Temat: Inność - dobro czy przekleństwo?
Grupy metod wykorzystywane w lekcji :
- dyskutowanie, debatowanie
- samodzielne badanie świata
- czytanie i notowanie ze zrozumieniem
- korzystanie ze źródeł, zbieranie świadectw i opracowywanie ich
Cele lekcji:
- poznanie wiersza J. S. Pasierba pt. "Inność" i fragmentu prozy G.Herlinga Grudzińskiego pt. "Wieża"
- kształcenie umiejętności analizy i interpretacji tekstu prozatorskiego i poetyckiego
- kształcenie umiejętności analizy porównawczej
- kształcenie umiejętności słuchania innych i rozmowy w grupie
- kształcenie umiejętności kojarzenia faktów, porównywania ich, wyciągania wniosków
- kształcenie empatii, współczucia, oceny sytuacji innych ludzi
- zwrócenie uwagi na problem inności, ludzi odrzuconych przez społeczeństwo, źle traktowanych, pogardzanych
- zwrócenie uwagi na to, że inność jest wartością, bogactwem, że dzięki niej ludzie mogą się wzajemnie ubogacać
Opis i analiza
Temat tożsamości jest w kulturze podejmowany przez tak dynamicznie rozwijające się gałęzie humanistyki jak np. kulturoznawstwo czy antropologię. Nie pozostaje jednak problemem wyłącznie akademickim. W dobie wymiany kultur, migracji ludności i rozwoju komunikacji refleksję nad tożsamością podejmuje kultura masowa, co sprawia, że uczniowie na co dzień zadają sobie pytania: kim jestem w świecie, na czym polega moja odmienność. Przygotowując scenariusz lekcji do sprawności pierwszej, postanowiłam podjąć temat inności i tożsamości za pomocą dwóch znakomitych tekstów literackich. Równocześnie moim celem było zderzenie kreacji literackiej z żywymi tematami, jakie frapują uczniów. Można przecież w czasie rozmowy odwołać się do zdarzeń omawianych w mediach (np. marsze równości), doświadczeń osobistych uczniów (np. relacji grupa a jednostka) lub też do problemu stereotypów zakorzenionych w społeczeństwie. W części zasadniczej lekcji prowadziłam analizę kierowaną (uczniowie pracują w grupach, potem omawiane zostają wnioski na forum klasy). Klasa pracuje na znakomitych tekstach J. S. Pasierba i G. Herlinga Grudzińskiego - proza i poezja, a więc analiza różnorodna - inne środki wyrazu, ten sam temat. Lekcja ma duże walory wychowawcze, bo ustawia problem inności jako wartości, która ubogaca a nie zubaża.
Realizacja.
- Witam uczniów. Zagajam rozmowę. Proszę, by uczniowie przypomnieli, jakie było zadanie domowe. Uczniowie prezentują sylwetki postaci, o których przeczytali w wybranych artykułach. Mogą tu pojawić się głosy dotyczące bieżących wydarzeń, którymi żyje społeczeństwo, np. sprawa marszów wolności, problemy ludzi niepełnosprawnych, bezdomnych, ale również problem kolegi, który izoluje się w klasie. Staram się kontrolować rozmowę, aby nie odbiegać od tematu.
Uwagi:
Tu ważna uwaga co do pracy domowej: tą lekcję trzeba zaplanować wcześniej, np. już tydzień wcześniej poprosić uczniów, by wyszukali w gazetach artykuły, których tematem jest inność. Trzeba wcześniej wyjaśnić, że chodzi o ludzi, którzy czują się odrzuceni przez społeczeństwo, samotni, niezrozumiani przez innych lub też po prostu odrzuceni, pozostawieni na marginesie życia. Warto też wymienić tytuły czasopism, w których mogą poszukiwać artykułów. Myślę, że można przygotować tę lekcję w dwóch wariantach: na jedną godzinę lekcyjną - wtedy ograniczamy część wstępną. Inny wariant - to lekcja dwugodzinna, gdy pierwsza część poświęcona jest dyskusji na temat artykułów przeczytanych przez młodzież i bieżących wydarzeń politycznych czy społecznych.
- Staram się pokierować rozmowę w kierunku problemów literackich. Pada teza: "Literatura dawna i współczesna opisywała nieraz dramat jednostki odrzuconej przez społeczeństwo. Przykładem może być opowiadanie Gustawa Herlinga-Grudzińskiego o trędowatym pustelniku. Przeczytajmy fragment". Następnie rozdaję teksty i jeden z uczniów głośno czyta fragment opowiadania. Dzielę uczniów na trzyosobowe grupy i proszę, by przygotowali interpretację tego fragmentu w taki sposób, by opisali problem inności w opowiadaniu "Wieża". Uczniowie wykonują pracę - ok. 10 min.
Uwagi:
Ta lekcja może być częścią cyklu lekcji poświęconych "Wieży" G. Herlinga Grudzińskiego, ale nie jest to konieczne. Fragment tak został dobrany, by uczniowie nie musieli znać całego tekstu (choć analizę tego opowiadania zawsze polecam innym i sama staram się włączyć je do programu zajęć w klasie trzeciej).
- Interpretacja fragmentu opowiadania pt. "Wieża" powinna prowadzić do następujących wniosków uczniów: inność to przekleństwo, skażenie, brzemię człowieka i źródło jego cierpień. Społeczeństwo odrzuca Lebbrosa, bo pojmuje jego inność jako zagrożenie, a więc zło. Teraz mówię: Zobaczmy, jak ten problem przedstawił inny twórca Janusz Stanisław Pasierb w wierszu pt. "Inność". Rozdaję kartki z wierszem. Uczeń czyta na głos. Następnie proszę, by uczniowie w tych samych grupach przedyskutowali ujęcie problemu inności w wierszu Pasierba. Po kilku minutach wszyscy wymieniają uwagi na forum klasy. Ma to być wspólna interpretacja inicjowana przez nauczyciela. Jeśli nauczyciel da trochę czasu grupom na przygotowanie, nie będzie musiał wiele mówić. Uczniowie sami podejmą inicjatywę. Wnioski powinny koncentrować się na innym ujęciu inności: tu inność jest bogactwem, wartością, dzięki niej człowiek ponownie odkrywa świat i drugiego człowieka i daje mu to szczęście.
- Pytanie nauczyciela: Które ujęcie problemu inności bardziej do was przemawia? Następują swobodne wypowiedzi uczniów. Podziękowanie za lekcję i pożegnanie klasy. W czasie pracy i rozmów trzeba bardzo kontrolować czas, ucinać wszelkie dygresje, trzymać się tematu, bo chętnych do wypowiedzi na ten temat jest wielu.
Oprac. A Tomasik
