.jpg)
Ingmar Bergman i Sven Nykvist / materialy preasowe
„Nigdy nie robiłem mniej skomplikowanego filmu niż „WAKACJE Z MONIKĄ”. Po prostu wyjechaliśmy go nakręcić. Cieszyliśmy się naszą wolnością” – pisał Ingmar Bergman w „Obrazach”. Jaki był? Ciekawy portret reżysera wyłania się z dokumentu „Bergman – rok z życia”. Zwyczajny człowiek? Tyran? Amator herbatki zagryzanej herbatnikami? Bóg kina dyskutujący z Bogiem? A jego filmy? Jak odbierze je widz w 2023 roku?
Przy okazji kwietniowego przeglądu filmów Bergmana w kinie Żak wracamy do tekstu Barbary Hollender opublikowanego w 1998 roku w Rzeczpospolitej z okazji 80-tych urodzin reżysera. „Jest jednym z ostatnich wielkich artystów kina. Człowiekiem, który potrafił na ekranie szukać sensu życia, wadzić się z Bogiem, zaglądać w najgłębsze zakamarki duszy człowieka, opowiadać o samotności i piekle, dotykać tajemnicy śmierci. Ingmar Bergman przeżył swoją epokę. Tamten czas, gdy kino stało się wielką sztuką, gdy podejmowało wyzwania, stawiało pytania najważniejsze, odpłynął bezpowrotnie. Rozmył się w pospiesznym rytmie współczesności, we wszechogarniającej podkulturze reklam i telewizji. Do nowego czasu stary mistrz już nie pasuje. Może dlatego od 1983 roku, od premiery "Fanny i Aleksandra" nie stanął za kamerą. Zaszył się na swojej ulubionej wyspie Faro, czasem jeszcze wyreżyserował coś w teatrze, a poza tym pisze wspomnienia i scenariusze. (…)
W samotnej drodze przez życie nie pomaga bohaterom Bergmana Bóg. To prawda, artysta próbował wadzić się z tą najwyższą istotą, były nawet momenty, gdy popadał w metafizykę. Ale tak naprawdę Bergman, choć szukał wyjaśnienia zagadki istnienia, w Boga nie wierzy. W "Schizofrenicznym wywiadzie z nerwowym reżyserem", który podpisany był nazwiskiem Ernesta Ritte, a prawdopodobnie został napisany przez samego Bergmana, pada takie oświadczenie: "Nie czczę żadnego boga. Mam swoje własne anioły i swoje własne demony". Wielu krytyków uważa, że Bóg i religia są w filmach Bergmana jedynie dekoracją, bo w gruncie rzeczy szwedzki mistrz wszystkiego, co ważne, szuka w człowieku.
Może dlatego w filmach Ingmara Bergmana tak ważne są twarze aktorów. We wstępie do paryskiego wydania swoich scenariuszy Bergman napisał: "Wielu reżyserów nie pamięta o tym, że punktem wyjścia naszej pracy jest ludzka twarz. Możemy oczywiście kłaść nacisk na montaż, nadawać zdjęciom szczególny rytm, ale największym przywilejem filmu jest obecność w nim ludzkiej twarzy'. Kamera przygląda się twarzom Bergmanowskich aktorów z bliska, jakby to nie poprzez ich czyny, lecz właśnie przez ich oczy chciała dotrzeć do prawdy. A to, co nie zawsze jest możliwe, a co liczy się najbardziej, to porozumienie między ludźmi. W filmie "Twarzą w twarz" jeden z bohaterów mówi, że być człowiekiem, to słyszeć głos innego człowieka i wiedzieć, że pochodzi on od istoty podobnej. (…)
Gdyby pokusić się o opowiedzenie filmów Bergmana, to z tej opowieści musiałby bić pesymizm. Niezależnie od tego, czy scenerią jego filmów był wykreowany świat "Siódmej pieczęci" czy realistyczne, współczesne wnętrza ze "Scen z życia małżeńskiego", zawsze chodziło o to samo: o niemożność porozumienia między ludźmi, brak wiary, zwątpienie, samotność, o Boga milczącego, obojętnego na ludzkie cierpienie. A przecież ten ciemny, mroczny obraz nie byłby prawdziwy. Bo w filmach szwedzkiego mistrza jest jednocześnie sporo tolerancji i wybaczenia. Bergman opowiada o zagubionych grzesznikach, którzy nie mogą pojąć, na czym polega ich wina. I po swojej spowiedzi dostają rozgrzeszenie. Są raczej nieszczęśnikami niż złoczyńcami. W jego filmach nie ma potępienia. To raczej bunt wobec świata, który tłamsi, patroszy ludzi z indywidualności, czyni ich samotnymi. To ostrzeżenie. A im człowiek starszy, tym więcej ma w sobie wyrozumiałości. Bo zanim odejdzie, musi pogodzić się z życiem. Może dlatego ostatni wielki film Bergmana, jego artystyczny testament "Fanny i Aleksander", miał w sobie tyle mądrości i ciepła.
To właśnie po tym filmie - rozliczeniu z własną młodością, Bergman postanowił zamilknąć. (…) Bergman wycofał się ze świata kina jeszcze za życia. Pisze, ale nie chce już stawać za kamerą. Mówi, że nie ma siły, by pracować nad wielkimi filmami. A może czuje, że skończył się jego czas? Bo przecież płytki, powierzchowny świat, w jakim żyjemy, nie jest czasem dobrym dla wielkich artystów i ich niepokojów.
