• Start
  • Wiadomości
  • Współczesna rzeźba i jej rola w miejskiej przestrzeni. Fenomen Galerii Zewnętrznej [ANKIETA]

Współczesna rzeźba i jej rola w miejskiej przestrzeni. Fenomen Galerii Zewnętrznej [ANKIETA]

Spacerując po mieście trafiamy na różne rodzaje rzeźb. Te upamiętniające ważne wydarzenia oraz instalacje i obiekty, których głównym celem jest przekaz artystyczny. Czasem sztuka łączona jest z badaniami naukowymi. Przedsięwzięcia długofalowe, jak Galeria Zewnętrzna Miasta Gdańska czy Festiwal Rozdroża Wolności kierują się nieco innymi zasadami.
03.05.2017
Więcej artykułów poświęconych Gdańskowi znajdziesz na stronie głównej gdansk.pl

 

Instalacja Ludwiki Ogorzelec 'Krystalizacja przestrzeni' powstała w ramach I edycji Festiwalu Rozdroża w 2009

 

Ideą przyświecającą prowadzonej przez Centrum Sztuki Współczesnej ŁAŹNIA od 2005 roku Galerii Zewnętrznej Miasta Gdańska jest trwała sukcesywna zmiana wizerunku, objętej programem rewitalizacji, zaniedbanej dzielnicy Dolne Miasto.

Rola tych dzieł wyraźnie definiujących potrzebę szukania harmonii, swoistego komentowania i poprawiania jakości estetycznej otoczenia ma także inne zadanie. Jednocześnie jest to ponowne definiowanie ról poszczególnych miejsc w strukturze miasta.


BADANIE POSTRZEGANIA SZTUKI W PRZESTRZENI PUBLICZNEJ (ANKIETA)

Spacerując po mieście trafiamy na różne rodzaje rzeźb. Te upamiętniające ważne wydarzenia oraz instalacje i obiekty, których głównym celem jest przekaz artystyczny. Czasem sztuka łączona jest z badaniami naukowymi, jak jest w przypadku instalacji I MIÓD NA GŁOGU ROŚNIE, autorstwa Thorstena Goldberga, powstałej w 2013 roku w ramach międzynarodowego projektu ze strony polskiej prowadzonego przez naukowców z Instytutu Elektrotechniki Politechniki Gdańskiej. Jednym z jego celów było stworzenie obiektów artystycznych promujących energetykę wiatrową w trzech miastach: Kalmarze, Rostoku i Gdańsku. Rzeźbę możemy podziwiać w Parku Nadmorskim im. Ronalda Reagana. Podobna strategia wiąże się z realizacją Kropli bursztynu powstałych w ramach Galerii Zewnętrznej Miasta Gdańska, o czym więcej opowiadam opisując kompleksowo ideę projektu. Inna historia wiąże się z rzeźbą Güntera Grassa - Turbot pochwycony, która jest trwałym śladem jednej z ostatnich edycji festiwalu Grassomania.

Instalacja artystyczna I MIÓD NA GŁOGU ROŚNIE
fot. archiwum artysty

Instalacja artystyczna „I MIÓD NA GŁOGU ROŚNIE” powstała w 2013 roku na terenie parku im. R.Reagana w ramach projektu o akronimie WEBSR2 – the Upgrade. To dzieło jest elementem kampanii promującej energetykę wiatrową w trzech miastach: Kalmarze, Rostoku i Gdańsku

Myśląc o pomnikach upamiętniających historyczne wydarzenia przed oczyma stają przystoczniowe Trzy Krzyże pozostałe według koncepcji Wojciecha Mokwińskiego, Jacka Krenza,  Wiesława Szyślaka oraz stoczniowca Bogdana Pietruszki, czyli jedna z najbardziej rozpoznawalnych współczesnych rzeźb składających się Pomnik Poległych Stoczniowców poległych w 1970 roku. Ale warto zauważyć, że w 2009 roku przy Dworcu Głównym w Gdańsku pojawiła się naturalistycznie zaaranżowana grupa rzeźbiarska – upamiętnienie Kindertransporte, wojennej traumy żydowskich dzieci wysyłanych przez rodziców do bezpieczniejszych miejsc w Europie. Twórcą pomnika wykonanego z brązu jest Frank Meisler, rzeźbiarz urodzony w Gdańsku, który sam był uczestnikiem jednego z dziecięcych transportów i właśnie tutaj ostatni raz widział rodziców.

