Będzie więcej fontann w Gdańsku. Zobacz, gdzie i kiedy

Przywrócenie fontann w historycznych i powojennych lokalizacjach to jedno z głównych zadań projektu pn. “Gdańskie fontanny i zdroje.” Pierwsza przywrócona fontanna będzie cieszyć oko jeszcze w tym sezonie, kolejne zostaną uruchomione w najbliższych latach. Są także plany tworzenia fontann w nowych miejscach.
28.05.2018
Więcej artykułów poświęconych Gdańskowi znajdziesz na stronie głównej gdansk.pl
Wizualizacja fontanny z dmuchawcem wodnym, która jeszcze w tym roku uruchomiona zostanie przy ul. Bogusławskiego nieopodal Złotej Bramy
Wizualizacja fontanny z dmuchawcem wodnym, która jeszcze w tym roku uruchomiona zostanie przy ul. Bogusławskiego nieopodal Złotej Bramy
GIWK

W Gdańsku funkcjonuje obecnie kilkanaście fontann. Najnowsze z nich to oddana do użytku w ubiegłym roku klasyczna fontanna w Parku Oruńskim, Fontanna Heweliusza przy Wielkim Młynie oraz fontanna przed Europejskim Centrum Solidarności.

Jak zapowiada Jacek Skarbek, prezes zarządu spółki Gdańska Infrastruktura Wodociągowo - Kanalizacyjna, która odpowiada za realizację tego typu inwestycji w mieście, w ciągu najbliższych lat Gdańskowi może przybyć nawet dziewięć fontann.

- Będziemy przywracać fontanny w historycznych lokalizacjach, a także takie, które powstały już po wojnie - mówi Jacek Skarbek. - Podstawą naszych działań jest opracowanie prof. Andrzeja Januszajtisa dotyczące dziedzictwa gdańskich fontann, które przygotował dla nas, kiedy kilka lat temu rozpoczęliśmy przygotowania do realizacji projektu pn. “Gdańskie fontanny i zdroje”.

Przedwojenny Gdańsk na głowę bił współczesny, jeśli chodzi o liczbę fontann - dość powiedzieć, że na początku XVIII wieku przy rezydencjach najbogatszych gdańszczan rejonie Nowych Ogrodów było ich 33 (więcej na ten temat w dolnej części tekstu). Od 1634 roku chlubą miasta pozostaje Fontanna Neptuna przy Długim Targu.

Jacek Skarbek, prezes zarządu spółki Gdańska Infrastruktura Wodociągowo - Kanalizacyjna, w tle Fontanna Heweliusza, zbudowana i administrowana przez GIWK - jedna z najnowszych w naszym mieście
Jacek Skarbek, prezes zarządu spółki Gdańska Infrastruktura Wodociągowo - Kanalizacyjna, w tle Fontanna Heweliusza, zbudowana i administrowana przez GIWK - jedna z najnowszych w naszym mieście
Dominik Paszliński/www.gdansk.pl

Oto lokalizacje, w których już wkrótce będzie można podziwiać nowe fontanny:

Jeszcze w tym sezonie przysiąść będzie można przy nowej fontannie przy ul. Bogusławskiego (na prawo od Złotej Bramy). Obecnie stoi tam jeszcze betonowa, okrągła malowana na niebiesko misa nieczynnej od wielu lat, powojennej fontanny. Na jej miejscu stanie misa o podobnym kształcie, wykonana z naturalnego kamienia. Będzie nieco wyższa od swojej poprzedniczki, woda rozprowadzana będzie za pomocą tzw. “wodnego dmuchawca”, po zmroku fontanna będzie podświetlana. Skwer, na którym stanie nowa fontanna zostanie zmodernizowany, staną tutaj ławki.

