Głównym celem Programu jest ograniczanie zdrowotnych i społecznych skutków wynikających z nadużywania napojów alkoholowych oraz używania innych substancji psychoaktywnych a także zachowań ryzykownych podejmowanych w szczególności przez dzieci i młodzież.
Opracowywane, przygotowywane i wdrożone programy profilaktyczne adresowane do grup osób zagrożonych uzależnieniami mają na celu zmniejszenie popytu na używanie substancji psychoaktywnych. Program ma na celu zwiększenie dostępności świadczonych usług specjalistycznych i interwencji poprawiających jakość życia osób doświadczających uzależnienia.
Skierowany jest do wszystkich mieszkańców Gdańska, którzy w życiu prywatnym lub zawodowym spotykają się z problemami oraz konsekwencjami problemów wynikających z nadużywania alkoholu oraz narkotyków.
Istotą Programu jest właśnie przeciwdziałanie uzależnieniom, których mechanizm jest podobny niezależnie od substancji czy czynności, która to uzależnienie wywołuje. Zawiera także działania związane z profilaktyką i rozwiązywaniem problemów alkoholowych oraz przeciwdziałaniem narkomanii i wzrostem społecznej świadomości związanej z tą tematyką. Działania realizowane w ramach programu dotyczyć będą także integracji społecznej i zawodowej osób uzależnionych oraz doskonalenia współpracy pomiędzy instytucjami zaangażowanymi w realizację Programu.
Od września łącznie trzydzieści sześć osób uczestniczyło w pracach przy przygotowaniu Programu. Zespół specjalistów (urzędników, przedstawicieli podmiotów publicznych i niepublicznych działających w obszarze profilaktyki i rozwiązywania problemów uzależnień w Gdańsku) pracował w czerech obszarach tematycznych: edukacja zdrowotna / promocja zdrowia; profilaktyka; redukcja szkód, rehabilitacja (readaptacja, reintegracja) zdrowotna, społeczna i zawodowa; organizacja programu oraz badania i analizy (diagnoza)
Ponad 11 milionów rocznie stanowić będą przewidywane dochody Gminy Miasta Gdańska z tytułu tzw. „kapslowego” (czyli dochodów uzyskanych z wydawania zezwoleń na sprzedaż napojów alkoholowych). Środki te będą przeznaczone na realizację Programu w czasie jego trwania.
Trzy razy po raz pierwszy
Po raz pierwszy przygotowano Program planujący długofalowe, strategiczne kierunki działań o charakterze wieloletnim (2017 – 2020). Wieloletni charakter Programu daje możliwość zabezpieczenia zadań i odpowiednich środków finansowych w dłuższej perspektywie czasowej. Taka regulacja pozwala na wprowadzanie systemowych, komplementarnych, wszechstronnych i skutecznych rozwiązań na rzecz osób dotkniętych problemem uzależnienia jak i członków ich rodzin.
Po raz pierwszy połączono zakres przeciwdziałania alkoholizmowi i narkomanii (przeciwdziałanie uzależnieniom). Patomechanizm jest podobny niezależnie od substancji czy czynności, która wywołuje uzależnienie. Charakter podejmowanych działań w zakresie profilaktyki jest wspólny dla obu uzależnień. Uzależnienia często występują równolegle, mają podobne podłoże i niosą zbliżone konsekwencje, integracja programów pozwoli efektywniej zarządzać usługami oferowanymi w ramach obu obszarów.
Po raz pierwszy Program, przyjmowany na lata 2017-2020, jest zgodny z celem operacyjnym dotyczącym przeciwdziałania narkomanii oraz profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych wskazanym w Narodowym Programie Zdrowia, przyjętym w tym roku. Jest to konsekwencja ujednolicenia podstawy prawnej, okresu obowiązywania i konieczności zapewnienia spójności działań profilaktycznych realizowanych na szczeblu centralnym.
Powierzanie realizacji zadań z zakresu zdrowia publicznego przez Gminę Miasta Gdańska, odbywać się będzie w trybie konkursu ofert ogłaszanego na podstawie ustawy o Zdrowiu Publicznym, a nie jak dotychczas na podstawie ustawy o działalności pożytku publicznego wolontariacie oraz przepisów o zamówieniach publicznych.
Program stanowi lokalną strategię rozwiązywania problemów uzależnień jednocześnie będąc częścią dokumentów: Gdańsk 2030 Plus Strategia Rozwoju Miasta, Program Operacyjny - Zdrowie Publiczne i Sport, a także Gdańskiej Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych do roku 2030.
Integralną częścią programu będą programy roczne, które szczegółowo określą dystrybucję środków i priorytety działań.
Realizatorzy projektu
Głównymi realizatorami projektu poza Urzędem Miejskim w Gdańsku są: Gminna Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, Gdańskie Centrum Profilaktyki Uzależnień, Gdański Ośrodek Pomocy Psychologicznej dla Dzieci i Młodzieży, Miejski Ośrodek Pomocy Rodzinie w Gdańsku, Ośrodek Promocji Zdrowia, Gdański Ośrodek Kultury Fizycznej oraz placówki oświatowo – wychowawcze, a także organizacje pozarządowe i podmioty działalności leczniczej.
Na podstawie badań: „Wzorce konsumpcji alkoholu 2015. Raport z badań socjologicznych”, „Diagnoza problemu narkotyków i narkomanii oraz ewaluacja Gminnego Programu Przeciwdziałania Narkomanii”, „Opracowanie kartograficzne punktów sprzedaży i podawania alkoholu w Gdańsku, stan na koniec 2014 r.
Z analizy danych zebranych w badaniu Wzorce konsumpcji alkoholu, zrealizowanym w Gdańsku w 2015 r. wynika, że 15,9% osób pijących pije ryzykownie. Pijący ryzykownie, to wg norm WHO: osoby, które piją codziennie lub prawie codziennie. Picie nadmiernych ilości alkoholu (jednorazowo i w określonym przedziale czasu) niepociągające za sobą aktualnie negatywnych konsekwencji, przy czym można oczekiwać, że konsekwencje te pojawią się, o ile obecny model picia alkoholu nie zostanie zmieniony.
Szacunkowa liczba osób pijących szkodliwie alkohol oraz uzależnionych od niego wyniosła na koniec 2014 roku - od 24,7 do 26,6 tys. osób. W liczbie tej nie ujęto młodzieży. W przypadku młodzieży oszacowanie daje liczbę pijących 216 problemowych użytkowników alkoholu w wieku 14-16 lat i 430 w wieku 17 lat. Przez szkodliwe picie alkoholu – rozumie się przez to wzorzec picia, który już powoduje szkody zdrowotne, fizyczne bądź psychiczne, ale również psychologiczne i społeczne, przy czym nie występuje uzależnienie od alkoholu.
Sieć placówek serwujących alkohol w Gdańsku jest gęsta. Na koniec 2014 roku na jedną placówkę przypadało 306 osób, najmniej na Wyspie Sobieszewskiej i Śródmieściu, najwięcej na Przeróbce.
Szacowana liczba gdańszczan zażywających problemowo narkotyki w 2014 roku wyniosła 1 726 osób. Liczbę problemowych użytkowników narkotyków posiadających stały meldunek w Gdańsku (i równocześnie zamieszkujących na jego terenie lub obszarze okolicznych gmin) szacuje się na około 1,9 tys. osób (średnia z lat: 2012–2014).
