 |
Autorem projektów jest grafik Adam Kowalewski, wiceprezes Stowarzyszenia „GEJTAWY”. Poza Gdańskiem kartki upamiętniające bitwę pod Oliwą oraz datownik z wizerunkiem admirała Arenda Dickmanna dostępne będą także w UP nr 1 w Kielcach.
Marcin Sztucki
 |  |
Bitwa pod Oliwą
Bitwa morska pomiędzy flotą polską, a eskadrą okrętów szwedzkich, stoczona 28 listopada 1627 roku na redzie Gdańska. Nazwa ta jest nazwą tradycyjnie przypisywaną tej bitwie. Była to pierwsza i jedyna większa bitwa morska młodej polskiej floty, mimo to zakończona zwycięstwem nad słabszą liczebnie, lecz porównywalną jakościowo i bardziej doświadczoną eskadrą szwedzką.
Przed bitwą
Admirałem polskiej floty był wówczas Wilhelm Appelman, lecz z powodu choroby nie mógł wziąć udziału w bitwie i komisarze królewscy wyznaczyli przed bitwą nowe kolektywne dowództwo nad polskimi siłami. Dowództwo nad okrętami i funkcję admirała otrzymał Arend Dickmann, dowódcą piechoty morskiej został kapitan Jan Storch, a dowódcą artylerii okrętowej kapitan Herman Witte. Tym trzem dowódcom dodano radę wojenną, z którą mieli wspólnie opracować plan bitwy i podjąć decyzję o ataku. Okrętem admiralskim był galeon „Święty Jerzy”.
 |
| Bitwa pod Oliwą, autor anonimowy, połowa XVII w. Źródło: Wikipedia |
Siły stron
okręty polskie:
1. eskadra:
• „Święty Jerzy” (Sankt Georg) - galeon, 31 dział, 400 t
• „Latający Jeleń” (Fliegender Hirsch) - galeon, 20 dział, 300 t
• „Panna Wodna” - (Meerweib) - pinka, 12 dział, 160 t
• „Czarny Kruk” - fluita, 16 dział, 260 t
• „Żółty Lew” - pinka, 10 dział, 120 t
2. eskadra:
• „Wodnik” (Meerman) - galeon, 17 dział, 200 t
• „Król Dawid” (König David) - galeon, 31 dział, 400 t
• „Arka Noego” - pinka, 16 dział, 180 t
• „Biały Lew” - fluita, 8 dział, 200 t
• „Płomień” (Feuerblase) - fluita, 18 dział, 240 t
ogółem: 10 okrętów, 179 dział, 1160 żołnierzy i marynarzy
okręty szwedzkie:
• „Tigern” - galeon, 22 działa, 320 t (zdobyty)
• „Solen” - galeon, 38 dział, 300 t (zatopiony)
• „Pelikanen” - galeon, 20 dział, 200 t
• „Manem” - galeon, 26 dział, 300 t
• „Enhörningen” - galeon, 18 dział, 240 t
• „Papegojan” - pinasa, 16 dział, 180 t
ogółem: 6 okrętów, 140 dział, 700 żołnierzy i marynarzy
Bitwa
Do bitwy doszło, gdy patrolująca Zatokę Gdańską szwedzka eskadra płynąca od Helu w kierunku Redłowa, dostrzegła na redzie Gdańska polskie okręty. Szwedzi płynęli w dwóch grupach - w pierwszej grupie okręt admiralski „Tigern” i okręt wiceadmiralski „Pelikanen” (dowódca wiceadmirał Fritz), a w drugiej grupie pozostałe okręty z "Solenem" na czele.
Bitwa szybko rozbiła się na dwa starcia: szwedzkiego okrętu admiralskiego „Tigern” z polskim okrętem admiralskim „Święty Jerzy” (walka miedzy tymi dwoma okrętami zapoczątkowała całą bitwę) i pinką „Panna Wodna” oraz polskiego „Wodnika” ze szwedzkim „Solenem”. Po oddaniu salw z dział pokładowych doszło do abordażu. Do walki włączyła się również Panna Wodna, która ostrzelała Tigerna od rufy. W końcu po zaciętej walce szwedzki okręt „Tigern” został zdobyty przez żołnierzy polskich. Radość Polaków z sukcesu zmącił „Pelikanen”, po którego salwie zginął admirał Dickmann.
 |
| Schemat Przebiegu bitwy pod Oliwą Autor: Lucky Luck Grafika udostępniona na licencji GFDL Źródło: Wikipedia |
Walka ze znacznie większym „Solenem” była bardziej zacięta, a załoga zaatakowanego galeonu skutecznie opierała się załodze „Wodnika”. Gdy z pomocą "Wodnikowi" nadpłynęła fluita „Biały Lew”, Polacy uzyskali przewagę i wdarli się na pokład. Widząc beznadziejność sytuacji szyper szwedzkiego okrętu pobiegł do komory prochowej i doprowadził do wybuchu. Znaczna część walczących Polaków i Szwedów zdołała przeskoczyć na pokład „Wodnika”, reszta zginęła wraz z wysadzonym okrętem. Pozostała część szwedzkiej floty ratowała się ucieczką na pełne morze, natomiast zwycięskie okręty polskie wraz ze zdobytym „Tigernem” odpłynęły do bazy w Wisłoujściu. W bitwie zginął polski admirał Arend Dickmann, natomiast szwedzki wiceadmirał Nils Stiernsköld zmarł wkrótce na skutek odniesionych ran.
Po bitwie
Zwycięska bitwa została następnie rozpropagowana w Europie przez polski dwór królewski; powstało także powiedzenie, że tego dnia pod Gdańskiem „słońce zaszło w południe” („Solen” znaczy „Słońce”). Bitwa nie miała większego znaczenia dla ogólnej sytuacji militarnej, jednakże miała duże znaczenie moralne i propagandowe, udowadniając, że polska flota może pokonać szwedzką. Wzmocniła też pozycję władzy królewskiej wśród mieszczaństwa gdańskiego. Materialnym efektem zakończonej bitwy było czasowe zdjęcie szwedzkiej blokady portu gdańskiego.
Źródło: Wikipedia
Admirał Arend Dickmann
Również Arend Dijckman, a także - w księdze grzebalnej Arndt Dickman, urodził się w 1572 roku. Z urodzenia Holender. Od 1608 roku mieszkał w Gdańsku, będąc kapitanem i właścicielem statku handlowego. W 1626 roku wstąpił na służbę do polskiego króla Zygmunta III Wazy. Przed bitwą pod Oliwą 24 listopada 1627 r. został wyznaczony na stanowisko admirała polskiej floty. Zginął 28 listopada 1627 roku podczas zwycięskiej dla polskiej floty bitwy pod Oliwą. Już na sam koniec walk trafiła go w nogi kula wystrzelona najprawdopodobniej z innego polskiego okrętu.
Admirała pochowano drugiego lub, według ksiąg parafialnych, czwartego grudnia, tegoż roku w Bazylice Mariackiej. Pogrzeb Dickmanna oraz jego podwładnego, dowódcy piechoty morskiej kapitana Storcha wyprawiony został na koszt króla. Trumnom towarzyszyła kompania honorowa piechoty morskiej, królewscy komisarze i rada miasta. Przed nimi pędzono 33 pary powiązanych jeńców szwedzkich. Z czasem Storcha przeniesiono do kościoła św. Jana.
W roku 2006 odnaleziono w Bazylice Mariackiej w Gdańsku grobowiec Arenda Dickmana.
Źródło: Stowarzyszenie „GEJTAWY”