Nowa fontanna przy ul. Bogusławskiego połączona będzie z zagospodarowaniem skweru
Nowa fontanna przy ul. Bogusławskiego połączona będzie z zagospodarowaniem skweru
GIWK

Powojenna, niedziałająca od lat fontanna przy ul. Bogusławskiego - wkrótce zastąpi ją nowy obiekt
Powojenna, niedziałająca od lat fontanna przy ul. Bogusławskiego - wkrótce zastąpi ją nowy obiekt
Dominik Paszliński/www.gdansk.pl

Kolejne miejsce, w którym prace rozpoczną się jeszcze w tym roku, ale uruchomienie nastąpi w sezonie`2019 to Targ Drzewny. Dwie identyczne małe fontanny przy pomniku króla Jana III Sobieskiego powstaną w miejsce istniejących tam obecnie rabat kwiatowych. Projekt jest obecnie uzgadniany z wojewódzkim konserwatorem zabytków. Przy okazji prac przeprowadzona zostanie modernizacja oświetlenia królewskiego pomnika na nowoczesne, ledowe.

Pomnik króla Jana III Sobieskiego na Targu Drzewnym już wkrótce eksponowany będzie w otoczeniu dwóch kameralnych fontann i podświetlony nowoczesnym ledowym oświetleniem
Pomnik króla Jana III Sobieskiego na Targu Drzewnym już wkrótce eksponowany będzie w otoczeniu dwóch kameralnych fontann i podświetlony nowoczesnym ledowym oświetleniem
Dominik Paszliński/www.gdansk.pl

W tym samym miejscu od 1904 r. stał wapienny Pomnik Wojowników, którego dolna część była monumentalną fontanną. Sześcioboczny obelisk pomnika flankowały trzy symboliczne figury wojowników obrazujące wojny 1864, 1866 i 1870/71 roku, w których brali udział żołnierze z gdańskich powiatów. Pomnik ze względów ideologicznych rozebrano w 1945 roku.

Pomnik Wojowników - taki obelisk - fontanna stał na Targu Drzewnym zanim pojawił się tu pomnik króla Jana III Sobieskiego
Pomnik Wojowników - taki obelisk - fontanna stał na Targu Drzewnym zanim pojawił się tu pomnik króla Jana III Sobieskiego
z opracowania A. Januszajtis `Studium historyczne lokalizacji fontann w Gdańsku`

Misa fontanny na placu Wałowym, którą uruchomiono w 1872 r. przetrwała do dziś. Fontanna była centralnym punktem eleganckiego placu z klombami, tryskał z niej pionowy słup wody, a zasilana była z Kanału Raduni. Misa fontanny zachowała się w dość dobrym stanie do dziś, mimo tego, że po wojnie wykorzystywana była jako piaskownica.

Piaskownica czy fontanna? Pozostałości fontanny przy placu Wałowym. I na nią przyjdzie kolej, w ramach projektu rewitalizacji całego placu
Piaskownica czy fontanna? Pozostałości fontanny przy placu Wałowym. I na nią przyjdzie kolej, w ramach projektu rewitalizacji całego placu
Dominik Paszliński/www.gdansk.pl

- Na przywrócenie fontanny przyjdzie nam trochę poczekać, ponieważ będzie ona częścią projektu rewitalizacji całego placu Wałowego - mówi Jacek Skarbek.    

Elegancki plac Wałowy - tak wyglądał kiedyś, jak będzie wyglądał po rewitalizacji?
Elegancki plac Wałowy - tak wyglądał kiedyś, jak będzie wyglądał po rewitalizacji?
GIWK

Następna fontanna powstać ma przy Targu Maślanym, gdzie obecnie Gdańskie Wody prowadzą prace przy rewitalizacji zabytkowych budynków położonych przy sąsiadującej z placem ul. Lastadia: dawnego Gimnazjum Miejskiego oraz bursy. Przywrócenie fontanny w tym miejscu wiąże się jednak nie tylko z zakończeniem remontu obu zabytków zaplanowanym na połowę 2019 r. i przebudową pobliskiego Podwala Przedmiejskiego.

