Wielokulturowa Tożsamość Miasta

Gdańsk - Wiele kultur, jedno miasto...

Autor opracowania: Aleksander Masłowski

Gdański tygiel kultur

Wielokulturowość jest bardzo modnym i nośnym hasłem, do którego chętnie odwołują się zarówno politycy, jak i ludzie kultury. W przypadku Gdańska historycznego wydaje się ona być czymś oczywistym i naturalnym – pojęciem, które zaczyna już funkcjonować na zasadzie pewnego rodzaju historycznego dogmatu. Udział przedstawicieli rozmaitych narodów i wspólnot etnicznych w tworzeniu krajobrazu cywilizacyjnego Gdańska jest niezaprzeczalny. Strona niniejsza ma ułatwić zarówno współczesnym mieszkańcom Miasta jak i turystom zainteresowanym tą tematyką, identyfikację śladów obecności przedstawicieli innych kultur, a także rozeznanie się w dzisiejszym, już nieco innym, ale nadal gościnnym Gdańsku.
więcej »

Bramy Wyżynna i Długouliczna, Wieża Więzienna
Dzisiejsza Brama Wyżynna – niegdyś główny wjazd do Miasta przez wewnętrzny pas umocnień miejskich – to zaledwie część prawie dwukrotnie większej konstrukcji bramnej, powstałej w końcu XVI w. Za jej autora uważa się drezdeńczyka Hansa Kramera. Jednak jej charakterystyczny wystrój wyszedł spod dłuta i z warsztatu Flamanda Willema van den Blocke'a. więcej »

Cmentarz Garnizonowy
Jednym z najbardziej wyraźnych dowodów na rozmaite wpływy kulturowe i obecność ich przedstawicieli w Gdańsku jest Cmentarz Garnizonowy. Nekropolia ta, założona w początkach XIX w., służyła początkowo jako cmentarz wojskowy, by po II wojnie światowej, połączona z sąsiednim Cmentarzem Bożego Ciała, stać się cmentarzem komunalnym. więcej »

Długi Targ
Fontanna Neptuna, poza oczywistym nawiązaniem do kultury antycznej i postaci rzymskiego boga mórz, zainspirowana została przez podobną fontannę w Bolonii. Dzieło Giovanniego da Bologna, pochodzącego z Flandrii artysty włoskiego renesansu, które oglądał w trakcie jednej ze swych podróży gdański burmistrz Bartholomäus Schachmannuważa się za pierwowzór gdańskiej Studni Neptuna. więcej »

Długie Ogrody
Przy Długich Ogrodach pod numerem 47 znajdował się dom rodziny Almondów. Na początku XIX w. jego właścicielem był Cornelius Almonde, kupiec o brabanckich korzeniach, autor humorystycznych wierszy pisanych gdańską odmianą języka dolnoniemieckiego, a ponadto konsul Królestwa Niderlandów w Gdańsku. Żona Corneliusa, a uprzednio Anglika Michaela Barstowa, Marie Mac Lean, była z pochodzenia Szkotką, a jej ojciec, Archimbald Mc Lean, był starszym angielsko-szkockiej gminy w Gdańsku. Tak skomplikowane narodowościowo bywały gdańskie rodziny... więcej »

Dolne Miasto i fortyfikacje
Po początkowych, sięgających I połowy XVI w., eksperymentach z włoską sztuką fortyfikatorską, zwrócił się Gdańsk w II połowie tego wieku całkowicie ku wzorcom niderlandzkim. Powód tego wyboru wydaje się oczywisty: metody obrony miast i twierdz wypracowane przez broniących się przed Hiszpanami mieszkańców Niderlandów najlepiej odpowiadały warunkom Gdańska, położonego na skraju Żuław. więcej »

Dom Angielski
U wschodniego krańca ulicy Chlebnickiej pod numerem 16 znajduje się jeden z największych prywatnych budynków dawnego Gdańska – Dom Angielski. Powstał w latach 1568-1570 na zlecenie przybyłego z Westfalii kupca Dircka Lylge (Lilie), a wzniósł go pochodzący z Drezna budowniczy Hans Kramer. więcej »

