.jpg)
W połowie lipca 2022 roku w gdańskim ECS otwarto wystawę STOCZNIA | CZŁOWIEK. PRZEMYSŁ. MIASTO. Choć to największa ekspozycja czasowa w dziejach instytucji, a jednocześnie pierwsza od czasów upadku zakładu, to jej twórcy nie uznają tematu za wyczerpany.
Cykl DŹWIGAMY HISTORIĘ jest jednym z elementów bogatego programu wydarzeń pod hasłem STOCZNIA. OPOWIADAMY WYSTAWĘ, adresowanych do rodzin, uczniów, młodzieży, gdańszczan i turystów.
PROGRAM:
26/01/2023 CZWARTEK 18.00
Praca przymusowa a przemysł stoczniowy w Gdańsku w trakcie II wojny światowej
Prelegent: dr Jan Daniluk, Uniwersytet Gdański – historyk, badacz i publicysta, pasjonat dziejów przede wszystkim Gdańska i Sopotu oraz II wojny światowej, wykładowca Uniwersytetu Gdańskiego.
W realiach gospodarki wojennej Rzeszy Niemieckiej (1939–1945) praca przymusowa była zjawiskiem powszechnym. Świadczyli ją nie tylko więźniowie obozów koncentracyjnych czy jeńcy wojenni, ale także – a może i przede wszystkim – cywilni pracownicy przymusowi, w mniejszym zakresie także tzw. zakontraktowani pracownicy z państw Europy Zachodniej. W odniesieniu zarówno do dominującego w historii Gdańska do 1945 roku przemysłu stoczniowego, jak i szerzej, gospodarki całego regionu, brakuje nadal prób syntetycznego przedstawienia tego jednego z kluczowych dla realiów wojny zjawiska. Wystąpienie będzie próbą uzupełnienia tej luki.
23/02/2023 CZWARTEK 18.00
Zdarzenia, wypadki, tragedie. Bezpieczeństwo i higiena pracy w Stoczni Gdańskiej w czasach PRL
Prelegentka: dr Magdalena Staręga, Europejskie Centrum Solidarności / Uniwersytet Gdański – historyczka sztuki zajmująca się m.in. zagadnieniem architektury nowoczesnej oraz dziedzictwem kulturowym Stoczni Gdańskiej, wykładowczyni Uniwersytetu Gdańskiego.
Wśród różnych zakładów przemysłu ciężkiego, to właśnie pracę w stoczni uznawano za najcięższą. Stoczniowcy każdego dnia byli narażeni na wykonywanie zadań w niebezpiecznych i szkodliwych dla zdrowia warunkach. W zakładzie dochodziło nawet do 1000 wypadków rocznie, w tym kilku śmiertelnych. Największa stoczniowa tragedia – pożar, który wybuchł 13 grudnia 1961 roku na drobnicowcu MS „Konopnicka” pochłonął 22 ofiary, zapisując się w historii jako przykład fatalnie przeprowadzonej akcji ratunkowej. Prelekcja ma na celu zobrazowanie warunków, w jakich na co dzień pracowali stoczniowcy, ukazanie wielości niebezpieczeństw wiążących się z budową statków, a także scharakteryzowanie środków, jakie podejmowano, aby nim zapobiec.
23/03/2023 CZWARTEK 18.00
Przy pieśniach chóru, przy dźwiękach big-beatu. Życie kulturalne na terenie Stoczni Gdańskiej w świetle druków ulotnych
Prelegentka: dr Aneta Kwiatkowska, PAN Biblioteka Gdańska – historyczka, językoznawczyni, zawodowo związana z PAN Biblioteką Gdańską, zajmuje się badaniem druków ulotnych, historii życia codziennego i języka perswazji.
Stocznia Gdańska kojarzy się przede wszystkim z olbrzymim zakładem pracy, ale była również miejscem, w którym tętniło życie kulturalne. Olbrzymie hale stały się świadkami występów takich sław, jak: Jan Kiepura czy Marlene Dietrich. Przed wojną gościł na terenie zakładu polski chór Moniuszko, a w latach 60. widzowie szaleli przy dźwiękach big-bitu. Odbywały się zabawy taneczne, sylwestrowe i tradycyjne józefinki. Te wielkie imprezy zapisały się we wspomnieniach i prasie; o tych mniejszych pamięta się rzadziej. Jedne i drugie utrwaliły ślad na afiszach, plakatach i innych drukach ulotnych. Wykład dotyczy nie tylko tych zabaw i koncertów, ale to również opowieść o samych drukach, ich znaczeniu i subtelnej perswazji na nich utrwalonej.