Stojąca na Targu historyczna fontanna z 1875 r. upamiętniała zrealizowanie w Gdańsku nowoczesnego jak na tamte czasy systemu wodociągowo - kanalizacyjnego. Było to wybitne osiągnięcie na skalę Europy.

Neogotycki obiekt zdobiły nie tylko gotyckie maswerki, ale także reliefowe podobizny osób zasłużonych dla wodociągowej inwestycji: nadburmistrza Leopolda Wintera, burmistrza Johanna Lintza, przewodniczącego Rady Miejskiej Theodora Bischoffa i miejskiego radcy budowlanego Juliusa Lichta. Jedną z najpiękniejszych gdańskich fontann zniszczono zaraz po wojnie.

- Nonsensem byłoby odtwarzanie fontanny całkowicie w dawnym kształcie, ale trzeba się dobrze zastanowić, w jaki sposób i w jakim stopniu chcielibyśmy dziś do niej nawiązać - tłumaczy Jacek Skarbek. - Dlatego powstać ma komisja ekspercka przy prezydencie Gdańska, której zadaniem będzie nadanie pierwowzoru ideowego nowej fontannie, znalezienie odpowiedzi na pytanie, co miałaby upamiętniać. Nasi poprzednicy w Gdańsku postawili ją, żeby uczcić ważną dla rozwoju miasta inwestycję. Być może uda się w nowej realizacji połączyć symbolicznie tamto wielkie dzieło ze współczesną modernizacją miasta?

Fontanna na Targu Maślanym w 1893 roku
Fontanna na Targu Maślanym w 1893 roku
fot. W. Dreesen/ z opracowania A. Januszajtis `Studium historyczne lokalizacji fontann w Gdańsku`

Przyjdzie nam także poczekać dłużej na fontannę na placu przed głównym wejściem do Bazyliki Mariackiej.

Stojącą tam obecnie od lat nieczynną fontannę wieńczy współczesna rzeźba wykonana z piaskowca. Ponieważ kamień ten źle znosi oblewanie wodą, dzieło zostanie przeniesione w inne, zadaszone miejsce (GIWK prowadzi rozmowy w tej sprawie z gdańskim oddziałem Związku Polskich Artystów Plastyków. Nie udało się ustalić autora rzeźby). Co zamiast?

- Mamy świadomość czemu ten plac służy. Gromadzi się tam dużo ludzi odpoczywających po wizycie w Bazylice, dlatego nic dużego, absorbującego przestrzeń w tym miejscu nie stanie. Technicznie rzecz biorąc uruchomienie fontanny to prosta sprawa, ale wciąż zastanawiamy się, jakie rozwiązanie sprawdziłoby się najlepiej w tym miejscu - podkreśla Jacek Skarbek. - Poprosiłem o wskazówki Radę Dzielnicy Śródmieście. Rozmawiamy także z proboszczem Bazyliki ks. prał. Ireneuszem Bradtke i z Kariną Rembiewską, menedżerką Śródmieścia.

- Byłoby świetnie, gdyby fontanna przed Bazyliką była reaktywowana, jeszcze lepiej z możliwością napicia się wody - komentuje ks. prałat Ireneusz Bradtke. - Plac przed kościołem to wizytówka miasta, gromadzą się tu rzesze odwiedzających, dlatego trzeba podejść do tego tematu z rozwagą.

Być może w pracowni któregoś z gdańskich artystów stoi już rzeźba, która mogłaby ozdobić fontannę przed Bazyliką, dobrze dopasowując się do otoczenia? GIWK jest gotowy, by ją zakupić i umieścić na fontannie.

