Plac Wałowy na Starym Przedmieściu przed wojną był terenem rekreacyjnym z reprezentacyjną fontanną w centralnym punkcie. Po wojnie zaniedbany, teraz wróci… Cały na biało? Raczej w zieleni, wśród czerwonych i złotych kwiatów. I oczywiście z fontanną. Mieszkańcy od dawna wskazywali to miejsce jako szczególnie dla nich istotne i wymagające odnowienia. Plac Wałowy zostanie więc zrewaloryzowany w ramach Gminnego Programu Rewitalizacji.
Projekt budowlany jest już przygotowany. Pełna nazwa zadania inwestycyjnego to „Zagospodarowanie terenu Placu Wałowego wraz z przebudową dróg i infrastruktury podziemnej w ramach projektu Rewitalizacja Dolnego Miasta i Placu Wałowego wraz ze Starym Przedmieściem w Gdańsku”. Opracowaniem został objęty Plac Wałowy oraz sąsiadujące ulice: Jana Augustyńskiego, Żabi Kruk, Pod Zrębem, Dolna Brama. W sumie 15 działek ewidencyjnych. W najbliższych tygodniach nastąpi odbiór dokumentacji i będzie można przystąpić do procedury uzyskania pozwolenia na budowę. Po jego otrzymaniu i wyłonieniu wykonawcy, prace mogłyby ruszyć w przyszłym roku.
Planuje się odtworzenie alejek i rabat. Zrekonstruowana zostanie fontanna, a szpalery drzew – uzupełnione. Powstaną nowe obiekty małej architektury nawiązujące stylistyką do elementów historycznych. Układ komunikacyjny będzie uczytelniony, a pod remontowanymi ulicami zostaną przebudowane sieci wodno-kanalizacyjne. Powstanie też kanalizacja deszczowa.
Ulice i chodniki
Projekt zakłada uczytelnienie istniejącego układu komunikacyjnego i dostosowanie ulic i chodników do wymogów wynikających z przepisów, ale też do wytycznych Pomorskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków.
Układ Placu Wałowego odtworzono na podstawie kwerendy historycznej oraz zachowanych materiałów archiwalnych. W przeszłości plac miał dwie osie kompozycyjnie dzielące skwery na cztery kwatery (rys. obok). Postanowiono powrócić do tego układu. Wzdłuż tych dwu osi poprowadzone zostaną alejki parkowe, a w miejscu ich przecięcia odtworzona zostanie fontanna (więcej o tym w rozdziale o małej architekturze). Na krańcach osi północ-południe powstaną półokrągłe rabaty (o zieleni też mamy cały osobny rozdział). Wokół skweru poprowadzony będzie chodnik o szerokości 1,5 m.
Wzdłuż wschodniej części placu powstaną miejsca postojowe do parkowania równoległego, a we wschodnim krańcu ul. Pod Zrębem będzie zatoka parkingowa z miejscami do parkowania prostopadle do ulicy. Zgodne z wytycznymi ZTM, na przystanku autobusowym Brama Nizinna 01 w kierunku centrum powstanie wiata przystankowa. Połączenie rowerowe zapewnią pasy rowerowe w jezdni ulic Dolna Brama i Pod Zrębem. Chodnik prowadzący do przejść dla pieszych będzie poszerzony.
W miejscu styku ulic Plac Wałowy, Pod Zrębem i Jana Augustyńskiego projekt przewiduje nawiązanie komunikacyjne do niedawno przebudowanego ronda wokół Baszty Białej. Plac postojowy przed Urzędem Marszałkowskim zostanie zlikwidowany. W jego miejsce powstanie zieleniec z zatoką parkingową.
Zastosowano się do wytycznych Pomorskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, aby maksymalnie wykorzystać historyczny bruk i krawężniki. W trakcie prac trzeba będzie rozebrać nawierzchnię jezdni, chodników, ale autentyczne elementy po wyczyszczeniu zostaną ponownie wykorzystane. Zgodnie z przeprowadzoną inwentaryzacją, historyczne nawierzchnie chodnikowe to kamienne płyty balastowe z opaską z kamienia polnego oraz płyty betonowe 20x20 cm. Natomiast nawierzchnie jezdni są bardzo różnorodne – fragmenty z kostki granitowej, łupanej, ciętej, bazaltowej, z kamienia polnego itd. Plan zakłada uzupełnianie ubytków i łączenie różnych materiałów w sposób płynny.
Dostęp do drogi dla sąsiadujących z placem budynków nie zmieni się i istniejące teraz zjazdy będą odtworzone. Sieci wodociągowe i kanalizacja sanitarna zostaną przebudowane. Powstanie też kanalizacja deszczowa – wody opadowe z terenu inwestycji będą odprowadzane przez projektowany wylot do Motławy
Fontanna i elementy małej architektury
W centralnej części Placu Wałowego zachowała się cembrowina fontanny ze sztucznego kamienia. Obecnie jest w złym stanie technicznym. Fontanna zostanie jednak w całości odtworzona. Będzie wykończona sztucznym kamieniem, podświetlana białym neutralnym światłem.