13/04/2023 CZWARTEK 18.00
Stoczniowcy zawsze z partią (?)
Prelegent: dr Przemysław Ruchlewski, Europejskie Centrum Solidarności / Pomorska Szkoła Wyższa – historyk, wykładowca akademicki, zajmuje się badaniem m.in. życia politycznego w Stoczni Gdańskiej, zastępca dyrektora ECS ds. naukowych.
Stocznią Gdańską od zawsze rządziła polityka. W dobie PRL w zakładzie aktywnie działały rozbudowane struktury partyjne mające wpływ na każdy aspekt jego działalności. Do partii należało wówczas ok. 20 proc. zatrudnionych. Funkcjonowanie zakładu i jego pracowników determinowały decyzje o politycznym charakterze, co dodatkowo podkreśliło nadanie stoczni w 1967 roku imienia wodza rewolucji październikowej, Lenina. Mimo wielu branżowych przywilejów zapewnianych przez komunistyczne władze, to właśnie stoczniowcy okazali się najbardziej niepokorną grupą zawodową. To oni rozpoczęli robotnicze strajki w grudniu 1970 i sierpniu 1980 roku. Rodzajem politycznej zemsty na gdańskich stoczniowcach była, pozbawiona uzasadnienia ekonomicznego, decyzja o likwidacji zakładu w 1988 roku.
25/05/2023 CZWARTEK 18.00
Wojna informacyjna w Stoczni Gdańskiej im. Lenina
Prelegent: dr Konrad Knoch, Europejskie Centrum Solidarności / Uniwersytet Gdański – historyk specjalizujący się w tematyce XX wieku, wykłada na Uniwersytecie Gdańskim, kierował pracą zespołu tworzącego wystawę stałą ECS.
W czasach PRL Stocznia Gdańska była miejscem wojny informacyjnej, jaką prowadzili strajkujący i opozycjoniści. Tu rozprowadzano nielegalne pismo Wolnych Związków Zawodowych „Robotnik Wybrzeża”, a w trakcie sierpniowego strajku drukowano „Strajkowy Biuletyn Informacyjny”, który niósł informacje o proteście w świat. W okresie Solidarności rozpoczęto wydawanie związkowego biuletynu „Rozwaga i Solidarność”, a nieopodal Bramy nr 2 rozpoczął działalność tzw. kiosk propagandowy, w którym można było nabyć prasę związkową, wpinki, plakaty oraz wyroby lokalnych artystów wykonane na zlecenie związku.
22/06/2023 CZWARTEK 18.00
Pomnik Poległych Stoczniowców 1970. Dzieło sztuki i jego forma w polu napięć społecznych
Prelegent: dr Jacek Bielak, Uniwersytet Gdański – historyk sztuki i filolog klasyczny związany z Instytutem Historii Sztuki Uniwersytetu Gdańskiego, bada różne aspekty sztuki Gdańska, a także nowożytnej Italii.
Obecna forma pomnika wydaje się powszechnie znana i oczywista. Tymczasem na przestrzeni lat artystyczny kształt monumentalnej bryły podlegał istotnym zmianom. Ogólny wygląd pomnika został, co prawda, określony już w tracie strajku w sierpniu 1980 roku, a mimo to rozpisano konkurs na jego projekt. Model ten jednak zmodyfikowano, a następnie dołączono nowe elementy i treści. Powstaje zatem pytanie, w jaki sposób pierwotny zamysł artystyczny ulegał przekształceniu oraz dlaczego i jak zmieniła się forma pomnika po jego odsłonięciu? W którym momencie możemy go uznać za dzieło skończone? Wykład nie tylko przybliży proces podejmowania decyzji w tym obszarze, ale także zwróci uwagę na rolę społecznych oczekiwań w kształtowaniu treści i formy artystycznej.
21/09/2023 CZWARTEK 18.00
Artystyczny obraz Stoczni Gdańskiej w fotografii
Prelegentka: dr Anna Polańska, Akademia Sztuk Pięknych w Gdańsku – historyczka sztuki, muzealniczka, kustoszka, zajmuje się historią fotografii i badaniem środowiska artystycznego w Gdańsku po 1945 roku.
