Dokument opracował Ośrodek Badań i Analiz Społecznych "Obias". Przygotowano go na podstawie 271 ankiet ewaluacyjnych, które jesienią br., po zakończonym już głosowaniu na projekty BO 2019, wypełniali mieszkańcy Gdańska. To także efekt trzech spotkań konsultacyjnych, które zorganizowano w listopadzie br., a na które zapraszano mieszkańców, Rady Dzielnic oraz wnioskodawców z dotychczasowych edycji BO.
O ile do wypełniania ankiet ewaluacyjnych, dotyczących BO, pracownicy gdańskiego magistratu zachęcają mieszkańców Gdańska każdego roku, to nowością w tym roku były wspomniane konsultacje i przygotowany, m.in. na ich podstawie, raport.
Budżet Obywatelski 2020. Wnioskodawcy: potrzebny urzędnik - koordynator BO
Składa się on z dwóch części. Pierwsza poświęcona jest analizie zachowań wyborczych mieszkańców, którzy głosowali na projekty w szóstej edycji gdańskiego Budżetu Obywatelskiego (a więc tego, który będzie realizowany w latach 2019-2020 - red.). Opisano tu ich motywacje, źródła wiedzy o Budżecie Obywatelskim, czynniki decydujące o wyborze konkretnych projektów, a także ich oceny dotyczące organizacji BO oraz jakości składanych projektów.
W drugiej części opracowania zawarto rekomendacje dotyczące dalszych prac nad gdańskim Budżetem Obywatelskim i przygotowaniem jego kolejnych edycji. Propozycje podzielono na cztery tzw. obszary problemowe: zasady realizacji Budżetu Obywatelskiego, organizację procesu, jakość współpracy z organizatorem (czyli Miastem – red.) oraz promocję i ewaluację.
O czym informuje raport?
Wśród głosujących w 2018 r. więcej było kobiet niż mężczyzn. Kobiety częściej niż mężczyźni głosują na tzw. projekty miękkie, a więc nie związane z budową infrastruktury. Najwyższym poparciem wszystkich głosujących cieszyły się jednak projekty infrastrukturalne sportowe (m.in. budowa boisk - red.), najrzadziej - projekty wzbogacające ofertę kulturalną, sportową i społeczną w mieście.
Wykres przedstawia strukturę według płci popierających poszczególne typy projektów. Uwaga: podstawą do obliczeń były alokacje punktowe na poszczególne projekty. Zliczono projekty dzielnicowe oraz ogólnomiejskie
Przyznając w głosowaniu punkty określonym projektom mieszkańcy kierują się przede wszystkim chęcią wsparcia konkretnych przedsięwzięć (własnych lub znanych im osób) i materiałami zamieszczonymi w internecie. Co ciekawe, "przeciętnie" oceniono jakość projektów składanych w ramach Budżetu Obywatelskiego. Lepiej oceniają je kobiety, osoby starsze i autorzy projektów.
Większość głosujących wykorzystywała całą dostępną pulę punktów (czyli 5 punktów na projekt bądź projekty dzielnicowe i 1 punkt na projekt ogólnomiejski). Z tej możliwości skorzystało 93,7 proc. osób. Niecałe 6 proc. głosujących rozdysponowało 5 punktów, najczęściej rezygnując z przyznania punktu na projekt ogólnomiejski.
Wykres przedstawia odsetek ogółu głosujących na projekty dzielnicowe, alokujący odpowiednią liczbę punktów na projekt (z puli 5 dostępnych). Uwaga: Procenty nie sumują się do 100, ponieważ wyborcy mogli przydzielić punktację maksymalnie 5 projektom
Gdańszczanie głosowali najchętniej na projekty w ramach jednej dzielnicy - przypuszczalnie w tej, którą zamieszkują. Taki sposób przyznawania swoich punktów wybrało 89 proc. głosujących. Co dziesiąta osoba wybrała natomiast projekty z wielu dzielnic – najczęściej z dwóch (8,1 proc.), a nieliczni przydzielali punkty projektom z czterech lub nawet pięciu dzielnic.
W szóstej edycji Budżetu Obywatelskiego głosowali głównie mieszkańcy w wieku 31-50 lat. Stanowili oni niemal połowę wszystkich osób biorących udział w jesiennym głosowaniu (49,5 proc). Osób starszych, czyli 51 plus, było blisko 28 proc., a osób młodych w wieku 16 - 30 lat, 23 proc.
Największe zaangażowanie w głosowaniu osób młodych (w stosunku do ogólnej struktury wiekowej głosujących) zaobserwowano w dwóch kategoriach: projektów sportowych oraz dotyczących ochrony zwierząt. Młodzi gdańszczanie byli natomiast mniej zainteresowani innymi projektami infrastrukturalnymi (inwestycjami w place zabaw, miejscami rekreacji czy remontami dróg). Z kolei mieszkańcy w średnim wieku szczególnie popierali projekty służące m. in. ich dzieciom, a więc projekty boisk szkolnych oraz innych miejsc rekreacyjnych i place zabaw, ale także, do pewnego stopnia, projekty „miękkie” (często także skierowane do dzieci, młodych matek itp.). W najmniejszym stopniu natomiast popierali projekty związane z ochroną zwierząt i inwestycjami w pozostałe elementy infrastruktury miejskiej. Najstarsza grupa głosujących najczęściej popierała właśnie „twarde” inwestycje drogowe. Seniorzy nie są z kolei skłonni do głosowania na inwestycje sportowo-rekreacyjne oraz projekty społeczno-kulturalne.