Dwór Artusa
Dwór Artusa, najwspanialszy salon dawnego Gdańska i jedno z najpiękniejszych wnętrz Europy już z racji swojej nazwy stanowi nawiązanie do odległej kultury. Jego patron, król Artur, to postać z mitu o władcy Brytów leżącej u podstaw kultury anglosaskiej, ale również kultury rycerskiej średniowiecznej Europy. więcej »

Dworzec Główny
Kilka miesięcy przed wybuchem wojny, kiedy sytuacja w Europie nie rokowała już nadziei na pokój rozpoczęto akcję ewakuacji żydowskich dzieci z terenów zdominowanych przez nazistów, bądź zagrożonych bezpośrednio hitlerowską agresją. Ideą było ratowanie młodego pokolenia narodu przed nadchodzącą wojną. więcej »

Kaplica angielska przy ul. św. Ducha 113
Niepozorna kamieniczka przy ul. Świętego Ducha 113 została w początkach XVIII w. zakupiona przez angielskich kupców związanych z faktorią położoną przy tej samej ulicy, z przeznaczeniem na urządzenie w niej domu modlitwy. więcej »

Kościół Mariacki
Kościół Mariacki jest prawdziwą skarbnicą nawiązań kulturowych i obiektów związanych z przybyszami z daleka. Wchodząc do kościoła przechodzimy pod wieżą. Przestrzeń zepchnięta obecnie do funkcji kościelnej kruchty, niegdyś cieszyła się rangą odrębnej kaplicy pod wezwaniem św. Olafa. Św. Olaf, norweski władca z przełomu pierwszego i drugiego tysiąclecia, reformator kraju i promotor jego chrystianizacji, był popularnym świętym północnoeuropejskiego średniowiecza. więcej »

Kościół św. Bartłomieja – cerkiew
Historyczny Kościół św. Bartłomieja na Starym Mieście, utożsamiany z głównym kościołem parafialnym nieistniejącego od połowy XV w. Młodego Miasta, jest od 1996 cerkwią grekokatolicką. Jako świątynia obrządku bizantyjsko-ukraińskiego nosi obecnie wezwanie św. Bartłomieja i Opieki Najświętszej Bogurodzicy i jest konkatedrą eparchii (odpowiednika diecezji) wrocławsko-gdańskiej. więcej »

Kościół św. Brygidy
Święta Brygida, wł. Birgitta Birgersdotter, urodziła się w pierwszych latach XIV w. w środkowej Szwecji. Ta szwedzka arystokratka spokrewniona z rodem królewskim, mistyczka i wizjonerka, była osobą niezwykle pobożną, ale i energiczną. Liczne wizje, których doświadczała starała się przekazywać wielkim tego świata. Z Gdańskiem za życia nie miała żadnych związków. więcej »

Kościół św. Elżbiety
Przy głównej drodze wiodącej wzdłuż linii dawnych zachodnich fortyfikacji Gdańska stoi niewielki, ale bardzo harmonijny w swojej bryle kościół, schowany nieco w cieniu ogromnego gmachu Towarzystwa Ubezpieczeń od Ognia. To Kościół św. Elżbiety, element kompleksu szpitala i przytułku dawnej „Gildii Nędzarzy”, a potem fundacji szpitalnej św. Elżbiety. więcej »

Kościół św. Katarzyny
Wspaniały hełm kościoła, charakterystyczny element panoramy Starego Miasta, to dzieło Jakoba van den Blocke'a, członka flamandzkiej rodziny gdańskich artystów. Pierwszym gdańskim karylionem był ten, który w 1738 r. zawieszono na wieży Kościoła św. Katarzyny – najstarszej parafialnej świątyni Gdańska. więcej »

Kościół św. Mikołaja
Nie wiadomo dokładnie, czy Kościół św. Mikołaja jest starszy, czy młodszy od Kościoła św. Katarzyny. Wiadomo z pewnością, że istniał już na początku XIII w., kiedy to został podarowany przez księcia Świętopełka dominikanom sprowadzonym z Krakowa. więcej »

