W źródłach historycznych po raz pierwszy niemiecka nazwa spichlerza: „Blaue Lamm”, czyli właśnie „Błękitny Baranek”, pojawia się w 1631 r. Jako oddział Muzeum Archeologicznego w Gdańsku został otwarty w 2008 r.
fot. Grzegorz Mehring/ gdansk.pl
Jaka jest idea wystawy?
- Wystawa prezentuje historię gdańskiego Zamczyska widzianą oczyma archeologów w oparciu o badania przeprowadzone przez zespół Fundacji Scientia et Arte przy ul. Sukienniczej 19a. Nawiązując do metodyki prac archeologicznych i zarejestrowanej stratygrafii nawarstwień, na wystawie przedstawiono wyniki badań, które pozwoliły zgłębić dzieje tego miejsca od czasów współczesnych po wczesne średniowiecze - poinformowała jedna z kuratorek wystawy dr Anna Rembisz-Lubiejewska.
Na podstawie odsłoniętych reliktów i danych archiwalnych przedstawiono charakter zabudowy nowożytnej, rekonstrukcję planu zagospodarowania krzyżackiego zamku oraz wał grodu książąt pomorskich. Odkrywane pozostałości fundamentów pozwalają jedynie na rekonstrukcję rozplanowania zabudowy wewnętrznej zamku.
Spichlerz „Błękitny Baranek” po renowacji. Odwiedziny włodarzy miasta, wkrótce turystów
Na wystawie zaprezentowano ponad 200 zabytków pozyskanych głównie z warstw niwelacyjnych, usypywanych na obszarze Zamczyska na przestrzeni wieków, przede wszystkim z odpadów wywożonych z miasta.
- Wśród nich znajdują się więc przedmioty zużyte, zepsute lub zagubione. Najliczniej są reprezentowane elementy ubioru oraz wyposażenia domów i warsztatów gdańskich kupców i rzemieślników w okresie od XV do XVI wieku - wyjaśniła kuratorka.
Drugą grupę zabytków na wystawie stanowią przedmioty pozyskane z warstw zalegających wewnątrz konstrukcji wału grodowego wzniesionego w drugiej połowie XI w. Na ich podstawie można dowiedzieć się, jak stroiły się mieszkanki i jakimi zajęciami parali się mieszkańcy wczesnośredniowiecznego grodu.
Cenne monety, plakietka pielgrzyma i część miecza
Za szczególnie wartościowe eksponaty należy uznać zbiór złotych i srebrnych monet.
Znalezione przez archeologów złote monety to guldeny św. Marcina, datowane na lata 1433-1455, wybite przez biskupa Rudolpha van Diepholt w Utrechcie.
- To pierwszy odnaleziony w Gdańsku zespół złotych monet. Do tej pory w naszym mieście znajdowane były tylko pojedyncze egzemplarze. Poza tym, archeolodzy natrafili też na trzy srebrne monety, w tym szelągi krzyżackie - poinformowała Anna Rembisz-Lubiejewska.
Cennym eksponatem na wystawie jest także plakietka z przedstawieniem świętego Jerzego, wykonana na przełomie XIV i XV wieku, prawdopodobnie w Anglii.
- To jedyna w Polsce zachowana w tak dobrym stanie, a nawet w tej części Europy. Z reguły bowiem, te plakietki ze świętym Jerzym, wykonane ze stopu cyny i ołowiu, przetrwały do naszych czasów w kiepskim stanie - podkreśliła Anna Rembisz-Lubiejewska.
Odznaka nawiązuje do kultu tego świętego i etosu rycerskiego rozpowszechnionego w całej średniowiecznej Europie.