Nieczynna fontanna przed Bazyliką Mariacką w Gdańsku. Wykonana z piaskowca rzeźba źle znosi oblewanie wodą, co ją zastąpi?
Nieczynna fontanna przed Bazyliką Mariacką w Gdańsku. Wykonana z piaskowca rzeźba źle znosi oblewanie wodą, co ją zastąpi?
Dominik Paszliński/www.gdansk.pl

W najbliższych latach szum wody z fontanny na powrót będą mogli usłyszeć mieszkańcy Żabianki. Stojąca przy tutejszym deptaku na wysokości kościoła parafialnego Matki Bożej Fatimskiej ceramiczna fontanna, dzieło Edwarda Roguszczaka z lat 70.tych ubiegłego wieku, nie działa od 2007 r. Niszczejąca rzeźba należy do Spółdzielni Mieszkaniowej Żabianka, ale położona jest na działce parafialnej. Obiekt ma zostać odnowiony, zabezpieczony i w porozumieniu ze stronami, przeniesiony w inne miejsce.

Nowa fontanna stanie bliżej głównego wejścia do kościoła. Wiadomo, że będzie to kameralna realizacja, ale szczegółowy projekt powstanie dopiero, gdy znane będą założenia architektoniczne tzw. drogi fatimskiej, która powstać ma przy świątyni.

Nieczynna fontanna przy żabiańskim deptaku. W tle kościoł parafialny pw. Matki Bożej Fatimskiej. Nowa fontanna stanie bliżej świątyni. Dzieło Edwarda Roguszczaka ma być zabezpieczone, odnowione i przeniesione w inne miejsce
Nieczynna fontanna przy żabiańskim deptaku. W tle kościoł parafialny pw. Matki Bożej Fatimskiej. Nowa fontanna stanie bliżej świątyni. Dzieło Edwarda Roguszczaka ma być zabezpieczone, odnowione i przeniesione w inne miejsce
Dominik Paszliński/www.gdansk.pl

Otwartą pozostaje także kwestia przywrócenia fontanny przy Małym Błędniku. Dziś jest to Park Harcerzy Polskich w Wolnym Mieście Gdańsku, popularnie zwany Parkiem Konopnickiej od stojącego tu pomnika pisarki. W pobliżu miejsca gdzie stoi pomnik Marii Konopnickiej, w 1904 r. uruchomiono niewielką kamienną fontannę ogrodową ozdobioną puttami. Przetrwała wojnę i stała na swoim miejscu aż do kradzieży w latach 60.tych., kiedy to bezpowrotnie zaginęła.

Teren parku należy do Forum Gdańsk i w gestii inwestora leży ponowne zagospodarowanie tego terenu. Jeśli projektanci terenów zielonych zaprojektują miejsce pod fontannę, GIWK przywróci ją w tym miejscu, w podobnym kształcie.

Fontanna w Małym Błędniku, stan z 1955 r.
Fontanna w Małym Błędniku, stan z 1955 r.
z opracowania A. Januszajtis `Studium historyczne lokalizacji fontann w Gdańsku`

Wymienione lokalizacje to jeszcze nie wszystkie miejsca, w których w najbliższych latach powstać mogą fontanny w naszym mieście.

- Prezydent Gdańska Paweł Adamowicz zobowiązał nas do budowy nowych fontann w dzielnicach, w których ich brakuje. Na początek wskazał Stogi i Przeróbkę - tłumaczy Jacek Skarbek. - Lokalizacje chcemy wyznaczyć w porozumieniu z mieszkańcami i radami dzielnic. Założenie jest takie, by fontanna i jej zagospodarowane otoczenie były miejscem wypoczynku i spotkań w dzielnicy. Jeśli chodzi o Stogi, dobrą lokalizacją “składanej” fontanny mógłby być Pusty Staw. W tym miejscu w ramach budżetu obywatelskiego zrealizowano już kilka pomniejszych inwestycji związanych z zagospodarowaniem na potrzeby rekreacji.

Mimo położenia nacisku na Stogi i Przeróbkę, niewykluczona jest także lokalizacja fontann w innych dzielnicach. Jeśli któryś ze znawców historii dzielnic Gdańska wskaże historyczne miejsce, w którym niegdyś była fontanna, może zgłosić swoją propozycję do GIWK.   

