Przebudowa ul. Długiej i Długiego Targu – dlaczego konieczna
- Ciąg ul. Długiej i Długiego Targu zawsze odgrywał dominującą rolę w układzie urbanistycznym Głównego Miasta i całego historycznego Gdańska. To przy nim lokalizację znalazły najważniejsze budynki użyteczności publicznej oraz kamieniczki znamienitych mieszczan. Nie bez przyczyny zyskał nazwę „Drogi Królewskiej”. Teraz dotknięta „zębem czasu” wizytówka Gdańska potrzebuje inwestycji, która przywróci jej dawną świetność – podkreśla prezydent Gdańska Paweł Adamowicz. – Obecny stan ulicy Długiej i Długiego Targu wymaga poprawy. Niezbędna jest zarówno poprawa stanu infrastruktury podziemnej, jak i posadzki. Dzięki programowi rewaloryzacji zmieni się nawierzchnia, oświetlenie, mała architektura oraz zieleń. Program przygotowywany jest z myślą o wyglądzie, funkcjonalności i komforcie codziennego użytkowania. Niezbędne jest stworzenie spójnej, pięknej przestrzeni, która odświeżyłaby tę część miasta.
- W ciągu ostatnich 15 lat na ulicy Długiej i Długim Targu wykonywano jedynie drobne remonty sieci podziemnych. Powodowały one jedynie kolejne ubytki w nawierzchni z lat 70-tych. Tymczasem przestrzeń ta jest miejscem organizacji wielu wydarzeń, które muszą być obsługiwane przez ciężki sprzęt, a aktualna nawierzchnia podatna jest na uszkodzenia. Dlatego obecnie około 75% nawierzchni Długiego Targu jest zniszczona – wyjaśnia Małgorzata Kolesińska z Zarządu Dróg i Zieleni w Gdańsku.
Planowana przebudowa ul. Długiej i Długiego Targu obejmować będzie m.in. wymianę nawierzchni, wprowadzenie małej architektury, zieleni, ale także to co dla oka niewidoczne, czyli infrastruktury podziemnej. Spółka miejska Gdańska Infrastruktura Wodociągowo-Kanalizacyjna , uwzględniając potrzeby mieszkańców i gestorów sieci, przygotowuje wielobranżową koncepcję przebudowy sieci podziemnych, m.in. wodociągowej, sanitarnej i deszczowej ze względu na ich zły stan techniczny oraz wiek (najstarsze sieci wod-kan zostały wybudowane nawet w 1874r.).
Projekt przebudowy wypracowany w dialogu
- Przestrzeń tak ważna dla miasta i jego mieszkańców zasługuje na kompleksowy projekt uwzględniający wiele czynników i uwarunkowań – zaznacza prezydent Adamowicz. – Decyzje o kształcie przemian miejsca z tak bogatą historią i o takiej randze wymagają dogłębnego przemyślenia i dyskusji. Dlatego w ramach prac przedinwestycyjnych przygotowany został program działań angażujący użytkowników tego obszaru, czyli mieszkańców oraz ekspertów związanych z kształtowaniem przestrzeni.
I dlatego powołana została Rada Programowa, składająca się m.in. z historyków sztuki, architektów, urbanistów, konserwatorów zabytków i dzieł sztuki. Podczas spotkania inaugurującego prezydent Gdańska wręczył nominacje członkom Rady.
W skład Rady Programowej wchodzą: Ewa Barylewska-Szymańska- historyk i historyk sztuki, Ludwik Brzuskiewicz - konserwator dzieł sztuki, Dariusz Chmielewski - Pomorski Wojewódzki Konserwator Zabytków, Jacek Dominiczak - architekt, dr sztuki, Jacek Droszcz – architekt, Andrzej Duch - dyrektor Wydziału Urbanistyki i Architektury Urzędu Miejskiego w Gdańsku, Jacek Friedrich - historyk sztuki, Remigiusz Kitliński - Pełnomocnik Prezydenta do Spraw Komunikacji Rowerowej, Małgorzata Kolesińska – architekt, Jacek Kriegseisen - historyk sztuki, muzeolog, Łukasz Pancewicz - architekt-urbanista, Katarzyna Rozmarynowska – architekt, Grzegorz Sulikowski – architekt, Jakub Szczepański – architekt, Bartosz Zimny – architekt.