Wystawa będzie czynna przez ponad 9 miesięcy, do 18 czerwca przyszłego roku
mat. Muzeum Archeologiczne
Do ciekawych eksponatów należy zaliczyć też jelec kordu ( jelec - element broni białej w formie „poprzeczki” umiejscowionej między rękojeścią a głownią, kord - rodzaj broni białej - przyp. red.), zakończony tzw. „baranimi główkami”. Jest on bezpośrednim nawiązaniem do kordów typu morawskiego, stanowiących popularne uzbrojenie wojsk husyckich. Przedmiot ten może potwierdzać wzmiankowaną w źródłach historycznych obecność Husytów u bram Gdańska w 1433 r.
Do zabytków o szczególnej wartości naukowej należy zaliczyć też szkielety zwierząt – pozostałości ofiar zakładzinowych (dary składane siłom nadprzyrodzonym w czasach pogańskich - przyp. red.), złożonych do wnętrza skrzyń konstrukcyjnych wału grodziska w Gdańsku, wzniesionego w latach 60. XI w.
- Prezentowany na wystawie, w formie graficznej, szkielet konia był obiektem szczegółowych analiz przeprowadzonych przez zespół archeozoologów z udziałem prof. dr hab. Daniela Makowieckiego z Instytutu Archeologii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Według zaprezentowanych przez nich wyników badań w ofierze złożono 8-9 letniego ogiera chorego na gruźlicę lub brucelozę - przekazała kuratorka wystawy.
Kiedy i gdzie archeolodzy kopali w ziemi?
Prace archeologiczne przy ul. Sukienniczej 19a prowadzone były od października 2018 r. do 30 września 2019 r. przez zespół Fundacji Scientia et Arte.
Miejsce, gdzie pracowali archeolodzy położony jest na terenie części Starego Miasta, w obrębie tzw. Zamczyska, gdzie od wczesnego średniowiecza istniał gród. Na tym terenie wcześniej wielokrotnie odkrywano jego relikty, głównie fragmenty drewniano-ziemnych fortyfikacji oraz mury założonego w miejscu grodu zamku krzyżackiego.
Z archeologicznego punktu widzenia jest to jedno z najciekawszych miejsc w obrębie historycznego Gdańska.
Co udało się ustalić badaczom?
Po zakończeniu prac w terenie przyszedł czas na opracowanie wyników badań, przeprowadzenia wnikliwych analiz wykonanej dokumentacji i opracowań specjalistycznych pozyskanych zabytków. Prace kameralne trwały około 3 lat i obejmowały m.in. opracowania naukowe i konserwację pozyskanych zabytków oraz badania dendrochronologiczne.
“STOCZNIA. Człowiek. Przemysł. Miasto” - Już od dziś największa wystawa czasowa w historii ECS
- Badania, pomimo niewielkiego zakresu - mowa tu bowiem o powierzchni około 500 metrów kwadratowych - przyniosły bardzo ciekawe efekty naukowe. W toku wykopalisk odsłonięto nie tylko pozostałości zabudowy krzyżackiej, ale i dawniejszej, grodowej. Badania dostarczyły między innymi nowych informacji na temat konstrukcji umocnień grodu, ale i rzuciły nieco światła na życie codzienne i duchowe jego mieszkańców. Ponadto, rozpoznano całą historię nowożytnej zabudowy tego miejsca - wyjaśnił Patryk Muntowski, kierownik badań archeologicznych z Fundacji Scientia et Arte.
Jaki jest termin wystawy i ceny biletów?
Wystawa w spichlerzu "Błękitny Baranek" przy ul. Chmielnej 53 potrwa do 18 czerwca 2023 r.
Wstęp na wystawę "Tajemnice gdańskiego Zamczyska” można nabyć w cenie biletu na zwiedzanie spichlerza "Błękitny Baranek" (12 zł normalny, 8 zł ulgowy). W czwartki wejście jest bezpłatne. W poniedziałek "Błękitny Baranek" jest zamknięty dla zwiedzających.
Organizatorami wystawy są Muzeum Archeologiczne w Gdańsku oraz Fundacja Scientia et Arte. Prace związane z przygotowaniem ekspozycji zostały dofinansowane z budżetu miasta Gdańska.