Mokra Fosa z fontanną typową dla zbiorników retencyjnych w Gdańsku. Strumień wody nie tylko napowietrza zbiornik. Miło na niego popatrzeć
Mokra Fosa z fontanną typową dla zbiorników retencyjnych w Gdańsku. Strumień wody nie tylko napowietrza zbiornik. Miło na niego popatrzeć
Grzegorz Mehring/www.gdansk.pl

Warto przypomnieć, że w Gdańsku funkcjonuje także specyficzny rodzaj fontann - na zbiornikach retencyjnych zarządzanych przez spółkę Gdańskie Wody:

  • Mokra Fosa na terenie Centrum Hewelianum (u zbiegu ul. Nowe Ogrody/Powstańców Warszawskich)
  • zbiornik Świętokrzyska I, Ujeścisko - Łostowice
  • zbiornik Jeleniogórska, Ujeścisko - Łostowice
  • zbiornik retencyjny przy ul. Grunwaldzkiej, Oliwa
  • zbiornik Spacerowa, Osowa
  • zbiornik Srebrniki, al. Żołnierzy Wyklętych
  • w planach jest także fontanna na projektowanym obecnie zbiorniku Jaśkowa Dolina



Francuski dyplomata Charles Ogier napisał w swoim diariuszu z podróży po Polsce w 1635 roku: „Gdańsk obfituje w przepiękne studnie, które zdobią ulice (...) także w prywatnych budynkach są studnie, co dniem i nocą obficie wodą tryskają”. Żeby pełniej zobrazować zachwyt Francuza, warto przytoczyć dane z opracowania prof. Andrzeja Januszajtisa “Studium historyczne lokalizacji fontann w Gdańsku”, przygotowanego na zlecenie GIWK. Otóż wg. planów Wittwercka z 1717 roku Prawe (Główne) Miasto miało 86 studni publicznych i 54 prywatne, Stare Miasto odpowiednio - 35 publicznych i 52 prywatne, Stare Przedmieście 35 i 48, Dolne Miasto - 16 i 9, a Nowe Ogrody tylko jedną publiczną i 66 prywatnych, w tym aż 33 fontanny. 26 z nich stało przy rezydencjach bogatych gdańszczan przy Nowych Ogrodach, pozostałe przy zaliczanej do Nowych Ogrodów Piaskowni (dziś ul. Rogaczewskiego). W obrębie fortyfikacji nowożytnych było wówczas 402 studnie, a punktów poboru wody w sumie 613.

Fontanny w dzisiejszym rozumieniu mogły powstać w Gdańsku dopiero po wybudowaniu Kunsztu Wodnego (wieży ciśnień) przed Bramą Wyżynną w 1538 r. Wcześniej były to studnie z bieżącą wodą i basenem. Jak podkreśla prof. Andrzej Januszajtis, najpiękniejszą pozostaje do dziś oddana do użytku w 1634 r. Fontanna Neptuna na Długim Targu.

Fontanna w ogrodzie Rottenburgów na Strzyży (Daniel Chodowiecki, 1773 r.), prof. Andrzej Januszajtis przypuszcza, że podobnie wyglądać mogły XVIII.wieczne fontanny bogatych gdańszczan przy Nowych Ogrodach
Fontanna w ogrodzie Rottenburgów na Strzyży (Daniel Chodowiecki, 1773 r.), prof. Andrzej Januszajtis przypuszcza, że podobnie wyglądać mogły XVIII.wieczne fontanny bogatych gdańszczan przy Nowych Ogrodach
z opracowania A. Januszajtis `Studium historyczne lokalizacji fontann w Gdańsku`

Więcej o gdańskich fontannach, zobacz film
Którędy na spacer? Może śladami gdańskich fontann?

TV

120-letnia kamienica jak nowa