Przedsięwzięcia długofalowe, jak Galeria Zewnętrzna Miasta Gdańska czy Festiwal Rozdroża Wolności kierują się nieco innymi zasadami.

Festiwal Rozdroża Wolności organizowany od 2009 roku przez Fundację Wspólnota Gdańska w zasadzie dzięki determinacji jednego człowieka Andrzeja Stelmasiewicza. Rzeźby powstające w ramach Festiwalu pojawiają się w różnych miejscach miasta, często można je oglądać zaledwie przez kilka tygodni, inne pozostają na dłużej i na przykład wtapiają się w krajobraz Parku Nadmorskiego im. Ronalda Reagana. Tak powstaje Gdańska Plenerowa Galeria Rzeźby. Fundacja intensywnie działa także w Oliwie, czy na Stogach; i na tę aktywność chciałbym szczególnie zwrócić uwagę, bowiem imprezy sezonowe cieszą się dużym zainteresowaniem lokalnej społeczności i ożywczo wpływają na miejsca, w których się zadziewają. W Oliwie od lat organizowane jest Parkowanie. Celem imprezy przygotowywanej przez A KuKu Sztuka jest promowanie Parku Oliwskiego, w którym wiosną 1976 roku z inicjatywy lokalnych rzeźbiarzy znalazła swoje miejsce Galeria Współczesnej Rzeźby Gdańskiej Muzeum Narodowego, dziś nieco zapomniana. Program Parkowania, promując jeden z najpiękniejszych polskich parków, przypomina także te dawne inicjatywy, ale przed wszystkim corocznie przygotowuje szeroki wachlarz rozrywek dla mieszkańców.

 

'Krople bursztynu' - autorzy: Fred Hatt & Daniel Schlaepfer , wyróżnienie w III edycji GZMG, zrealizowane w 2011

 

Ideą przyświecającą prowadzonej przez Centrum Sztuki Współczesnej ŁAŹNIA od 2005 roku Galerii Zewnętrznej Miasta Gdańska jest trwała sukcesywna zmiana wizerunku, objętej programem rewitalizacji, zaniedbanej dzielnicy Dolne Miasto. Powstała koncepcja powiązana programem rewitalizacyjnym, a we wskazywanych miejscach realizacji zwycięskiego dzieła, przeprowadzane są także, ważne dla użytkowników, naprawy i ulepszenia. W dyskusjach międzynarodowego zespołu kuratorów, tworzącego jury konkursu, jedna myśl jest regularnie podnoszona: dzieła mają harmonijnie wpisywać się w istniejącą architekturę i charakteryzować się różnorodnością. Taka postawa poparta jest ponadto odpowiednim dokumentem wystosowanym przez służby konserwatorskie.

Sukcesem tego przedsięwzięcia jest także stały zespół jurorów, wracających do Gdańska regularnie, utożsamiających się z miejscem, na co zwraca uwagę jeden z jurorów, Enrico Lounghi, dyrektor luksemburskiego Mudam Museum. Międzynarodowy dyskurs wprowadzany jest do projektu przez tych ludzi zaangażowanych twórczo na całym świecie, bo Julia Draganovic obecnie jest szefem Kunstahalle w Osnabrucku, Norbert Weber osiadły w okolicach Kolonii, należy do międzynarodowej komisji eksperckiej Łotewskiego Muzeum Sztuki Współczesnej w Estonii, Adam Budak obecnie pracuje w Narodowej Galerii w Pradze, Bettina Steinbruegge związana jest Belvedere we Wiedniu, zaś Jacek Domniczak – razem ze mną – reprezentuje Gdańsk. Widoczne jest to, gdy obejrzymy zwycięskie projekty kolejnych edycji. Gotowe realizacje z I edycji GZMG to studio LKW Gallery zaprojektowana przez Lexa Rijkersa i Daniela Milohnica, powstałe jako pierwsze w 2008 roku, którego istotnym elementem jest interakcja społeczna i Niewidzialna Brama, autorstwa Front Studio z Nowego Jorku, niwelująca barierę architektoniczną.