Ze skweru usunięte zostaną wszystkie (obecnie nieliczne) elementy małej architektury, jak ławki, kosze na śmieci, stół do ping ponga, trzepak, tablice informacyjne oraz latarnie. Nowe ławki wyglądem będą nawiązywać do tych stojących w przeszłości na Placu Wałowym, podobnie jak latarnie, żeliwne słupki oraz tablice informacyjne – wszystko w stylu elementów historycznych. Kosze na śmieci wykończone sztucznym kamieniem mają współgrać formą z pobliską fontanną. Powstanie też scena plenerowa, a w pobliżu Akademii Sztuk Pięknych zbudowane zostaną podesty na rzeźby studentów. Wokół rosnących drzew i nowych nasadzeń położone będą czarne żeliwne kraty osłonowe. I w ten naturalny sposób przechodzimy do kwestii roślin.
Zieleń
Dla Placu Wałowego została opracowana inwentaryzacja dendrologiczna, czyli dokładny wykaz liczby i gatunków drzew/krzewów na danym terenie. Przeważającą większość drzew w tym miejscu stanowią lipy drobnolistne i jarząby szwedzkie (lub jarzębie – są dwie formy odmiany tej nazwy). W pobliżu Urzędu Marszałkowskiego (dawne koszary Wiebego) rosną trzy kasztanowce białe. W granicach terenu objętego opracowaniem znajdują się też klony jawory, klony zwyczajne, dęby szypułkowe oraz jesiony wyniosłe. Krzewów jest niewiele, a zieleńce i sam skwer pokryte są trawą.
Analiza układu drzew pozwoliła stwierdzić z dużym prawdopodobieństwem, że główne osie kompozycyjne placu były obsadzone lipami drobnolistnymi, zaś klony jawory tworzyły szpalery domykające przestrzeń placu. Zieleniec przed koszarami Wiebego był otoczony kasztanowcami białymi.
Zaprojektowano uzupełnienie istniejących szpalerów lipami drobnolistnymi. Przy fontannie powstaną klomby róż o kwiatach pełnych, w kolorze czerwonym. Kwiaty będą sadzone „wokół niecki fontanny z rytmicznymi przerwami, pozwalającymi użytkownikom na zbliżenie się do tafli wody”. Po zewnętrznej stronie centralnego placyku okalającego fontannę zaplanowano uzupełniające nasadzenia jaśminowca wonnego. W północnej części skweru przewidziano soliter, czyli pojedyncze dominujące drzewo lub krzew. W tym wypadku będzie to kasztanowiec czerwony otoczony białymi różami.
W przeciwległej południowej części zaprojektowano klomb żółtych róż. W obrębie obu południowych kwater parku, znajdujących się w pobliżu budynku dawnego lombardu, mają być sadzone rośliny cebulowe kwitnące od wczesnej wiosny do lata, również w kolorystyce żółto-złotej. Będą to rannik zimowy, pierwiosnek lekarski „Solaris Gold” oraz narcyz trąbkowy.
W północnej części, bezpośrednio przed budynkiem dawnych koszar Wiebego odtworzony będzie zieleniec. Zostaną uzupełnione szpalery z kasztanowca białego, domykające trójkątny układ kompozycji. Pomiędzy miejscami postojowymi oraz wzdłuż ulicy Żabi Kruk sadzony będzie barwinek, a wzdłuż ul. Dolna Brama – białe róże i irgi.
Zmiany także wokół placu
Koszty odnowienia samego placu i sąsiadującego z nim układu drogowego są szacowane na około 20 mln zł – mówi Ewa Pielak, zastępczyni dyrektora Biura Rozwoju Gdańska i szefowa Zespołu Rewitalizacji i Dziedzictwa Kulturowego. – Dodatkowo wyremontowane mają być kamienice znajdujące się wokół tego miejsca, za kwotę około 15 mln zł.
Gdańskie Nieruchomości obecnie przygotowują Opis Przedmiotu Zamówienia na ekspertyzy techniczne dla komunalnych budynków mieszkalnych, które znajdują się w pobliżu Placu Wałowego i będą objęte działaniami remontowymi w najbliższych latach..
Dodatkowo w trakcie realizacji inwestycji na Placu Wałowym Gdańskie Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej w uzgodnieniu z Gdańskimi Nieruchomościami planuje zbudować dwa węzły cieplne wraz z doprowadzeniem przyłączy do budynków mieszkalnych. Jeden węzeł zostanie zlokalizowany w budynku przy ul. Pod Zrębem 8. Lokalizacja drugiego węzła jest wciąż ustalana.
Prace budowlane związane z zagospodarowaniem Placu Wałowego najprawdopodobniej rozpoczną się w pierwszym kwartale 2026 r.
