Praktyczny poradnik

1. Świadczenie wychowawcze otrzymają rodzice, opiekunowie prawni lub opiekunowie faktyczni dziecka.

2. Świadczenie będzie przysługiwać do ukończenia przez dziecko 18 lat.

3. Na drugie i kolejne dziecko świadczenie rodzice otrzymają niezależnie od dochodu.

4. Na pierwsze lub jedyne dziecko rodzice otrzymają świadczenie po spełnieniu kryterium dochodowe:

800 zł netto na osobę w rodzinie lub 1.200 zł jeśli w rodzinie jest wychowywane dziecko niepełnosprawne.

W okresie od 1 kwietnia 2016 r. aż do 30 września 2017 roku rokiem kalendarzowym, z którego dochody stanowią podstawę do ustalenia prawa do świadczenia wychowawczego, jest rok kalendarzowy 2014.

W tym przypadku do wniosku trzeba będzie dołączyć:

• oświadczenie o dochodach innych niż podlegające opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób, zał. nr 2  do wniosku,

• w przypadku rolników – oświadczenie o wielkości gospodarstwa rolnego, zał. nr 4 do wniosku,

• w przypadku osób rozliczających się na podstawie przepisów o zryczałtowanym podatku dochodowym, zał. nr 3 do wniosku,

• w  przypadku utraty dochodu lub uzyskania dochodu - dokumenty potwierdzające ich utratę lub uzyskanie oraz ich wysokość,

• w przypadku osoby samotnie wychowującej dziecko – dokumenty potwierdzające status prawny osoby samotnej, a także dotyczące zasądzonych alimentów,

• w przypadku cudzoziemców – określone zezwolenia na pobyt i pracę w Polsce,

• w przypadku rodziców adopcyjnych – dokumenty dotyczące przysposobienie.

Ponadto, w zależności od indywidualnej sytuacji, w przypadku ubiegania się o świadczenie wychowawcze niezależnie o tego, czy na pierwsze dziecko, czy drugie i następne, do wniosku o ustalenie prawa do świadczenia wychowawczego, dołącza się inne zaświadczenia lub oświadczenia oraz dowody niezbędne do ustalenia prawa do świadczenia wychowawczego:

zaświadczenie sądu opiekuńczego lub ośrodka adopcyjnego o prowadzonym postępowaniu sądowym w sprawie o przysposobienie dziecka, prawomocne orzeczenie sądu orzekające rozwód lub separację, orzeczenie sądu opiekuńczego o ustaleniu opiekuna prawnego dziecka,

oraz inne dokumenty potwierdzające spełnianie warunków do przyznania lub ustalenia wysokości świadczenia wychowawczego będącego przedmiotem wniosku.

Do dochodu wlicza się alimenty od drugiego rodzica, a także świadczenia z  Funduszu Alimentacyjnego.

Przykład 1: 
Rodzina 4 – osobowa z dwójką dzieci w wieku 10 i 14 lat ubiega się o świadczenie wychowawcze na dzieci.

Zgodnie z zawartą w ustawie definicją pierwszego dziecka (art. 2 pkt 14) pierwszym dzieckiem w tej rodzinie będzie dziecko 14 – letnie.

W tej rodzinie rodzic otrzyma świadczenie wychowawcze na pierwsze dziecko (14 lat) w przypadku spełnienia kryterium dochodowego. Natomiast na młodsze dziecko (10 lat) świadczenie wychowawcze będzie przysługiwać bez względu na wysokość dochodów rodziny.

Przykład 2: 
Rodzina 4 – osobowa z dwójką dzieci w wieku 10 i 19 lat ubiega się o świadczenie wychowawcze na dziecko.

Zgodnie z zawartą w ustawie definicją pierwszego dziecka (art. 2 pkt 14) pierwszym dzieckiem w tej rodzinie będzie dziecko 10 – letnie.

W tej rodzinie rodzic otrzyma świadczenie wychowawcze na pierwsze dziecko (10 lat) w przypadku spełnienia kryterium dochodowego. Istotne jest, że 19 –letnie dziecko może być zaliczone do składu rodziny jeżeli zamieszkuje wspólnie z rodzicami i pozostaje na ich utrzymaniu  (patrz definicja rodziny art. 2 pkt 16 ustawy).

Przykład 3: 
Rodzina 3 – osobowa z jednym dzieckiem 17 lat, (które kończy 18 lat 16 września 2016 r.), ubiega się świadczenie wychowawcze na dziecko. Dochód rodziny w przeliczeniu na osobę w tej rodzinie wynosi 750 zł na osobę w rodzinie czyli nie przekracza kryterium dochodowego (800 zł).

Zgodnie z zawartą w ustawie definicją pierwszego dziecka (art. 2 pkt 14) pierwszym dzieckiem (i jedynym) w tej rodzinie jest dziecko 17 – letnie, (które 18 urodziny obchodzi 16 września 2016 r., a więc zgodnie z art. 112 zdanie drugie kodeksu cywilnego dziecko to kończy 18 lat z upływem 15 września 2016 r.). W tej rodzinie rodzic otrzyma świadczenie wychowawcze na to dziecko w okresie od 1 kwietnia 2016 r., do 15 września 2016 r., (za miesiąc wrzesień 2016 r., w wysokości: 250 zł), ponieważ jest spełnione kryterium dochodowe określone w ustawie.

5. Pełnoletnie dziecko do ukończenia 25 lat liczy się do składu rodziny, przy ustalaniu dochodu, jeżeli pozostaje na utrzymaniu rodziców.

6. Jeśli wniosek zostanie złożony w ciągu pierwszych 3 miesięcy, rodzice dostaną wyrównanie wstecz

Jeśli wniosek złożymy do 1 lipca 2016 r. włącznie, dodatek będzie wypłacany z wyrównaniem od kwietnia.