Dlaczego Stocznia Gdańska fascynowała i nadal fascynuje twórców? Przedstawiana na czarno-białych i kolorowych zdjęciach przez gdańskich artystów stała się niekwestionowaną ikoną miasta. Fotografów intrygowała specyfika miejsca z jego plastycznością i industrialnym klimatem, zainteresowani byli pracującymi tam ludźmi, utrwalali także wydarzenia społeczno- polityczne rozgrywające się w tym miejscu. Ujęcia ukazujące Stocznię Gdańską niejednokrotnie brały udział w konkursach fotografii artystycznej, były tematem wystaw lub wydawnictw albumowych. Dzieje stoczniowej fotografii to także indywidualne historie artystów, którzy wybrali ją na temat swoich prac. Dlaczego? Odpowiedź na to pytanie z pewnością padnie podczas wykładu.
12/10/2023 CZWARTEK 18.00
Burzyć czy chronić? Stoczniowe dziedzictwo materialne na przestrzeni dwóch ostatnich dekad
Prelegentka: dr Magdalena Staręga, Europejskie Centrum Solidarności / Uniwersytet Gdański – historyczka sztuki zajmująca się m.in. zagadnieniem architektury nowoczesnej oraz dziedzictwem kulturowym Stoczni Gdańskiej, wykładowczyni Uniwersytetu Gdańskiego.
Stocznia Gdańska jest bezsprzecznie miejscem wyjątkowym w skali Polski i Europy, o unikalnym, wielowymiarowym dziedzictwie. Nim jednak jej materialną tkankę objęto ochroną konserwatorską, wiele budowli bezpowrotnie zniknęło z przestrzeni dawnego zakładu. Były wśród nich obiekty o walorach architektonicznych, a przede wszystkim o wartości historycznej. Tematem prelekcji jest analiza ewolucji stosunku do wartości stoczniowego dziedzictwa, jego urzędowej ochrony, a także bilans zysków i start sporządzony w okolicznościach rodzenia się na jej terenie Młodego Miasta, nowoczesnej dzielnicy Gdańska.
16/11/2023 CZWARTEK 18.00
Stoczniowcy wilhelmińskiego i międzywojennego Gdańska (1890-1939): próba zbiorowego portretu
Prelegent: dr Jan Daniluk, Uniwersytet Gdański – historyk, badacz i publicysta, pasjonat dziejów przede wszystkim Gdańska i Sopotu oraz II wojny światowej, wykładowca Uniwersytetu Gdańskiego.
Kim tak naprawdę byli gdańscy stoczniowcy od końca XIX wieku do wybuchu II wojny światowej? Ilu ich było, ile zarabiali i gdzie mieszkali robotnicy i niżsi rangą urzędnicy Stoczni Cesarskiej oraz gdańskiej filii Stoczni Schichaua? Czy już wówczas powstawały związki zawodowe, a jeśli tak, to jak i przeciw czemu protestowano? W jaki sposób sytuacja polityczno- gospodarcza Gdańska i szerzej, regionu, wpływała na ich pracę i życie do 1939 roku? Podczas prelekcji padną odpowiedzi na te i inne pytania związane z dawnymi stoczniowcami.
7/12/2023 CZWARTEK 18.00
Stocznia Gdańska w filmie. Rekonesans
Prelegent: Arkadiusz Bilecki, Europejskie Centrum Solidarności / Uniwersytet Gdański – politolog, pracownik Wydziału Komunikacji i Strategii ECS, doktorant na Uniwersytecie Gdańskim, zajmuje się badaniem wizerunku Solidarności w filmie.
Tematem prelekcji są związki pomiędzy Stocznią Gdańską i światem filmu. Główny nacisk zostanie położony na zakład, jako temat wielu filmów fabularnych i dokumentalnych. Stocznia zyskała swoją ekranową tożsamość jako np. miejsce pracy bohaterów lub rzeczywisty zakład pracy. Ciekawa jest też aktywność Stoczni Gdańskiej jako inicjatorki realizacji filmów. W ramach współpracy z łódzką Wytwórnią Filmów Oświatowych powstawały reklamy stoczniowej produkcji, zwłaszcza tej na rynki międzynarodowe i edukacyjno-szkoleniowe, prezentowane uczniom stoczniowej szkoły zawodowej lub nowoprzyjętym pracownikom. Trzecim omawianym obszarem będzie szeroko pojęta kultura filmowa, czyli m.in. działalność stoczniowego kina Panorama.