 

Bert Theis: Ślepi - projekt otrzymał I nagrodę w IV edycji konkursu i czeka na realizację

 

Zadaszenia przystanków przy ulicy Łąkowej zostały uporządkowane przez monochromatyczną op-artową kompozycję autorstwa Esther Stocker, która swój konceptualny projekt uzasadnia następująco: Myślałam o znaku, który nadałby tej przestrzeni indywidualny kształt. To pomysł malarski zewnętrznego «oblicza» dwóch głównych wejść do podziemnego przejścia w czarnej i białej strukturze. (…) Powodem, dla którego myślałam o tych dwóch znakach, jest chęć zbudowania relacji pomiędzy dwiema stronami, jak i nadanie estetycznej wartości istniejącym formom.

Natomiast w przejściu podziemnym pod tunelem znajduje się instalacja świetlna Dominika Lejmana Staging Anonymous, w której artysta kontestuje agresywne formy reklamy ulicznej, pokazując jednocześnie, że minimalistyczne formy są̨ zdecydowanie lepszym sposobem oddziaływania na potencjalnego odbiorcę̨. Tak przedstawia swój koncept: Poprzez formuły prezentacji, wpływ kina i ogólnie rozumianej informacji wizualnej na wyobrażenie o nas samych, «plan» na jakim «odgrywamy» nasze codzienne role w realnym świecie staje się coraz bardziej umowny, niematerialny. (…) W analogii do tak postrzeganego otoczenia istotniejszą funkcją sztuki publicznej staje się być może «de-design» jak formułuje to Voto Acconci, czyli działanie służące zmianie przyzwyczajeń w sposobie widzenia miejsc w których przebywamy niż dodawanie nowych form – obiektów, powielających jedynie sztafaż otoczenia. Wrażliwość́ tego artysty jest jednym z przykładów obrony wartości humanistycznych i troski o przestrzeń́ publiczną. Jest głosem skłaniającym do refleksji.

 

'Barwa Wnętrza', Youngdon Jung - efekt współpracy ze 105 uczestnikami projektu, których imiona stanowią integralną część instalacji. Inspiracją stała się gdańska legenda 'Kochanka Dominika' używająca symboliki kolorów odzwierciedlających ludzkie wnętrze.; CSW ŁAŹNIA, 2014

 

W 2011 roku skończono budowę Kropli bursztynu, których powstanie nierozłącznie związane jest z programem promującym zastosowanie technologii LED jako oświetlenia zewnętrznego prowadzonego przez magistrat we współpracy z jedenastu partnerami z Niemiec, Szwecji, Polski i Litwy. Gdański projekt testuje tego typu oświetlenie zastosowane w lampach osadzonych w gruncie. Dzieło autorstwa szwajcarskiego duetu Fred Hatt & Daniel Schlaepfer wyróżnione w III edycji konkursu Galerii Zewnętrznej Miasta Gdańska za subtelne odniesienie się do znaczenia bursztynu w budowaniu gdańskiej tożsamości oraz za minimalistyczne traktowanie estetyki przestrzeni publicznej, dokończyło zagospodarowanie przestrzeni pod wiaduktem na ulicy Szopy, gdzie od 2009 roku działa wspomniane wcześniej LKW Gallery – studio ulokowane w ogromnej ciężarówce, która tam utknęła.

