Warto zobaczyć

Rezerwaty przyrody NATURA 2000:

Ptasi Raj - utworzony w 1959 r. na północno-zachodnim skraju Wyspy u ujścia Wisły Śmiałej, na powierzchni 198,07 ha. Obejmuje dwa przymorskie jeziora: większe Ptasi Raj (fot.) i mniejsze Karaś oraz otaczający je teren, na który składają się szuwary trzcinowe, fragment młodego lasu sosnowego oraz pas wydm. Rezerwat ma rangę międzynarodową. Znajduje się na trasie wędrówek ptaków wodno-błotnych szlakiem południowo-bałtyckim. Tereny pełnią rolę siedliska dla żerowania i wypoczynku, zimowiska ptaków wodnych i miejsce lęgowe dla niektórych rzadkich gatunków. Stwierdzono występowanie ponad 200 gatunków ptactwa, szczególnie przelotnego: drobnych ptaków śpiewających i dużych ptaków wodnych oraz błotnych, prawie 50 gatunków to
ptactwo zagnieżdżone: perkozy, bączki, bąki, gęsi białoczelne i gęsi zbożowe. Na terenie rezerwatu istnieje Ścieżka Przyrodniczo -Dydaktyczna o długości ok. 6 km, jej przejście może trwać od 3 do 5 godz. Wzdłuż ścieżki ustawiono 10 tablic informacyjnych omawiających najważniejsze elementy flory i fauny.

Mewia Łacha - rezerwat utworzony na wniosek Stacji Ornitologicznej IE PA w 1991 roku. Rezerwat obejmuje obszar ok. 150 ha po obu stronach Przekopu Wisły, z czego 19 ha przypada na Wyspę Sobieszewską, a 131 ha leży na obszarze gminy Stegna w sąsiedztwie Mikoszewa. Swoją nazwę zawdzięcza rozległym, piaszczystym obszarom powstałym z materiałów naniesionych przez nurt Wisły, które wraz z otaczającymi wodami są miejscem okresowego przebywania wielotysięcznych stad ptaków. W sezonie lęgowym (maj-lipiec) można tu spotkać budujące gniazda na ziemi rybitwy i siweczki. W okresie letnim i jesiennym pojawiają się różne gatunki mew, rybitw, kormorany, łabedzie oraz stada ptaków siewkowatych przylatujacych z Syberii. Od 2007 roku jest to ponownie jedyne w Polsce miejsce gnieżdżenia się rybitw czubatych. Znajdują się tu również: rybitwy białoczelne, rybitwy rzeczne, siweczki obrożne, ostrygojady. Od kilku lat na terenie rezerwatu po obu stronach ujścia zadomowiły się bobry, a na piaszczystych wysepkach od czasu do czasu wylęgują się bałtyckie foki.

XIX-wieczna śluza w Przegalnie - śluzy północna i południowa znajdują się na Martwej Wiśle. Ich powstanie jest nierozerwalnie związane z budową Przekopu Wisły. Zabytkowa śluza północna zaczęła funkcjonować w 1885 r. Dawniej spławiano nią drewno do Gdańska. Śluza południowa została oddana do użytku w 1980 r., umożliwia przepływanie jednostek wodnych między Martwą Wisłą a Przekopem Wisły.

Przekop Wisły - powstał w latach 1889 - 1895 koło Świbna jako nowe ujście Wisły ze względu na powodzie które wyrządziły dotkliwe straty na Żuławach. Prace ziemne wykonywano za pomocą sprzętu, który wcześniej zastosowano przy budowie Kanału Kilońskiego. Kanał ma długość 7 km, szerokość od 250 do 600 m, otoczony wysokimi na 10 m wałami. Dnia 31 marca 1895 r. nastąpiło uroczyste otwarcie na polecenie cesarza Wilhelma II.

Sanktuarium Matki Bożej Saletyńskiej - Pierwsze wzmianka o wiosce Sobieszewo z kościołem rzymskokatolickim pochodzi z 1410 r. W XVI w. nastąpiła rozbudowa kościoła przez parafię ewangelicką. Świątynię wybudowano w stylu holenderskim z tzw. muru pruskiego. Po II wojnie światowej odbudowany i odrestaurowany kościół władze kościelne eregowały w dniu 1 stycznia 1947 r. parafię pod wezwaniem Matki Bożej Saletyńskiej. W sierpniu 1961 roku sprowadzono z Dębowca do świątyni figurę Matko Bożej Płaczącej, która jest najstarszą w Polsce (1926 r.) i cieszy się wielkim kultem. W 1986 r. kościół strawił pożar, udało się uratować Najświętszy Sakrament i figurę Matki Bożej Płaczącej. W 2003 r. odbudowana świątynia została podniesiona do godności Sanktuarium. Przed kościołem znajdują się dwie rokokowe stele, są to ewangelickie pomniki nagrobne z drugiej połowy XVIII w.