Jeszcze w kwietniu odbędą się pierwsze warsztaty dla mieszkańców (7.04.) oraz interesariuszy projektu (6.04), tj. m.in. restauratorów, przewodników, wspólnot mieszkaniowych zarządzających budynkami przy ul. Długiej i Długim Targu. Równolegle prowadzona będzie ankieta. Dostępna jest już ona na stronie internetowej dedykowanej projektowi: www.dluga.gdansk.pl
W tworzeniu koncepcji przebudowy ul. Długiej i Długiego Targu będą brali udział także studenci Wydziału Architektury Politechniki Gdańskiej oraz studenci Pracowni Podstaw Projektowania Wnętrz Miejskich Akademii Sztuk Pięknych w Gdańsku. W ramach zajęć projektowych pod okiem wykładowców stworzą oni wielowariantową koncepcję nowego zagospodarowania tej przestrzeni. Będzie ona uwzględniała także wnioski z warsztatów z mieszkańcami.
Podsumowaniem tych wszystkich działań, będzie seminarium z udziałem Rady Programowej oraz ekspertów (planowany termin – czerwiec 2016). – Wówczas w oparciu o zebrane podczas konsultacji wnioski będziemy mogli wskazać ogólne wytyczne do projektu przebudowy-zapowiada zastępca dyrektora ZDiZ ds. rozwoju przestrzeni publicznej Michał Szymański.
Kiedy ruszą prace
Koncepcja przebudowy, która zlecona zostanie po zakończeniu procesu konsultacyjnego, powstać ma do stycznia 2017 roku. Planowany termin sporządzenia dokumentacji projektowej to grudzień 2017 roku. Przy takich założeniach roboty budowlane ruszyć mogą nie wcześniej, niż w pierwszym kwartale 2018 roku. Prace potrwałby do końca 2019 roku.
Szacunkowy koszt przebudowy ul. Długiej i Długiego Targu to, na chwilę obecną, ok. 50 mln zł.
Trakt Królewski. Trochę historii
Powstanie ulicy i wykształcenie się przedproży
Ulica Długa po raz pierwszy pojawia się w historycznych zapisach w roku 1331. W tym okresie przy Długiej powstaje nowy ratusz, co nadaje ulicy rangi centrum administracyjnego Głównego Miasta. Rozplanowanie tej części miasta, zniszczonej po krzyżackim ataku odbyło się na prawie magdeburskim. Długi Targ powstaje dopiero kilkadziesiąt lat później, tworząc pomiędzy ratuszem a Motławą szeroki plac handlowy. Początkowo, ulica Długa z Długim Targiem były głównie traktem kupieckim, pełnym sklepów i kantorów handlowych.
W wyniku potrzeb kupców prawdopodobnie już w czternastym wieku powstają przedproża. Są to początkowo niewielkie tarasy przed frontem kamienicy, ze schodami prowadzącymi nad rynsztokiem. Pod tarasami znajdują się dostępne z ulicy składy połączone z piwnicą. Niektóre przedproża rozciągały się na całą szerokość elewacji i oprócz podestu ich częścią było wejście do magazynku. O ile szerokość kamienic i linia zabudowy była ściśle regulowana prawem lokacyjnym, o tyle przedproża pozostawały raczej nietrwałymi, funkcjonalnymi konstrukcjami. Wykonane najczęściej z drewna z kamiennymi płytami ustawionymi przy schodach.