Gdy na Dolnym Mieście na wykonanie czekają zwycięskie projekty z III i IV edycji konkursu, powstała Pomorska Kolej Metropolitalna, na potrzeby której przeprowadzono V edycję konkursu Galerii Zewnętrznej Miasta Gdańska. Został on rozstrzygnięty w 2013 roku, a zwyciężczyni, Anna Waligórska, zaprojektowała grafikę wiat przystankowych największej pomorskiej inwestycji. Możemy je podziwiać, korzystając z nowej linii kolejowej. Sama idea czerwonej wstążki wijącej się przez miasto, zaprojektowanej przez zespół architektów pod kierownictwem Gabrieli Rembarz z Gdańskiego Biura Projektów Budownictwa Komunalnego, to ważna dominanta w krajobrazie, działanie wręcz malarskie. Roślinne motywy zaproponowane przez Annę Waligórską na osłonach nadają lekkości i wdzięku potężnym płaszczyznom zadaszeń.

 

Zanurzenie' instalacja Justyny Wencel i Marcina Chomickiego w ramach projektu „Gdy sąsiad jest nieznajomy”, 2014

 

Centrum Sztuki Współczesnej Łaźnia, rozpoczynając współpracę z Pomorską Koleją Metropolitalną, tym samym przekroczyło z projektem granice Dolnego Miasta i mamy kolejne potwierdzenie, jak ważne jest długofalowe działanie. Galeria Zewnętrzna Miasta Gdańska jest przytaczana jako przykład dobrej praktyki w wielu zagranicznych opracowaniach, a także znalazła się jako jedyny projekt dedykowany przestrzeni publicznej z Polski na mapie urbanmatters, opracowanej przez Wydział Architektury Wiedeńskiego Uniwersytetu Technicznego.

Rola tych dzieł wyraźnie definiujących potrzebę szukania harmonii, swoistego komentowania i poprawiania jakości estetycznej otoczenia ma także inne zadanie. W przypadku opisanych realizacji, jako wartość dodana, są choćby pierwsze kamery w przejściu podziemnym na ulicy Łąkowej, czy pod wiaduktem na ulicy Szopy, wpływające na poprawę bezpieczeństwa. Jednocześnie jest to ponowne definiowanie ról poszczególnych miejsc w strukturze miasta. 

 

W oddali widoczna jedna z artystycznych interwencji autorstwa Elżbiety Jabłońskiej: lightbox 'Tam już nic nie ma', postawiony w okolicy mieszkania przy ul. Owsianej 1 na Dolnym Mieście gdzie, w ramach projektu 'Gdy sąsiad jest nieznajomy' odbywało się szereg działań artystycznych

 

Dialog z mieszkańcami, to także przeprowadzony w 2014 roku cykl interwencji artystycznych zawartych w zapytaniu: Gdy sąsiad jest nieznajomym? Artyści i kuratorzy skupiali się na strategiach i możliwościach angażowania odbiorcy do udziału w realizacjach, które są prezentowane poza zamkniętą przestrzenią galeryjną: w opuszczonych mieszkaniach, okolicznych podwórkach i ulicach przechodzącego transformację Dolnego Miasta. Artyści szukali odpowiedzi na pytanie jaką rolę powinna odegrać sztuka w tej przemianie. Trwałym śladem tego przedsięwzięcia jest land-artowa instalacja Zanurzenie Justyny Wencel i Marcina Chomickiego na moście – łączniku dwóch gdańskich dzielnic Dolnego Miasta i Olszynki, to także próba kontaktu z użytkownikami tej drogi. Autorzy, odwołując się do teorii Oskara Hansena, zakładają, że niezamknięta, malarska forma kładki ma być tłem eksponującym człowieka.


Jadwiga Charzyńska

dyrektor Centrum Sztuki Współczesnej ŁAŹNIA w Gdańsku


Artykuł jest częścią większej całości, którą będziemy prezentować w odcinkach. 

Cały tekst pierwotnie został opublikowany w drugiej edycji albumu „Gdańsk. Oblicza architektoniczne miasta” wydanego z okazji 25-lecia samorządności w Polsce.


Czytaj także:

Architektura i rewitalizacja: od działań prekursorskich po spójną koncepcję (część 1) 

Gdańsk współczesny: sztuka w dzielnicach mieszkalnych (część 2)



TV

Trzeci mikrolas w Gdańsku. Wspólne sadzenie w Pieckach - Migowie