PORTAL MIASTA GDAŃSKA

Fibel czyli elementarz

Fibel czyli elementarz
W Muzeum Oświaty Pomorskiej, które prowadzone jest w Pedagogicznej Bibliotece Wojewódzkiej, obejrzeć można pomorski elementarz z początku lat czterdziestych XX wieku.
Więcej artykułów poświęconych Gdańskowi znajdziesz na stronie głównej gdansk.pl
Jeden z dłuższych tekstów w elementarzu zilustrowany został widokiem Żurawia nad Motławą
Jeden z dłuższych tekstów w elementarzu zilustrowany został widokiem Żurawia nad Motławą
Fot. Zbiory Muzeum Oświaty Pomorskiej PBW Gdańsk

W 2003 roku Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka w Gdańsku przeprowadziła konkurs na wspomnienia o szkole dla byłych uczniów i nauczycieli kilku szkół, które przez blisko sto lat mieściły się w zabytkowym budynku przy alei Gen. Hallera 14. Ten właśnie gmach biblioteka użytkuje od połowy lat siedemdziesiątych XX wieku.

Wśród innych, na kon­kurs wpłynęła praca od państwa Evy-Marii i Karla Tietze z Berlina, którzy w latach dziecięcych byli uczniami Volksschule Neuschottland mieszczącej się w tym bu­dynku. Praca, oprócz walorów wspomnieniowych i literackich, zawierała niecodzienny załącz­nik – dar dla Muzeum Oświaty Pomorskiej, które działa w bi­bliotece. Jest to elementarz dla szkół Gdańska i Pomorza Wschodniego – „Fibel Reichsgau Danzig-Westpreussen” z 1942 roku.

Ostatnia reforma oświaty w Polsce wprowadziła (i słusz­nie) tzw. edukację regionalną. Wiadomości dotyczące najbliż­szej okolicy zamieszkania ucznia (jego „małej ojczyzny”) powinny pojawiać się na lek­cjach wplatane przez nauczy­ciela w treści ogólne na zasa­dzie egzemplifikacji przybliża­jącej uczniowi temat. Sposób, miejsce i zakres owego odwoła­nia pozostawia program na­uczania przeważnie decyzji na­uczyciela. Psychologia pedago­giczna już dawno stwierdziła, że takie odniesienia do rzeczy­wistości bliskiej dziecku są szczególnie ważne w przypadku najmłodszych, znacznie uła­twiając proces przyswajania wiadomości.

Okazuje się, że szkoły nie­mieckie stosowały tę metodę już przed wojną i wydawały nawet podręczniki dla ucz­niów poszczególnych regio­nów! Elementarz otrzymany od państwa Tietze zawiera kilka stron, na których poja­wiają się ilustracje i teksty gdańskie i pomorskie. Po­czątkowe kartki elementa­rza, wprowadzające kolejne litery alfabetu, ozdobione zostały widokami pomors­kich zamków: kwidzyńskie­go i malborskiego. Kolejne czytania o codziennym życiu miasta, zilustrowano gdań­skimi widokami: tekst o ru­chu ulicznym – widokiem uli­cy Długiej, tekst o kominia­rzu – panoramą dachów gdańskiej starówki z wieżą kościoła Mariackiego. Po­dobnie dłuższe teksty z dal­szej części książki – opowia­danie o przejażdżce statkiem parowym ilustruje widok Długiego Pobrzeża od strony Motławy z Żurawiem na pierwszym planie, a histo­ryjkę o spotkaniu na plaży rybaków wracających z poło­wu, obrazek, który i dziś zo­baczyć można na przystani w Sopocie.

Na jednej ze stron znalazł się widok ulicy Długiej
Na jednej ze stron znalazł się widok ulicy Długiej
Fot. Zbiory Muzeum Oświaty Pomorskiej PBW Gdańsk

Myślę, że elementarz ten zainteresuje wszystkich gdańszczan a dla wydawców podręczników (szczególnie ofi­cyn pomorskich) być może stanie się inspiracją do odmiennego zinterpretowania haseł edukacji regionalnej, szczególnie w odniesieniu do uczniów najmłodszych. Cie­kawym początkiem było wy­danie „Kaszebsczego abeca­dła” dla uczniów kaszubskojęzycznych i uczących się ka­szubskiego. Może i polskoję­zyczne dzieci z Pomorza do­czekają się elementarza, w którym znajdą znajome sobie widoki?

Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka zaprasza zaś wszystkich zainteresowa­nych do odwiedzenia Mu­zeum Oświaty Pomorskiej i obejrzenia także innych cie­kawych zbiorów dokumentu­jących dzieje szkolnictwa na Pomorzu Gdańskim.

 

Magdalena Schramm

PBW Gdańsk

 

Pierwodruk: „30 Dni” 4/2003