Izba Pamięci Wincentego Pola - jedna z najbardziej interesujących atrakcji turystycznych Wyspy Sobieszewskiej mieści się przy ul. Turystycznej 3. Wincenty Pol żył w latach 1807 - 1872, poeta, pisarz, geograf, podróżnik, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego , uczestnik powstania listopadowego i Wiosny Ludów, adiutant gen. Chłopickiego. To postać szczególnie ważna w historii Wyspy, jako geograf stworzył opis Żuław oraz nazwał przełom Wisły - "Śmiałą Wisłą". W Izbie znajdują się książki, listy, mapy, fotokopie rękopisów pisarza oraz fotografie osób i miejsc związanych z życiem i wórczością polskiego poety. W skład ekspozycji wchodzą także: pomnik, popiersie i portret poety oraz XIX-wieczne przedmioty codziennego użytku z regionu Żuław. Dodatkowo w Izbie Pamięci umieszczono informacje i zbiory prezentujące historię powstania Wyspy Sobieszewskiej i jej atrakcje turystyczne.

Dworek modrzewiowy "Forsterówka" w Orlu przy ulicy Lazurowej 3, zbudowany w latach 30-tych XX wieku w którym w czasie II wojny światowej rezydował gauleiter okręgu gdańskiego NSDAP Albert Forster. "Forsterówka" była jednym z budynków niemieckiego kompleksu wojskowego w Orlu. Stojąca na wzgórzu willa, dawniej wyposażona w meble gdańskie, dziś zachowała ze swojego dawnego wystroju wspaniały kasetonowy sufit i zabytkowy kominek. Ściany dworku były świadkami spotkań z Carelm J. Buckhardtem - Wysoki Komisarz Ligi Narodów w Wolnym Mieście Gdańsk, czy z Gustawem Kleikampfem - dowódcą pancernika Schleswig Holstein. W 2006 r. dworek został objety ochrona Miejskiego Konserwatora Zabytków.

Pamiątkowy głaz w Świbnie kamień ważący ponad 15 ton upamiętnia 100-lecie przekopu Wisły, został odsłonięty 31 marca 1995 roku. Przywieziony została z Bałdowa, koło Tczewa, znaleziono go w czasie robót ziemnych. Głaz znajduje się przy skrzyżowaniu ulic Boguckiego i Świbnieńskiej.

450 letni dąb w Wieńcu to jedyny pomnik przyrody na Wyspie Sobieszewskiej. Okazały dąb o wysokości 22 metrów, którego wiek szacuje się na około 450 lat. Obwód pnia wynosi 470 cm (pierwsze konary pojawiają się na wysokości 120 cm). Dąb został wpisany do rejestru Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody w Gdańsku.

Wiatrak czerpakowy typu koźlak w Wieńcu zabytkowy wiatrak służył niegdyś jako pompa odwadniająca. Powstał na przełomie XVIII i XIX wieku. Niestety górna część wiatraka spłonęła w 1977 roku. Składał się z trzech części: podstawy stałej w kształcie ostrosłupa ściętego, ruchomej części górnej również w formie ostrosłupa wraz z częścią walcową stanowiącą obudowę wału głównego oraz skrzydeł. Wysokość korpusu głównego wynosiła ok. 10 m, rozpiętość skrzydeł 16 m.

Zabytkowe domy zwane "pastwami" w Pastwie Sobieszewskiej przy ul. Przegalińskiej 55 budynek zbudowany w 1740 roku, z dobudowanymi w 1864 r. podcieniami i werandą. Drewniany, konstrukcji wieńcowej. Dachy dwuspadowe kryte holenderką. Wnętrze przebudowane, zachowane drzwi o barokowej obudowie. Przy ul. Przegalińskiej 81 zbudowany z drewna w 1741 r. konstrukcja wieńcowa, na kamiennej podmurówce.

Stele mennonickie najstarsze nagrobki w Trójmieście znajdują się przy Sanktaurium Matki Bożej Saletyńskiej. Są to rokokowe pomniki nagrobne z II połowy XVIII wieku i początku XIX. Bogato dekorowana stela z 1777 roku to nagrobek Gerharta Bartscha. Drugi nagrobek nie jest sygnowany, pochodzi z XIX wieku, poświęcony pamięci Korneliusa Kohna i Simona Lebbe. Stela bogato dekorowana o plastycznym ornamencie.

Kamienna Grobla w Górkach Wschodnich w latach 1887 - 1888 po obu stronach Wisły Śmiałej wzniesiono masywne groble kamienne, które przyczyniły się do udrożnienia ujścia rzeki. Grobla w Górkach Wschodnich oddziela Śmiałą Wisłę od jeziora Ptasi Raj, stanowiąc jego zachodnią granicę. Kamienna Grobla została w ostatnim czasie prawie od podstaw wyremontowana z zakazem wstępu na nią.

Na podstawie Wyspa Sobieszewska Waldemar Nocny, Gdańsk 2000, MMC Gdańskie Wydawnictwo MIREX

Zdjęcia: www.wyspa.pl, www.wyspaskarbow.gak.gda.pl

Agnieszka Cichy / Referat Turystyki