Kościół św. Trójcy i klasztor franciszkanów
Kościół św. Trójcy i przylegający do niego klasztor wzniesiony przez gdańskich franciszkanów, był jednym z ośrodków w którym pojawiali się mnisi z różnych stron, niosąc ze sobą oprócz idei zapoczątkowanej przez Giovanniego Bernardone, czyli św. Franciszka z Asyżu, również elementy kultur, w których się wychowali. więcej »

Nowy Ratusz i okolica
Budynek służący obecnie Radzie Miasta, stąd zwany Nowym Ratuszem (choć potocznie ciągle nazywany „Żakiem”), powstał w latach 1898-1901 jako siedziba dowództwa niemieckiego garnizonu stacjonującego w Mieście. więcej »

Ratusz Głównego Miasta
Ratusz Głównego Miasta, wspaniała siedziba władz Miasta, to obiekt pełen wielokulturowych nawiązań. Już sama jego forma architektoniczna, a przynajmniej jej ogólny kształt i istotne elementy dekoracji są nawiązaniem do „Domu Hanzeatów” (Osterlinghaus) w Brugii. więcej »

Szkocka Grobla
Dzisiejsza ulica Sadowa to pozostałość Szkockiej Grobli, będącej południową granicą Długich Ogrodów. Obecność Szkotów w Gdańsku pozostawiła kilka istotnych śladów w miejskiej topografii. Zamieszkali w Mieście i wokół niego Szkoci dzielili się na dwie grupy. więcej »

Ulica Długa
Pod numerem 9 mieszkał na przełomie XVIII i XIX w. Jakob Kabrun - gdański kupiec i kolekcjoner – Szkot z pochodzenia. Dom przy Długiej 11, nazywany „U Krzysztofa” ze względu na figurę św. Krzysztofa stojącą niegdyś na przedprożu, należał w XVIII w. do pomorskiej rodziny Przebendowskich. więcej »

Wał Wijbego - Okopowa
Dzisiejsza ulica Okopowa to dawny „Wał Wijbego” (Wiebenwall), a duży budynek z żółtawej cegły, niegdyś wypełniający niemalże całkowicie kwartał pomiędzy Rzeźnicką, Żabim Krukiem, Placem Wałowym i Toruńską to Koszary Wijbego (Wiebenkaserne). więcej »

Ulica Szeroka
Dom przy ulicy Szerokiej pod numerem 52 stanowił niegdyś siedzibę jednego z najsłynniejszych gdańskich przedsiębiorstw. Założył je przybysz z Flandrii, Ambrosius Vermoellen, menonita, który parał się gorzelnictwem. więcej »

Wielka Synagoga
Jednym z charakterystycznych elementów panoramy Gdańska przełomu XIX i XX w. była ogromna kopuła Wielkiej Synagogi. Synagoga powstała w latach 1885-1887. Wybudowana została przez firmę Ende & Böckmann z Berlina. więcej »

Wyspa Spichrzów i Ołowianka
Wyspa Spichrzów, magazynowa część gospodarczego serca Gdańska, jakim był jego port na Motławie, była miejscem, gdzie spotykali się przedstawiciele różnych kultur i narodów w związku z rozległymi handlowymi kontaktami Gdańska. Stąd i tam pojawiają się wielokulturowe odniesienia. więcej »

Ulica Żabi Kruk
Żabi Kruk to ulica będąca jedną z dwóch osi komunikacyjnych Przedmieścia, czyli historycznej dzielnicy miasta nazywanej obecnie oficjalnie „Starym Przedmieściem”. więcej »

Zamek
Kwartał ograniczony Motławą oraz ulicami Sukienniczą i Karpią, to dawny teren zamku krzyżackiego, który wzniesiony został na miejscu dawnego gdańskiego grodu przez Krzyżaków niedługo po opanowaniu Gdańska w 1308 r. więcej »

Autor opracowania: Aleksander Masłowski
Realizacja: Referat Turystyki, UMG
Literatura >>

Referat Turystyki pragnie podziękować dyrekcji i pracownikom:
Archiwum Państwowego w Gdańsku, Biblioteki Gdańskiej PAN, Muzeum Historycznego Miasta Gdańska, Muzeum Archeologicznego w Gdańsku oraz Muzeum Narodowego w Gdańsku za udostępnienie zdjęć zamieszczonych w opracowaniu.