Gdańszczanie zamierzają utrzymać wysoką mobilizację dotyczącą udziału w głosowaniach w kolejnych edycjach projektu. Mimo pojedynczych krytycznych głosów, aż 95 proc. pytanych zamierza wziąć udział w siódmej edycji Budżetu Obywatelskiego, przy czym 84 proc. wyraża taką wolę w sposób zdecydowany, a jedynie 3 proc. badanych nie ma sprecyzowanej opinii w tej kwestii.
Typ projektu | Płeć | Wiek | Grupy badanych | |||||
Kobieta | Mężczyzna | Do 30 lat | 31-50 | 51+ | Autorzy projektów | Głosujący | NIegłosujący | |
Powstanie / remont dróg, chodników, parkingów | 59,1 | 55,7 | 56,9 | 56,4 | 63,4 | 55,3 | 58,4 | 56,3 |
Powstanie / remont ścieżek rowerowych oraz infrastruktury dla rowerzystów | 40,9 | 45,2 | 54,2 | 40,4 | 31,7 | 31,9 | 45,3 | 43,8 |
Powstanie / remont infrastruktury sportowej | 35,7 | 47 | 43,1 | 44,2 | 22 | 46,8 | 44,2 | 9,4 |
Doposażenie miejsc związanych z kulturą, oświatą, pomocą społeczną | 37,7 | 23,5 | 30,6 | 31,4 | 34,1 | 25,5 | 34,7 | 21,9 |
Wzbogacenie oferty kulturalnej (np. poprzez realizację wydarzeń lub warsztatów) | 19,5 | 17,4 | 16,7 | 18,6 | 22 | 17 | 20,5 | 9,4 |
Wzbogacenie oferty sportowej (np. poprzez realizację zajęć lub imprez sportowych) | 12,3 | 15,7 | 13,9 | 14,7 | 9,8 | 23,4 | 10,5 | 18,8 |
Wzbogacenie oferty społecznej (np. poprzez realizację spotkań lub dyskusji) | 10,4 | 13 | 6,9 | 12,8 | 14,6 | 17 | 12,1 | 0 |
Ochrona zwierząt | 23,4 | 12,2 | 19,4 | 16,7 | 24,4 | 8,5 | 21,1 | 18,8 |
Preferowana tematyka projektów Budżetu Obywatelskiego w podziale na zmienne demograficzne i grupy badanych
Głównymi źródłami wiedzy o Budżecie Obywatelskim są portale społecznościowe i miejska strona internetowa www.gdansk.pl, na której prezentowane były listy dostępnych do głosowania projektów (odpowiednio: 49,4 proc. i 48,5 proc.). Znacznie rzadziej wykorzystywano inne strony internetowe i plakaty. Rady Dzielnic były źródłem informacji dla około 1/5 badanych (20,3 proc), a rodzina i znajomi - dla co dziesiątego z głosujących (odpowiednio: 10,1 proc. i 13,1 proc.), choć - jak wskazują dane - nie mieli oni zasadniczego wpływu na ostateczne rozdysponowanie punktów.
Źródła wiedzy o Budżecie Obywatelskim. Uwaga: dane nie sumują się do 100, ponieważ respondenci mogli wybrać więcej niż jedną odpowiedź
Na pięciopunktowej skali (gdzie 5 jest oceną najwyższą) badani ocenili jakość projektów w szóstej edycji BO na 3,32. Jest to ocena przeciętna, lokowana między „ani wysoko, ani nisko” a „raczej dobrze”. Co piąty badany miał krytyczną opinię na temat jakości procedowanych projektów (odpowiedzi: „zdecydowanie nisko” i „raczej nisko” – 18,8 proc.), a 1/3 nie podawała rozstrzygającej odpowiedzi („ani wysoko, ani nisko” – 34,5 proc.). Oceny pozytywne wskazała niemal połowa odpowiadających na pytanie (łącznie „raczej wysoko” i „zdecydowanie wysoko” - 46,7 proc.), ale tylko 7,4 proc. pytanych decydowało się na przydzielenie najwyższej możliwej oceny.
Co ciekawe, oceny wzrastają wraz... z wiekiem ankietowanych. Najwyższą ocenę przyznają seniorzy (3,81), a najniższą - osoby do 30. roku życia (2,95). Jakość złożonych projektów lepiej niż mężczyźni oceniają kobiety (3,5 do 3,07), a także sami autorzy projektów (3,64 do 3,24).
Szczegółowa ocena sposobu organizacji Budżetu Obywatelskiego wypada także przeciętnie. Najwyżej na pięciopunktowej skali oceniane są końcowe etapy realizacji projektu, czyli proces informowania o organizacji głosowania (3,73 - najwyższa z ocen) oraz prezentacja wyników (3,67). Najsłabiej wypadają etapy początkowe: informowania o naborze projektów (3,22) i weryfikacji wniosków (3,06).