7. W kolejnych miesiącach świadczenie będzie wypłacane od miesiąca, w którym rodzice złożą wniosek.

8. Na początku samorząd będzie miał trzy miesiące na wydanie decyzji i wypłatę świadczenia.

9. W pierwszym okresie świadczenie wychowawcze będzie przyznawane na okres od kwietnia 2016 r. do 30 września 2017 r. Dzięki temu rodzice nie będą musieli składać dwóch wniosków w 2016 r. kiedy program wchodzi w życie. Świadczenie będzie przysługiwać do ukończenia przez dziecko 18 roku życia.

10. W kolejnych latach świadczenie będzie przyznawane na 12 miesięcy - od 1 października do 30 września następnego roku kalendarzowego. Świadczenie będzie przysługiwać do ukończenia przez dziecko 18 lat.

11. Świadczenie będzie wypłacane w sposób dogodny dla rodziców, czyli przelewem na konto lub gotówką.

12. Świadczenie wychowawcze nie będzie wliczane do dochodu przy ustalaniu prawa do innych świadczeń, m.in. z pomocy społecznej, rodzinnych, z funduszu alimentacyjnego czy stypendiów dla uczniów i studentów.

13. Świadczenie wychowawcze nie przysługuje jeżeli:

• dziecko pozostaje w związku małżeńskim;

• dziecko zostało umieszczone w instytucji zapewniającej całodobowe utrzymanie albo w pieczy zastępczej;

• pełnoletnie dziecko ma ustalone prawo do świadczenia wychowawczego na własne dziecko (termin pełnoletni nie zawsze jest tożsamy w prawie z terminem osoby, która ukończyła 18 lat, w związku z możliwością uzyskania pełnoletności przez małoletnią kobietę poprzez zawarcie związku małżeńskiego - art. 10 § 2 kodeksu cywilnego).

• członkowi rodziny przysługuje za granicą na dziecko świadczenie o podobnym charakterze do świadczenia wychowawczego, chyba że przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego lub dwustronne umowy międzynarodowe o zabezpieczeniu społecznym stanowią inaczej.

14. Czy wydatkowanie środków będzie kontrolowane?

W nadzwyczajnych sytuacjach organ właściwy może zastosować mechanizmy zapobiegające marnotrawieniu świadczeń lub zapobiegania wydatkowaniu świadczenia niezgodnie z jego przeznaczeniem. Będzie to takie samo rozwiązanie jak obowiązujące od wielu lat w ustawie o świadczeniach rodzinnych. W przypadku sygnałów o marnotrawieniu świadczenia, u rodziny będzie mógł zostać przeprowadzony wywiad środowiskowy, aby ustalić jak wygląda sytuacja w danej rodzinie. Pracownik organu wypłacającego świadczenie 500 zł, na podstawie informacji od pracownika socjalnego, będzie mógł zamienić gotówkę na pomoc rzeczową ( np. na jedzenie, ubrania, lekarstwa itp.) lub w formie opłacania usług (np. opłata za pobyt dziecka w złobku, przedszkolu itp.). Uniemożliwienie przeprowadzenia wywiadu środowiskowego stanowić będzie podstawę do odmowy przyznania świadczenia wychowawczego lub wstrzymania jego wypłaty.

15. Zgłaszanie zmian

W przypadku wystąpienia zmian mających wpływ na prawo do świadczenia wychowawczego, osoba otrzymująca świadczenie wychowawcze jest obowiązana do niezwłocznego powiadomienia o tym organu właściwego wypłacającego to świadczenie.

16. Zgodnie z ustawą o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci osoba, która pobrała nienależnie świadczenie wychowawcze, jest obowiązana do jego zwrotu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie (aktualnie 7% w stosunku rocznym- zgodnie z obwieszczeniem Ministra Sprawiedliwości z dnia 7 stycznia 2016 r. w sprawie wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie - M.P. 2016 r. 47).

Za nienależnie pobrane świadczenie wychowawcze uważa się:

• świadczenie wychowawcze wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczenia wychowawczego albo wstrzymanie wypłaty świadczenia wychowawczego, jeżeli osoba pobierająca to świadczenie była pouczona o braku prawa do jego pobierania; świadczenie wychowawcze przyznane lub wypłacone na podstawie fałszywych zeznań lub dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd przez osobę pobierającą to świadczenie;

• świadczenie wychowawcze wypłacone w przypadku, o którym mowa w art. 16 ust. 6, za okres od dnia, w którym osoba stała się uprawniona do świadczeń na rodzinę w innym państwie w związku ze stosowaniem przepisów o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, do dnia wydania decyzji o uchyleniu decyzji przyznającej świadczenie wychowawcze;

• świadczenie wychowawcze przyznane na podstawie decyzji, której następnie stwierdzono nieważność z powodu jej wydania bez podstawy prawnej lub z rażącym naruszeniem prawa albo świadczenie wychowawcze przyznane na podstawie decyzji, która została następnie uchylona w wyniku wznowienia postępowania i osobie odmówiono prawa do świadczenia wychowawczego;

• świadczenie wychowawcze wypłacone osobie innej niż osoba, która została wskazana w decyzji przyznającej świadczenie wychowawcze, z przyczyn niezależnych od organu, który wydał tę decyzję.

Nienależnie pobrane świadczenie wychowawcze podlega egzekucji w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.

Kwoty nienależnie pobranego świadczenia wychowawczego podlegają zwrotowi łącznie z odsetkami ustawowymi za opóźnienie na rachunek bankowy wskazany przez organ właściwy. Odsetki są naliczane od pierwszego dnia miesiąca następującego po dniu wypłaty świadczenia wychowawczego do dnia spłaty.