Choć Wielka Synagoga, po której wspomnienia możemy dziś znaleźć przy Gdańskim Teatrze Szekspirowskim, była najważniejszym miejscem dla religii i kultury społeczności żydowskiej w Wolnym Mieście Gdańsku, oczywiście nie pozostawała jedynym. Śladami innych ważnych budowli - dziś już nieistniejących - poprowadził spacer zatytułowany „Gdańskie synagogi”, zorganizowany przez Gdańską Galerię Miejską i Muzeum Gdańska w niedzielę, 22 września.
Spotkanie rozpoczęło się pod Basztą Jacek, przy Hali Targowej. Stamtąd spacerowicze pod okiem przewodników: Noemi Etush i kuratora projektu Klaudiusza Grabowskiego, ruszyła wgłąb Śródmieścia Gdańska, by odkrywać tropy kultury żydowskiej.
- Żydzi nie mogli osiedlać się na terenie Gdańska przez blisko kilkaset lat. Zakaz ten wiązał się ze średniowiecznym przywilejem otrzymanym od Krzyżaków. W ten sposób gdańskie mieszczaństwo broniło się przed konkurencją żydowskich kupców. Żydzi mogli jednak zamieszkiwać tereny przedmieść i osad podmiejskich - przypomnieli przewodnicy.
Tak właśnie powstały wspólnoty (kahały) na Starych Szkotach, w Winnicy czy we Wrzeszczu. Gmina, inaczej kahał, odpowiadała za organizację życia społecznego i religijnego przynależących do niej Żydów. Mogli oni zatrzymywać się także na Długich Ogrodach i Dolnym Mieście w rejonie ulicy Szopy.
- Gdy Gdańsk w 1793 roku w wyniku II rozbioru Polski dostał się w granice Prus, król pruski odebrał miastu średniowieczne przywileje. Jednocześnie Żydzi uzyskiwali coraz więcej praw, z czasem stając się równoprawnymi obywatelami państwa. Nic nie stało już na przeszkodzie, by zaczęli osiedlać się na terenie Gdańska - opisywali przewodnicy.
Pierwsi Żydzi z terenów Prus i Polski na Głównym Mieście osiedlili się przy ulicy Szerokiej tworząc tu gminę. Następnie w mieście zaczęli osiedlać się mieszkańcy zniszczonych przedmieść: Starych Szkotów, Wrzeszcza i Winnicy, którzy pragnęli zachować swoją odrębność.
- Przejawem zachowania podziału było, posiadanie przez poszczególne kahały własnych synagog. Gmina z ulicy Szerokiej, dostosowała do swych potrzeb budynek spichlerza znajdujący się w zaułku odchodzącym od ulicy Szerokiej. W kamienicach, stojących dziś przy ulicy Szerokiej 131/132 ulokowano biuro gminy i potrzebne do jej funkcjonowania pomieszczenia - tłumaczyli oprowadzający.
Było to już szóste spotkanie w ramach cyklu „Gdańsk-Miasto-Sztuka” realizowanego przez Gdańską Galerię Miejską wspólnie z z Muzeum Gdańska. Celem projektu jest przybliżenie mniej znanych aspektów dziedzictwa kulturowego Gdańska.
