś
Aktualne dane pokazują, że kaszubszczyzna ma się dobrze, choć stoi również przed wyzwaniami. W roku szkolnym 2024/2025 języka kaszubskiego uczyło się niemal 24 tysiące uczniów szkół podstawowych i średnich. Do matury z tego języka przystąpiło 28 osób, z czego 17 w województwie pomorskim. Kierunek „etnofilologia kaszubska” na Uniwersytecie Gdańskim kształci obecnie 41 studentów.
Kongres odbył się w bezpośrednim sąsiedztwie corocznego Dnia Edukacji Kaszubskiej, obchodzonego 7 września. Data ta nawiązuje do uchwalenia ustawy o systemie oświaty z 1991 roku, która po raz pierwszy otworzyła możliwość wprowadzenia nauki języka kaszubskiego w szkołach. To właśnie zaangażowanie nauczycieli – często działających w ruchu kaszubskim i przekonanych o wartości dziedzictwa regionalnego – sprawiło, że kaszubszczyzna stała się obecna w edukacji.