Okres Świetności
W kolejnych wiekach ulica Długa stawała się reprezentacyjnym traktem bogacącego się miasta. O rosnącym splendorze tej przestrzeni Długiej i Długiego Targu, świadczy nazwanie jej w XIV w. “Drogą Królewską”. To właśnie tędy wjeżdżali do Gdańska polscy królowie wizytujący miasto, i tu byli przyjmowani, goszcząc w kamienicach przy Długim Targu.
W obliczu wzrostu znaczenia Traktu Królewskiego, w drugiej połowie XVI wieku miasto nakazało burzenie szpetnych przybudówek, a w roku 1597 Rada Miasta oficjalnie uregulowała architekturę stref wejściowych kamienic. Paradoksalnie dzięki tej decyzji nastąpił rozwój przedproży. Budowle te obejmują już całą przestrzeń elewacji, zyskują podpiwniczenie oraz solidną konstrukcję. Podest zostaje otoczony balustradą, schody są wykonane z kamienia. Tak wykończone przedproża, stają się godnym dopełnieniem “Traktu Królewskiego”. Przedproża osiągnęły swój pełen rozkwit w połowie XVII wieku - epoce największej świetności Gdańska. Kamienne balustrady stają się bogato rzeźbione, a w okresie rokoka pojawiają się kute poręcze i ozdobne słupki u podstawy schodów.
Swój pełen rozkwit osiągnęły w połowie XVII wieku, okresie największej świetności Gdańska. Kamienne balustrady stają się bogato rzeźbione, a w okresie rokoka pojawiają się kute poręcze i ozdobne schodki u podstawy schodów.
XIX/XX wiek
Pod koniec osiemnastego i na początku dziewiętnastego wieku, wraz z rosnącą gęstością zabudowy oraz ewolucją funkcji kamienic, niektóre przedproża zamieniają się w jedno lub dwukondygnacyjne przybudówki. Wraz ze stopniowym ubożeniem miasta wiele przedproży zostaje zredukowanych do bardziej oszczędnych, klasycystycznych form. W II połowie XIX wieku modernizacja infrastruktury ulicy Długiej oraz wprowadzenie tramwaju wymusza likwidację przedproży i adaptację parterów kamienic do nowego układu. W miejsce przedproży powstają nowoczesne chodniki oraz witryny sklepowe.
Układ ten pozostaje aż do wojny, kiedy gdańskie Główne Miasto zostaje prawie całkowicie zniszczone. Późniejsza odbudowa była oparta w większości na układzie przedwojennym, zgodnie z zachowanymi fragmentami budynków oraz wymogami komunikacyjnymi XX wieku.
Do lat 60. ulicą Długą jeździły tramwaje i samochody. Wraz z budową nowych dróg, stopniowo ograniczano ruch pojazdów, przekształcając Trakt Królewski w reprezentacyjny ciąg pieszy. W latach 70. nastąpiła przebudowa ulicy Długiej i dostosowanie jej do nowej funkcji. Ze względów ideowych nie było jednak mowy o żadnej stylizacji - jako wyposażenie Traktu wprowadzono proste, granitowe ławy. Kolejna przebudowa nastąpiła w latach 90-tych, kiedy wprowadzono stylizowane, żeliwne latarnie oraz ławki.
Obserwując zmiany w wyglądzie ulicy na przestrzeni wieków, można wyraźnie zaobserwować, jak wygląd ulicy zmieniał się w zależności od jej funkcji. Początkowo była to ulica kupiecka, gdzie przedproża były prowizorycznymi budowlami, ułatwiającymi dostęp do sklepów i magazynów, tworzącymi malowniczy, choć nieuporządkowany obraz. Wraz ze wzrostem świetności i dostatku Gdańska, na ulicy Długiej zaczynała dominować funkcja reprezentacyjna. Przestrzeń ulicy była wtedy precyzyjnie uregulowana, a powstające formy architektoniczne prezentowały najwyższy poziom. W późniejszym okresie, zachodził odwrotny proces: wraz z ubożeniem i spadkiem znaczenia miasta, brak środków oraz doraźne potrzeby, powodowały powstawanie nieuregulowanych przybudówek i tymczasowych rozwiązań.