PRZECZYTAJ CAŁY RAPORT:
Rekomendacje dla organizatora BO, czyli dla Miasta
- Pytani w ankietach wymieniali często "problem" nadmiaru projektów realizowanych na terenach szkolnych. Sugerowali oni, że należy ograniczyć taką możliwość wnioskodawcom, albo wręcz wyłączyć możliwość składania projektów „szkolnych”. Są one postrzegane jako trudna do pokonania konkurencja (duża mobilizacja w danym środowisku szkolnym), ale też miejsca, które pozostają niedostępne dla wszystkich mieszkańców.
- Mieszkańcy, w tym radni dzielnicowi, są zdania, że ze zrealizowanych projektów BO powinni móc korzystać wszyscy mieszkańcy, a te powinny być realizowane w miejscach ogólnodostępnych. Często pojawiał się postulat, by do głosowania dopuszczane były projekty, które nie są nastawione na wąskie grupy odbiorców, a do tego takie, które nie będą podstawą do czerpania korzyści finansowych przez realizatorów (chodzi głównie o projekty miękkie, jak na przykład warsztaty).
- Gdańszczanie krytycznie odnosili się także do nadmiaru środków wydatkowanych na tzw. "kocie projekty", podkreślając przy tym wątpliwą skuteczność tego rodzaju działań.
- Pytani zwracali także uwagę na możliwość realizacji projektów na terenach spółdzielni mieszkaniowych
- Pojawił się też postulat, by zwiększyć kontrolę nad procesem głosowania. Zdaniem części osób obecne rozwiązania "rodzą ryzyko nadużyć i de facto wykluczają możliwość weryfikacji głosujących". Być może rozwiązaniem jest weryfikacja osób głosujących na podstawie bazy danych osób zameldowanych w mieście i/lub na podstawie rejestru wyborców, przy jednoczesnej możliwości dopisywania się do listy osób uprawnionych do głosowania przez osoby, które nie spełniają tych kryteriów (na zasadach ustalonych przez Organizatora).
Budżet Obywatelski 2020. Jakie zasady powinny obowiązywać? Jakich projektów zakazać?
- W trakcie konsultacji zaproponowano też wprowadzenie zakazu zgłaszania projektów wielodzielnicowych. W opinii pytanych wszystkie projekty, które są realizowane na terenie więcej niż jednej dzielnicy, powinny mieć status projektów ogólnomiejskich.
- Padła też propozycja, by zwiększyć minimalną liczbę głosów niezbędnych, by dany projekt został zrealizowany. Pojawiły się głosy, że obowiązujące minimum 100 głosów jest zbyt niskie, a faktyczny próg można by na przykład uzależnić od frekwencji czy łącznej liczby punktów przyznanej wszystkim projektom dzielnicowym.
- Mieszkańcy oczekują także szybkiej procedury realizacji zwycięskich projektów. Zdaniem badanych to ważna, wręcz kluczowa kwestia z perspektywy zwiększania jakości całego procesu. Sprawną realizację projektów uważa się za najlepszą dźwignię promocji Budżetu Obywatelskiego. Brak terminowej realizacji nie tylko irytuje wnioskodawców i mieszkańców, ale też generuje postawę nieufności względem idei i organizatora, mając jednocześnie negatywny wpływ na poziom zaangażowania w kolejnych edycjach Budżetu Obywatelskiego. Mieszkańcy oczekują, że w przypadku projektów, których realizacja jest z różnych przyczyn utrudniona i się przedłuża - urzędnicy będą podejmować działania mające na celu ich sprawną finalizację. Panuje przekonanie, że procedury są nieprzyjazne, a przewlekłość i opieszałość działań przedstawicieli miejskich jednostek wyznaczonych do realizacji poszczególnych projektów wymaga poprawy.
Sylwia Betlej z Referatu Komunikacji Społecznej w gdańskim magistracie, który odpowiada za organizację kolejnych edycji BO, podkreśla, że opracowane rekomendacje zostaną dokładnie przeanalizowane.
- Już w trakcie konsultacji dostawaliśmy sygnały, że należy zwiększyć promocję Budżetu Obywatelskiego, zwłaszcza na etapie składania wniosków. Na pewno weźmiemy to pod uwagę w przyszłym roku. Będziemy chcieli dotrzeć z taką informacją do jeszcze większej liczby mieszkańców. Cieszy nas coraz większa popularność "żółtych namiotów" rozstawianych, w trakcie jesiennego głosowania, w różnych dzielnicach Gdańska. W tej kwestii też szykujemy zmiany, oczywiście na lepsze - zapowiada Sylwia Betlej. - W rekomendacjach pojawiła się propozycja dotycząca tego, by promować już zrealizowane projekty BO - jako przykład aktywności, zaangażowania mieszkańców, jak również tego w jaki sposób Budżet Obywatelski jest realizowany w dzielnicach. To jest bardzo dobry pomysł - dodaje.