80-letni Bergman zawsze szedł od filmu do filmu, od jednej sztuki teatralnej do następnej. Życie prywatne przepływało mu przez ręce. Miał siedem żon i ośmioro dzieci, którymi nigdy się nie interesował. Wszystko niemal podporządkował sztuce. Nakręcił pół setki filmów, wyreżyserował ponad 100 przedstawień teatralnych, kilkadziesiąt słuchowisk radiowych. Mawiał, że żyje tylko wtedy, kiedy pracuje, od codziennych problemów uciekał na plan. Stworzył dzieła, które weszły do historii sztuki filmowej - tej przez wielkie "S", która powoli umiera. Czy jednak w swoje 80. urodziny nie czuje się trochę jak bohater "Tam, gdzie rosną poziomki", profesor Bork?”
Program przeglądu filmów Ingmara Bergmana
21.04.2023
G.17.00 / Wakacje z Moniką / Sommaren med Monika / r. Ingmar Bergman / w. Harriet Andersson (Kochać, Dogville, Fanny i Aleksander), Lars Ekborg (Twarz, Duet dla kanibali) / Szwecja / 1953 / 96 min.
22.04.2023
G.17.00 / Źródło / Jungfrukällan / r. Ingmar Bergman / w. Max von Sydow (Egzorcysta, Strasznie głośno, niesamowicie blisko, Gra o tron, Diuna, Przebudzenia, Sędzia Dredd), Gunnel Lindblom (Siódma pieczęć, Tam, gdzie rosną poziomki, Millennium: Mężczyźni, którzy nienawidzą kobiet, Sceny z życia małżeńskiego), Allan Edwall (Ofiarowanie, Fanny i Aleksander, Emigranci) / Szwecja / 1960 / 89 min.
23.04.2023
G.17.00 / Jak w zwierciadle / Såsom i en spegel / r. Ingmar Bergman / w. Harriet Andersson (Kochać, Dogville, Fanny i Aleksander), Max von Sydow (Egzorcysta, Strasznie głośno, niesamowicie blisko, Gra o tron, Diuna, Przebudzenia, Sędzia Dredd), Gunnar Björnstrand (Siódma pieczęć, Tam, gdzie rosną poziomki, Persona, Fanny i Aleksander, Uśmiech nocy) / Szwecja / 1961 / 89 min.
24.04.2023
G.17.00 / Rytuał / Riten / r. Ingmar Bergman / w. Gunnar Björnstrand (Siódma pieczęć, Tam, gdzie rosną poziomki, Persona, Fanny i Aleksander, Uśmiech nocy), Ingrid Thulin (Tam, gdzie rosną poziomki, Zmierzch bogów), Erik Hell (Ona tańczyła jedno lato, Namiętności), Anders Ek (Siódma pieczęć, Wieczór kuglarzy), Ingmar Bergman / Szwecja / 1969 / 72 min.
25.04.2023
G.17.00 / Milczenie / Tystnaden / r. Ingmar Bergman / w. Gunnel Lindblom (Siódma pieczęć, Tam, gdzie rosną poziomki, Millennium: Mężczyźni, którzy nienawidzą kobiet, Sceny z życia małżeńskiego), Ingrid Thulin (Tam, gdzie rosną poziomki, Zmierzch bogów) / Szwecja / 1963 / 96 min.
26.04.2023
G.17.00 / Godzina wilka / Vargtimmen / r. Ingmar Bergman / w. Max von Sydow (Egzorcysta, Strasznie głośno, niesamowicie blisko, Gra o tron, Diuna, Przebudzenia, Sędzia Dredd), Ingrid Thulin (Tam, gdzie rosną poziomki, Zmierzch bogów), Liv Ullmann (Sceny z życia małżeńskiego, Jesienna słota, Emigranci), Naima Wifstrand (Tam, gdzie rosną poziomki, Twarz, Uśmiech nocy) / Szwecja / 1968 / 90 min.
27.04.2023
G.17.00 / Szepty i krzyki / Viskningar och rop / r. Ingmar Bergman / w. Harriet Andersson (Kochać, Dogville, Fanny i Aleksander), Ingrid Thulin (Tam, gdzie rosną poziomki, Zmierzch bogów), Liv Ullmann (Sceny z życia małżeńskiego, Jesienna słota, Emigranci), Erland Josephson (Ofiarowanie, Fanny i Aleksander, Nostalgia, Nieznośna lekkość bytu), Henning Moritzen (Festen, Wizje Europy) / Szwecja / 1972 / 91 min. / Oscar dla Svena Nykvista za zdjęcia
Bilety: 20 zł / 18 zł – zniżka na Kartę Do Kultury* / 16 zł – ulgowy* dla studentów, uczniów, seniorów / 10 zł – czł. NHEF2021/2022*, za okazaniem Karty Dużej Rodziny* oraz obywatele Ukrainy, którzy przyjechali do Polski po 24 lutego 2022 r. TANIE KINO: 12 zł - Poniedziałki dla wszystkich, Seniorskie środy, Studenckie piątki. Kino dzieci, seanse przyjazne sensorycznie – 15 zł
